Raskol

Raskol ili rascep je izraz koji u najširem smislu označava podjelu neke organizacije uzrokovanu neslaganjem njenih članova oko raznih načelnih ili organizacionih pitanja.^[1] Izraz se najčešće upotrebljava za označavanje političkih i religijskih podela. Politički raskoli nastaju usled rascepa u političkim patijama, odnosno strankama, usled razlaza u političkim koalicijama, odnosno savezima ili usled podela unutar međunarodnih političkih organizacija. Religijski, odnosno verski raskoli nastaju usled unutrašnjih podela unutar verskih organizacija ili zajednica. Do verskih raskola najčešće dolazi u vidu odvajanja dijela vjernika koji više ne priznaju dotadašnji vrhovni vjerski autoritet, te se stoga odvajaju u posebnu, odeljenu organizaciju i od tada se nazivaju raskolnicima ili šizmaticima. Verski raskoli u hrišćanstvu nazivaju se crkvenim raskolima, za koje se često koristi i izraz crkvena shizma ili šizma (grč. σχίζω, skhízō - podijeliti, razdvojiti).

U religiji, optužba za raskol se razlikuje od optužbe za jeres, pošto se uvreda raskola ne tiče razlika u verovanju ili doktrini, već promovisanja ili stanja podele,^[2] posebno među grupama sa različitim pastoralnim jurisdikcijama i autoritetom. Međutim, raskoli često uključuju međusobne optužbe za jeres, a takođe i za veliku apostasiju. U rimokatoličkom učenju, svaka jeres je raskol, dok može postojati i raskol bez dodatne krivice jeresi.^[3] Liberalni protestantizam je, međutim, često davao prednost jeresi u odnosu na raskol. Prezbiterijanski naučnik Džejms I. Makord (koga sa odobravanjem citira episkopalni biskup Virdžinije, Piter Li) napravio je razliku između njih, učeći: „Ako morate da birate između jeresi i raskola, uvek birajte jeres. Kao raskolnik, imate rastrgano i podeljeno telo Hristovo. Svaki put birajte jeres."^[4] („Izaberi jeres” je igra reči; „jeres” je latinizacija starogrčke reči za „izbor”.)

Hrišćanstvo

Glavne hrišćanske denominacije:

Zapadno hrišćanstvo

Istočno hrišćanstvo

(Istočne katoličke crkve)

Raskol (1552)

Protestantska reformacija

(16. vek)

Veliki raskol

(11. vek)

Efeski sabor (431)

Halkidonski sabor (451)

Rano hrišćanstvo

Državna crkva
Rimskog carstva

„Velika crkva”

(Puno opštenje)

(Nisu prikazane nenikejske, antitrinitarijane i neke restoracione denominacije.)

Reči raskol i šizmatik našle su svoju najveću upotrebu u istoriji hrišćanstva, za označavanje rascepa unutar crkve, denominacije ili verskog tela. U ovom kontekstu, „šizmatik“, kao imenica, označava osobu koja stvara ili podstiče raskol u crkvi ili osobu koja je član crkve koja se otcepila; kao pridev, „šizmatički“ se odnosi na ideje i aktivnosti za koje se smatra da dovode do ili čine raskol, i na kraju da odstupaju od onoga što korisnik te reči smatra istinskom hrišćanskom crkvom. Ove reči su korišćene za označavanje kako fenomena rascepa hrišćanskih grupa uopšte, tako i određenih značajnih istorijskih rascepa.

Može se napraviti razlika^[5] između jeresi i raskola. Jeres je odbacivanje doktrine koju je crkva smatrala suštinskom. Raskol je odbacivanje opštenja sa vlastima crkve, a ne mora se svaki prekid opštenja odnositi na doktrinu, kao što je jasno iz primera kao što su Zapadni raskol i raskid opštenja koji je postojao između carigradskog patrijarha Vartolomeja I i arhiepiskopa Hristodula iz Atine 2004. godine.^[6] Međutim, kada se ljudi iz bilo kog razloga povuku iz pričešća, mogu nastati dva različita crkvena entiteta, od kojih svaki, ili bar neki članovi, mogu optužiti druge za jeres.

