Prilepac (tvrđava)
42° 32′ 25″ S; 21° 31′ 16″ I / 42.540140° S; 21.521157° I
| Prilepac | |
|---|---|
 Tabla u Prilepcu | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Boževce, kod Novog Brda |
| Opština | Novo Brdo |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | tvrđava |
| