Ranko Kadić
Ranko Kadić (Podgorica, 5. mart 1958 — Novi Sad, 9. mart 2014) bio je srpski političar u Crnoj Gori i predsjednik Demokratske srpske stranke od 2005. do 2012. godine. U nekoliko navrata biran je za poslanika u Skupštini Crne Gore, a takođe je bio i poslanik u Skupštini SRJ, kao i u Skupštini Državne zajednice Srbije i Crne Gore. Zalagao se za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije u okviru Savezne Republike Jugoslavije (1992-2003), a potom u okviru Državne zajednice Srbije i Crne Gore (2003-2006). Kao predsjednik DSS, odigrao je značajnu ulogu u političkim zbivanjima u vrijeme održavanja referenduma o državnom statusu Crne Gore (2006) i donošenja novog Ustava Crne Gore (2007).
| Ranko Kadić | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lični podaci | |||||||||
| Datum rođenja | 5. mart 1958. | ||||||||
| Mesto rođenja | Podgorica, FNRJ | ||||||||
| Datum smrti | 9. mart 2014. (56 god.) | ||||||||
| Mesto smrti | Novi Sad, Srbija | ||||||||
| Politička karijera | |||||||||
| Politička stranka | Demokratska srpska stranka (2003—2014) Srpska narodna stranka (1997—2003) Narodna stranka (1990—1997) | ||||||||
| |||||||||
Biografija
urediOsnovnu školu i gimnaziju završio je u rodnoj Podgorici. Potom je upisao studije na Medicinskom fakultetu u Novom Sadu (1976), gde je diplomirao (1982), a potom je na istom fakultetu stekao specijalizaciju iz oblasti nuklearne medicine (1990). Objavio je više stručnih i naučnih radova. Kao prvi specijalista iz oblasti nuklearne medicine u Crnoj Gori i priznati stručnjak, stekao je znatan društveni ugled.[traži se izvor]
Političku karijeru je započeo kao član Narodne stranke (1990) u kojoj je obavljao razne funkcije. U vrijeme unutrašnjeg raskola u Narodnoj stranci (1997), razišao se sa tadašnjim stranačkim predsjednikom Novakom Kilibardom, koji je zagovarao saradnju sa crnogorskim vladajućim strankama. Protiveći se takvoj politici, pridružio se Božidaru Bojoviću, dotadašnjem potpredsjedniku NS, sa kojim je iste godine učestvovao u osnivanju Srpske narodne stranke. U razdoblju od 1997. do 2003. godine, bio je jedan od najistaknutijih funkcionera SNS. U vrijeme unutrašnjeg raskola u SNS, koji je izbio 2003. godine, podržao je dotadašnjeg predsjednika Božidara Bojovića, sa kojim je iste godine napustio SNS i osnovao Demokratsku srpsku stranku. Bio je potpredsjednik DSS od njenog osnivanja, a sredinom 2005. godine, nakon povlačenja Božidara Bojovića sa čelne funkcije u stranci, postao je predsjednik DSS. Na toj funkciji je ostao do 2012. godine, kada se povukao iz zdravstvenih razloga. Nakon duže bolesti umro je 2014. godine tokom lječenja u Novom Sadu. Bio je oženjen, a njegova supruga Jasmina je po struci takođe bila ljekarka. Imali su trojicu sinova: Uroša, Luku i Vuka.[1][2][3]
Osnivanje DSS (2003)
urediTokom 2003. godine, unutar dotada jedinstvene Srpske narodne stranke došlo je do unutrašnjih rasprava i sporova između dvije suprotstavljene struje, od kojih je prvu predvodio tadašnji predsjednik Božidar Bojović, a drugu potprjedsednik Andrija Mandić. Podjele su dovele do otvorenog sukoba i raskola u stranci.[4] Veći dio rukovodstva je podržao Andriju Mandića, koji je postao novi predsjednik SNS, dok su Božidar Bojović i Ranko Kadić sa manjim dijelom stranačkog rukovodstva napustili SNS i osnovali novu stranku pod nazivom Demokratska srpska stranka (DSS). Podjela se odrazila i na dotadašnji poslanički klub SNS, koji je brojao šest poslanika: četvorica su ostala u SNS, dok su dvojica (Bojović i Kadić) nastavili poslaničku djelatnost kao predstavnici novostvorene DSS.