U kanonskom pravu rimokatoličke crkve, čin raskola, poput čina apostasije ili jeresi, automatski donosi kaznu ekskomunikacije za pojedinca koji ga počini.^[7] Kao što je navedeno u kanonu 1312 §1 1°^[8] Kodeksa kanonskog prava iz 1983. godine, ova kazna treba da bude lekovita, kako bi dovela do obnavljanja jedinstva. Rimokatolička teologija smatra da su formalni raskolnici van Crkve, pod „formalnim raskolnicima“ podrazumevaju se „osobe koje su, znajući pravu prirodu crkve, lično i namerno počinile greh raskola“.^[9] Situacija, na primer, sa onima koji su od detinjstva vaspitavani u grupi koja nije u punoj zajednici sa Rimom, ali imaju pravoslavnu veru, je drugačija: smatra se da su oni nesavršeno, ali ne i potpuno, povezani sa Crkvom.^[9] Ovo nijansirano gledište se posebno odnosi na crkve istočnog hrišćanstva, i specifično na istočnu pravoslavnu crkvu.^[9] Iako nemaju „puno zajedništvo“ (communio in sacris) sa katoličkom crkvom, ipak se smatraju mnogo povezanijim sa njom nego protestantske crkvene zajednice, koje imaju izrazito različita teološka uverenja i odbacuju koncept apostolskog nasledstva (sa izuzetak anglikanaca, za koje, međutim, katolička crkva smatra da nemaju valjano sveštenstvo).

Prvi Nikejski sabor (325. godine) pravio je razliku između raskola i jeresi. Na njemu su proglašena arijanska i netrinitarna učenja za jeretička i njihove pristalice su isključene iz crkve. Takođe se bavio raskolom između Petra Aleksandrijskog i Meletija Likopoljskog, koji su smatrali da je njihova svađa pitanje discipline, a ne vere.

Podele koje su došle do vrhunca na saborima u Efesu (431. godine) i Halkidonu (451. godine) smatrane su stvarima jeresi, a ne samo raskola. Tako se istočna pravoslavna crkva i orijentalno pravoslavlje smatraju jeretičkim, a ne pravoslavnim, zbog odbacivanja orjentalne pravoslavne crkve i prihvatanja istočne pravoslavne crkve Halkidonske ispovesti o dve prirode (ljudske i božanske) Hristove. Međutim, ovo gledište je osporeno u nedavnoj ekumenskoj diskusiji između ove dve grupe, klasifikujući pitanje Halkidona kao pitanje raskola, a ne jeresi.

U svom proširenom i konačnom obliku (verovatno izvedenom iz Prvog Konstantinopoljskog sabora 381. godine, iako je poznato samo iz dela Halkidonskog sabora sedamdeset godina kasnije),^[10] ono što se obično naziva Nikejski simvol vere proglašava veru u jednu svetu katoličku i apostolsku crkvu. Neki od onih koji prihvataju ovu veru veruju da bi trebalo da budu ujedinjeni u jednu crkvu ili grupu crkava u zajednici jedna sa drugom. Drugi koji prihvataju ovu veru veruju da ne govori o vidljivoj organizaciji, već o svim krštenima koji imaju hrišćansku veru, koja se naziva „hrišćanstvo“. Neke crkve sebe smatraju za jedinstvenu svetu katoličku i apostolsku crkvu. Na primer, rimokatolička crkva pretenduje na tu titulu i smatra da je istočna pravoslavna crkva u raskolu, dok istočna pravoslavna crkva takođe pretenduje na tu titulu i smatra da je katolička crkva raskolnička. Neke protestantske crkve veruju da predstavljaju i jedinstvenu svetu katoličku i apostolsku crkvu i smatraju da su katolička i pravoslavna crkva u zabludi, dok druge ne očekuju uniju svih hrišćanskih crkava na zemlji. Pogledajte takođe jedna prava crkva i velika apostasija.

Protestantske grupe, kojima nedostaju jače tradicionalne strukture autoriteta (recimo) rimokatolicizma ili istočnog pravoslavlja, a često su razdvojene političko-nacionalnim podelama (ponekad koje proizilaze iz cuius regio, eius religio), pokazuju visok stepen fisibilnosti, što ekumenski napori mogu samo pojačati.^[11]

