Samostan i crkva Sv. Franje

Samostan i crkva Sv. Franje je nekadašnji kompleks smešten u severozapadnom delu Donje tvrđave, neposredno uz unutrašnji bedem kurtine koja povezuje bastione Sv. Terezije i Sv. Jozefa Petrovaradinske tvrđave. Danas ovaj deo kompleksa predstavlja samo jezgro Vojnomedicinskog centra.

Istorija

Kompleks je građen u periodu od 1699. do 1772. godine. Podigli su ga franjevci koji su se u toku Velikog bečkog rata (1683—1699) sa katoličkim izbeglicama povlačili iz Bosne i naseljavali prostore Srema i Bačke. Prvi put u Petrovaradinu se pominju 1695. godine, kada grupa redovnika Provincije Bosne Srebrene, predvođeni opatom Šimunom Dabićem, stiže u Tvrđavu. Neposredno po dolasku zatražili su od cara Leopolda zemljište za izgradnju crkve i samostana. Po dobijanju parcele od komandanta Tvrđave generala Nehema, 1699. polaže se kamen temeljac. Prva samostanska zgrada bila je prizemna i imala je do 1719. godine samo ulično krilo i hodnik uz crkvu za komunikaciju sa sakristijom. Do sredine 18. veka nadograđena je crkva do pune visine, a do 1772. godine izgrađena su dva nova krila, osnove obrnutog slova G, na istočnoj strani.

Na osnovu carske naredbe od 1783. godine, dva nova krila se oduzimaju samostanu i u njih se smešta vojna bolnica. Već 1786. godine, na osnovu naredbe cara Jozefa II, za istu namenu oduzet je i preostali deo samostana.

Arhitektura

Nadgrobna ploča inženjerskog pukovnika Mihaela Vamberga

Gabariti crkve i samostanskog prostora sa autentičnim konstruktivnim rešenjima i danas prepoznatljivi u enterijeru i eksterijeru. Pravougaona osnova nekadašnje crkve sastoji se od hodnika formiranog uporedo sa istočnim spoljnim zidom broda i prezviterijuma. Na zapadnoj strani je niz prostorija nastalih pregradnjom broda, a na istočnoj prolazi prema hodnicima severnog i južnog krila samostana i nekoliko prostorija formiranih unutar koridora prizidanog uz crkvu između južnog krila i sakristije.

Na istočnom zidu hodnika nalazi se nadgrobna ploča prvog graditelja Tvrđave, inženjerskog pukovnika Mihaela Vamberga.

Osnove nekadašnjih samostanskih krila zadržale su karakterističnu funkcionalnu šemu sa hodnicima duž unutrašnjeg dvorišta. Krov nad samostanskim krilima je visok, na dve vode, a nad crkvom masivan i složen, četvorovodan i pokriven biber crepom.

Vidi još

• Petrovaradinska tvrđava
• Podgrađe Petrovaradina

Literatura

• Više autora (2014). Umetnička topografija Novog Sada. Novi Sad: Matica srpska. str. 787—789. ISBN 978-86-7946-111-7. 

Spoljašnje veze

• Petrovaradinska tvrđava