Odnos prema referendumu (2006)
urediKao potpredsjednik DSS (od 2003. godine), a potom i kao stranački predsjednik (od 2005. godine), Ranko Kadić se dosljedno zalagao za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije. Nakon najave referenduma o državnom statusu Crne Gore, Ranko Kadić je u više navrata predlagao objedinjavanje srpskih stranaka,[5] a potom se zalagao za stvaranje šire koalicije sastavljene od svih unionistički orijentisanih stranaka. Krajem 2005. i početkom 2006. godine, u vrijeme intenziviranja javne rasprave o donošenju posebnog referendumskog zakona, Ranko Kadić je kao čelni čovek DSS zastupao stav da odluka o nezavisnosti Crne Gore može biti donijeta samo ako se u prilog nezavisnosti izjasni apsolutna većina od ukupnog broja građana sa pravom glasa, a isti stav su zastupali i čelnici ostalih unionističkih stranaka. Nasuprot tome, crnogorske režimske stranke su promovisale stav da je za donošenje odluke o nezavisnosti dovoljno da se za tu opciju izjasni prosta većina od onog broja građana koji će izaći na glasanje.[6][7][8]
U isto vrijeme, kao posrjednik u ovoj raspravi pojavila se Evropska unija, čiji su predstavnici predložili kompromisno rješenje, po kome će se odluka o državnoj nezavisnosti smatrati važećom ukoliko se u prilog nezavisnosti izjasni više od 55% u odnosu na ukupan broj važećih glasova (ukupan broj glasalih, umanjen za broj nevažećih glasova). Taj prijedlog je rezultirao pokretanjem novih rasprava, kako među opozicionim, tako i među vladajućim strankama. Pošto su procijenili da se prag od 55% ipak može dostići, čelnici vladajuće Demokratska partija socijalista Crne Gore su odlučili da podrže pomenuti prijedlog. Pošto DPS nije mogla samostalno da izglasa referendumski zakon, ključna uloga u izboru konačnog rješenja pripala je opozicionim strankama, među kojima je bila i DSS. Sredinom februara 2006. godine, rukovodstvo DSS se na čelu sa Rankom Kadićem još uvijek zalagalo za princip apsolute većine u odnosu na ukupan broj birača. Međutim, pod otvorenim pritiskom EU, rukovodstvo DSS je krajem februara popustilo, izjasnivši se za prihvatanje prijedloga EU, pošto su to isto učinila i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka.[9][10][11][12][13][14][15][16]
Na zasjedanju koje je održano 1. marta 2006. godine, Skupština Crne Gore je izglasala "Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore".[17] Od tadašnjeg ukupnog broja poslanika (75), za usvajanje zakona glasalo je njih 60, uključujući i poslanike DSS.[18][19] Referendum je održan je 21. maja. Od ukupno 484,718 građana sa pravom glasa, na referendum je izašlo 419,236 (86.49%), a u prilog nezavisnosti se izjasnilo 230,711 građana, što je predstavljalo 47,5% u odnosu na ukupno biračko tijelo, odnosno 55,5% u odnosu na broj glasalih.[20] Tokom sprovođenja referendumskog procesa, došlo je do brojnih nepravilnosti, usled kojih je legitimitet zvanično saopštenih rezultata bio doveden u pitanje.[21]
Zvanični rezultati referenduma djelovali su porazno na DSS i ostale unionističke stranke, pošto se pokazalo da je izglasavanje nezavisnosti, uprkos nepostojanju apsolute većine, na kraju bilo omogućeno upravo pristajanjem lidera unionističkih stranaka na ozakonjenje iznuđenih riješenja, koja su bila promovisana od strane Evropske unije. Napuštanjem osnovnog demokratskog načela, po kome se ključne referendumske odluke od državnog i istorijskog značaja donose većinom glasova u odnosu na ukupan broj birača, SNP je zajedno sa drugim opozicionim strankama omogućila vladajućoj DPS i drugim separatističkim strankama da program državne nezavisnosti ostvare bez podrške apsolutne većine biračkog tijela Crne Gore. Iako je snosio dio političke odgovornosti za napuštanje izvornih stavova u okviru unionističkog bloka, Ranko Kadić se nakon referenduma nije povukao sa čelne funkcije u stranci, a za predsjednika DSS je ponovo izabran i 2007. godine.[22]
Djelatnost nakon 2006. godine
uredi
Uoči skupštinskih izbora koji su u Crnoj Gori održani 2006. godine, Ranko Kadić se ispred DSS zalagao za stvaranje najšire koalicije unionističkih stranaka, ali do toga nije došlo, tako da je DSS na kraju sklopila užu koaliciju sa Socijalističkom narodnom partijom Crne Gore i Narodnom strankom. Koalicija je osvojila 47.683 glasova (14,07%) i ukupno 11 mandata, što je bilo znatno manje od očekivanog.
Tokom rasprave o donošenju novog Ustava Crne Gore (2007), Ranko Kadić se ispred DSS odlučno zalagao za odbranu prava srpskog naroda i očuvanje ustavnog položaja srpskog jezika u Crnoj Gori. Iako je opozicija u prvo vrijeme djelovala složno, ključni interesi srpskog naroda na kraju nisu bili odbranjeni pošto je Pokret za promjene ušao u pregovore sa vlastima i podržao novi Ustav Crne Gore, koji srpskom narodu u Crnoj Gori nije priznavao konstitutivnost i u kojem je srpski jezik bio zamjenjen crnogorskim.[23][24]
Kada je 2008. godine Crna Gora priznala jednostrano proglašenu nezavisnost Kosova, Kadić je kao čelnik DSS bio jedan od glavnih organizatora masovnih protesta protiv pomenutog čina. U jesen 2008. godine, kada je došlo do konstituisanja Srpskog nacionalnog savjeta Crne Gore, taj čin je od strane Kadića i DSS bio kritikovan kao neprihvatljiv, pošto je podrazumevao prihvatanje manjinskog statusa.[25]
Početkom 2009. godine, Ranko Kadić se u ime DSS ponovo založio za stvaranje jedinstvene opozicione koalicije, koja bi zajednički nastupila na predstojećim skupštinskim izborima, ali taj prijedlog nije bio prihvaćen od svih opozicionih stranaka. Kadić se potom zalagao za stvaranje koalicije srpskih nacionalnih stranaka, ali ni ta zamisao nije uspjela, usljed čega su srpske stranke na izbore izašle pojedinačno ili u užim koalicijama. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u proljeće 2009. godine, DSS je nastupila u savezu sa Narodnom strankom, sa kojom je formirala Narodnjačku koaliciju, koja je osvojila 9.448 glasova (2,86%), što je bilo neznatno ispod izbornog cenzusa, tako da je stranka ostala bez mandata.