Vidi još

Reference

^ The American Heritage Dictionary of the English Language, 4th ed. (2000) notes in The Free Dictionary that "The word schism, which was originally spelled scisme in English, is traditionally pronounced (sĭ′zəm). However, in the 16th century the word was respelled with an initial sch in order to conform to its Latin and Greek forms. From this spelling arose the pronunciation (skĭ′zəm). Long regarded as incorrect, it became so common in both British and American English that it gained acceptability as a standard variant. Evidence indicates, however, that it is now the preferred pronunciation, at least in American English. In a recent survey 61 percent of the Usage Panel indicated that they use (skĭ′zəm), while 31 percent said they use (sĭ′zəm). A smaller number, 8 percent, preferred a third pronunciation, (shĭ′zəm)."
^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Schism”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 24 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 327.
^ Forget, Jacques (1912). „Schism”. Ur.: Herbermann, Charles. Catholic Encyclopedia. 13. New York: Robert Appleton Company.
^ „Heresy better idea than schism?”. Washington Times. 2004-01-31. Pristupljeno 2010-07-05.
^ Catechism of the Eastern Orthodox Church, p. 42; The Concordia Cyclopedia quoted in Unionism and Syncretism - and PLI; Orthodox Practice - Choosing God-parents; Code of Canon Law, canon 751
^ „Patriarch Bartholomew of Constantinople Broke Eucharistic Communion with Archbishop Christodoulos of Athens » News » OrthodoxEurope.org”. orthodoxeurope.org.
^ Code of Canon Law, canon 1364
^ canon 1312 §1 1°
^ ^a ^b ^v Nichols, Aidan (1992). Rome and the Eastern Churches: A Study in Schism. Liturgical Press. str. 41. ISBN 978-1-58617-282-4.
^ Kelly, J.N.D. Early Christian Creeds Longmans 1960 pp. 296,7; 305-331
^ Leithart, Peter J. (2016-10-18). „The Case against Denominationalism: Perpetuating Schism”. The End of Protestantism: Pursuing Unity in a Fragmented Church. Grand Rapids, Michigan: Baker Publishing Group. str. 78. ISBN 9781493405831. Pristupljeno 20. 3. 2020. „The causes of church division are complex, and the effects can be paradoxical. In a study of American Protestant schisms between 1890 and 1990, John Sutton and Mark Chaves conclude that churches do not divide for purely doctrinal reasons but rather 'in response to attempts by denominational elites to achieve organizational consolidation.' […] Ironically, 'mergers and foundings sharply raise the likelihood of schism.' Efforts to reunite the church can go wrong and sow further and deeper divisions. Ironically again, schism can reduce the chance of schism, though only briefly: 'one year after a founding or merger, rates of schism are five times higher than they are one year after a schism.'” CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Literatura

Nichols, Aidan (1992). Rome and the Eastern Churches: A Study in Schism. Liturgical Press. str. 41. ISBN 978-1-58617-282-4.
Clarke, Peter; Beyer, Peter (2009), The World's Religions: Continuities and Transformations, Routledge, ISBN 978-0-203-87212-3
Bhikkhu Sujato (2007). Sects and sectarianism: the origins of Buddhist schools, Taipei, Taiwan: Buddha Educational Foundation; revised edidion: Santipada 2012
Dutt, N. (1998). Buddhist Sects in India. New Delhi: Motilal Banarsidass.
Coleman, Graham, ed (1993). A Handbook of Tibetan Culture. Boston: Shambhala Publications , Inc. ISBN 1-57062-002-4. .
Warder, A.K. Indian Buddhism. 1970. . Delhi: Motilal Banarsidass.
Hovorun, Cyril (2014). „Ecclesiological foundations for Ecumenism”. Orthodox Handbook on Ecumenism (PDF) (1st izd.). Oxford: Regnum book international. Pantelis Kalaitzidis, Thomas Fitzgerald, Cyril Hovorun, Aikaterini Pekridou, Nikolaos Asproulis, Guy Liagre, Dietrich Werner. str. 77—85. ISBN 978-1-908355-44-7.
Ionita, Fr. Viorel (2014). „Bilateral Theological Dialogues of Orthodox Churches – a General Introduction”. Orthodox Handbook on Ecumenism (PDF) (1st izd.). Oxford: Regnum book international. Pantelis Kalaitzidis, Thomas Fitzgerald, Cyril Hovorun, Aikaterini Pekridou, Nikolaos Asproulis, Guy Liagre, Dietrich Werner. str. 457—472. ISBN 978-1-908355-44-7.
Kalaitzidis, Pantelis (2014). „Theological, historical, and cultural reasons for anti-ecumenical movements in Eastern Orthodoxy”. Orthodox Handbook on Ecumenism (PDF) (1st izd.). Oxford: Regnum book international. Pantelis Kalaitzidis, Thomas Fitzgerald, Cyril Hovorun, Aikaterini Pekridou, Nikolaos Asproulis, Guy Liagre, Dietrich Werner. str. 134—152. ISBN 978-1-908355-44-7.
Christine Chaillot, Alexander Belopopsky (1998). Towards Unity. The Theological Dialogue between the Orthodox Church and the Oriental Orthodox Churches. Geneva: Inter-Orthodox Dialogue. ISBN 9788390695846.
McGuckin, Fr. John (2014). „The Role of Orthodoxy in World Christianity Today – Historical, Demographic and Theological Perspectives – An Introduction”. Orthodox Handbook on Ecumenism (PDF) (1st izd.). Oxford: Regnum book international. Pantelis Kalaitzidis, Thomas Fitzgerald, Cyril Hovorun, Aikaterini Pekridou, Nikolaos Asproulis, Guy Liagre, Dietrich Werner. str. 3—9. ISBN 978-1-908355-44-7.
Dvornik F. (2008). The Photian Schism: History and Legend. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521101769.
W. H. C. Frend (2000). The Donatist Church: A Movement of Protest in Roman North Africa. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198264088.
Ward, Gary L. (1990). Independent Bishops: An International Directory. Omnigraphics Inc. ISBN 978-1558883079.
S. Herbert Scott (2018). The Eastern Churches and the Papacy. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1523298242.
Sider, Robert D.; Tertullian; Evans, Ernest (1973). „Tertullian. Adversus Marcionem”. The Classical World. 66 (8): 493. ISSN 0009-8418. JSTOR 4347925. doi:10.2307/4347925.
„<italic>La Théophilanthropie et le Culte Décadaire, 1796–1801: Essai sur l'Histoire Religieuse de la Révolution</italic>. Par Albert Mathiez. [Bibliothèque de la Fondation Thiers, IV.] (Paris: Félix Alcan. 1904. Pp. 753.)”. The American Historical Review. oktobar 1904. ISSN 1937-5239. doi:10.1086/ahr/10.1.189. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„Monarchianism | Christianity”. Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 2019-03-19.
Latourette, Kenneth Scott (1975). A history of Christianity . New York: Harper & Row. ISBN 0060649526. OCLC 1824537.
„Meanness Exemplified”. Scientific American. 3 (7): 51. 1847-11-06. ISSN 0036-8733. doi:10.1038/scientificamerican11061847-51f.
Ferguson, Everett (2013-11-26). Church history the rise and growth of the church in its cultural, intellectual, and political context (Second izd.). Grand Rapids. ISBN 9780310516576. OCLC 1085698140.
„Fallow”. Encyclopedia of entomology: P-Z. Encyclopedia of Entomology. Kluwer Academic Publishers. 2004. str. 828. ISBN 0792386701. doi:10.1007/0-306-48380-7_1566.
Howland, A.C. (mart 1913). „The Catholic Encyclopedia. Vols. XIII (pp. xv, 800) and XIV (pp. xv, 800). Price, $6.00 each. New York: Robert Appleton Company, 1912”. The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 46 (1): 206—208. ISSN 0002-7162. S2CID 144983838. doi:10.1177/000271621304600140. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Cross, F. L.; Livingstone, E. A., ur. (2005-01-01). The Oxford Dictionary of the Christian Church. ISBN 9780192802903. doi:10.1093/acref/9780192802903.001.0001.
Kubiński, Tadeusz (decembar 1975). „Mcinerny R. M.. Language. New Catholic encyclopedia, prepared by an editorial staff at the Catholic University of America, McGraw-Hill Book Company, New York etc. 1967, vol. 8, pp. 365–376. Hirschberger J.. Leibniz, Gottfried Wilhelm von. New Catholic encyclopedia, prepared by an editorial staff at the Catholic University of America, McGraw-Hill Book Company, New York etc. 1967, vol. 8, pp. 620–621. Carlo W. E.. Methodology (physical sciences). New Catholic encyclopedia, prepared by an editorial staff at the Catholic University of America, McGraw-Hill Book Company, New York etc. 1967, vol. 9, pp. 747–750. Maziarz E. A.. Number. New Catholic encyclopedia, prepared by an editorial staff at the Catholic University of America, McGraw-Hill Book Company, New York etc. 1967, vol. 10, pp. 561–566. Ladrière J. A.. Verification. New Catholic encyclopedia, prepared by an editorial staff at the Catholic University of America, McGraw-Hill Book Company, New York etc. 1967, vol. 14, pp. 615–616. Stokes W. E.. Whitehead, Alfred North. New Catholic encyclopedia, prepared by an editorial staff at the Catholic University of America, McGraw-Hill Book Company, New York etc. 1967, vol. 14, pp. 896–897. McGuinness B. F.. Wittgenstein, Ludwig. New Catholic encyclopedia, prepared by an editorial staff at the Catholic University of America, McGraw-Hill Book Company, New York etc. 1967, vol. 14, pp. 983–984. Stahl G.. Un développement de la logique des questions. Revue philosophique de la France et de l'Etranger, vol. 153 (1963), pp. 293–301”. The Journal of Symbolic Logic. 40 (4): 599—600. ISSN 0022-4812. JSTOR 2271807. doi:10.2307/2271807. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Block, Corrie (2013). The Qur'an in Christian-Muslim Dialogue : Historical and Modern Interpretations. Hoboken: Taylor and Francis. ISBN 9781135014056. OCLC 860626008.
Strayer, Joseph R., ur. (1982). Dictionary of the Middle Ages. New York: Scribner. ISBN 0684190737. OCLC 8474388.
„Chalcedon, Council of”. doi:10.1163/2211-2685_eco_c358.
Meyendorff, A. (jun 1925). „Notes on Marx's Predecessors”. Economica (14): 202—203. ISSN 0013-0427. JSTOR 2548079. doi:10.2307/2548079. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Howland, A.C. (mart 1913). „The Catholic Encyclopedia. Vols. XIII (pp. xv, 800) and XIV (pp. xv, 800). Price, $6.00 each. New York: Robert Appleton Company, 1912”. The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 46 (1): 206—208. ISSN 0002-7162. S2CID 144983838. doi:10.1177/000271621304600140. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
„Armenian Apostolic Church”. doi:10.1163/2211-2685_eco_a599.
Bury, Tracy (maj 1995). „The Development of the CSP Research Strategy”. Physiotherapy. 81 (5): 251—252. ISSN 0031-9406. doi:10.1016/s0031-9406(05)66817-4. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Reese, Alan W. (avgust 2000). „A History of the Byzantine State and Society, by Warren Treadgold.A History of the Byzantine State and Society, by Warren Treadgold. Stanford California, Stanford University Press, 1997. xxiii, 1019 pp. $79.50 U.S. (cloth), $34.95 U.S. (paper)”. Canadian Journal of History. 35 (2): 300—301. ISSN 0008-4107. doi:10.3138/cjh.35.2.300. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Bamberger, Alan S. (1994). Art for all : how to buy fine art for under $300 . Wallace-Homestead Book Co. ISBN 0870696920. OCLC 29877683.