Tokom ljeta 2012. godine, Ranko Kadić se ponovo založio za stvaranje šire koalicije srpskih stranaka radi zajedničkog nastupa na predstojećim skupštinskim izborima, ali konačan dogovor o stvaranju takve koalicije ipak nije postignut.[26] Stoga su srpske stranke na izbore ponovo izašle u više kolona. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u jesen 2012. godine, DSS je učestvovala u sklopu koalicije pod nazivom Srpski nacionalni savez.[27][28] Prema zvaničnim rezultatima izbora, koalicija je osvojila 3.085 glasova (0,85%), što nije bilo dovoljno za ulazak u parlament. Usljed izbornog neuspjeha, a takođe i zbog zdravstvenih razloga, Ranko Kadić je neposredno nakon izbora podnio ostavku na funkciju predsjednika DSS, povukavši se iz aktivnog bavljenja politikom.[29]
Usljed veoma izraženog ličnog animoziteta, koji je nakon raskola iz 2003. godine postojao između rukovodstava DSS i SNS (kasnije NSD), stranke Ranka Kadića i Andrije Mandića uprkos gotovo potpune programske srodnosti nikada nisu zajednički nastupile ni na jednim skupštinskim izborima koji su održani za Kadićevog života (2006, 2009, 2012), a to su po prvi put učinile tek nakon njegove smrti, nastupivši zajednički u okviru koalicije Demokratski front na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani 2016. godine.
Reference
uredi- ^ RTCG (2014): Preminuo Ranko Kadić
- ^ IN4S (2014): Preminuo dr Ranko Kadić
- ^ Dr Ranko (Božidara) Kadić
- ^ Večernje novosti (2003): U tuči prebili i sopstvenu granu
- ^ Večernje novosti (2005): Ujedinjuju se srpske stranke
- ^ B92 (2005): Venecijanska komisija o referendumu
- ^ Večernje novosti (2005): Navijaju za veću većinu
- ^ Večernje novosti (2005): Paragraf deli Crnu Goru
- ^ Večernje novosti (2006): Između tri većine
- ^ Večernje novosti (2006): Više od 41 manje od 50
- ^ Glas javnosti (2006): Solana izneverio Đukanovića[mrtva veza]
- ^ Večernje novosti (2006): Traže ustupke od Evrope
- ^ B92 (2006): Lajčak donosi predlog EU o većini
- ^ Večernje novosti (2006): Tražili ste, raspisujte!
- ^ Večernje novosti (2006): Siva zona razdvajanja
- ^ Večernje novosti (2006): Referendum u cajtnotu
- ^ B92 (2006): Referendum 21. maja
- ^ „Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore (2006)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 12. 07. 2018. g. Pristupljeno 13. 07. 2019.
- ^ B92 (2006): Usvojen Zakon o Referendumu
- ^ OSCE (2006): Posmatračka misija za referendum OSCE/ODIHR-a: Konačni izvještaj
- ^ Markuš 2007.
- ^ Glas javnosti (2007): Ponovno ujedinjenje sa Srbijom
- ^ Politika (2007): Crnogorski ustav deoba
- ^ Glas javnosti (2007): Političko konvertitstvo Nebojše Medojevića
- ^ Glas Amerike (2008): U Podgorici održana Izborna skupština Srpskog nacionalnog savjeta
- ^ Vijesti (2012): Kadić bi da bude lider srpske sloge
- ^ Srpske novine (2012): Osnovan Srpski nacionalni savez
- ^ RTS (2012): Formiran Srpski nacionalni savez
- ^ Blic (2012): Kadić podneo ostavku zbog lošeg izbornog rezultata
Literatura
uredi- Vojinović, Rajo, ur. (2008). Kako do zaštite identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova (PDF). Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Vuksanović, Momčilo, ur. (2012). Zaštita identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova. Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Lutovac, Zoran (2015). Srpski identitet u Crnoj Gori (PDF). Beograd: Institut društvenih nauka. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 11. 2018. g. Pristupljeno 13. 07. 2019.
- Markuš, Jovan B., ur. (2007). Bijela knjiga: Referendum u Crnoj Gori 2006: Zbornik dokumenata. Podgorica: Narodna misao.