Spoljašnje veze

[1] The American Heritage Dictionary of the English Language, 4th ed. (2000) notes in The Free Dictionary that "The word schism, which was originally spelled scisme in English, is traditionally pronounced (sĭ′zəm). However, in the 16th century the word was respelled with an initial sch in order to conform to its Latin and Greek forms. From this spelling arose the pronunciation (skĭ′zəm). Long regarded as incorrect, it became so common in both British and American English that it gained acceptability as a standard variant. Evidence indicates, however, that it is now the preferred pronunciation, at least in American English. In a recent survey 61 percent of the Usage Panel indicated that they use (skĭ′zəm), while 31 percent said they use (sĭ′zəm). A smaller number, 8 percent, preferred a third pronunciation, (shĭ′zəm)."

[2] Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Schism”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 24 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 327.

[3] Forget, Jacques (1912). „Schism”. Ur.: Herbermann, Charles. Catholic Encyclopedia. 13. New York: Robert Appleton Company.

[4] „Heresy better idea than schism?”. Washington Times. 2004-01-31. Pristupljeno 2010-07-05.

[5] Catechism of the Eastern Orthodox Church, p. 42; The Concordia Cyclopedia quoted in Unionism and Syncretism - and PLI; Orthodox Practice - Choosing God-parents; Code of Canon Law, canon 751

[6] „Patriarch Bartholomew of Constantinople Broke Eucharistic Communion with Archbishop Christodoulos of Athens » News » OrthodoxEurope.org”. orthodoxeurope.org.

[7] Code of Canon Law, canon 1364

[8] 1312 §1 1°

[Nichols-9] v Nichols, Aidan (1992). Rome and the Eastern Churches: A Study in Schism. Liturgical Press. str. 41. ISBN 978-1-58617-282-4.

[10] Kelly, J.N.D. Early Christian Creeds Longmans 1960 pp. 296,7; 305-331

[11] Leithart, Peter J. (2016-10-18). „The Case against Denominationalism: Perpetuating Schism”. The End of Protestantism: Pursuing Unity in a Fragmented Church. Grand Rapids, Michigan: Baker Publishing Group. str. 78. ISBN 9781493405831. Pristupljeno 20. 3. 2020. „The causes of church division are complex, and the effects can be paradoxical. In a study of American Protestant schisms between 1890 and 1990, John Sutton and Mark Chaves conclude that churches do not divide for purely doctrinal reasons but rather 'in response to attempts by denominational elites to achieve organizational consolidation.' […] Ironically, 'mergers and foundings sharply raise the likelihood of schism.' Efforts to reunite the church can go wrong and sow further and deeper divisions. Ironically again, schism can reduce the chance of schism, though only briefly: 'one year after a founding or merger, rates of schism are five times higher than they are one year after a schism.'” CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]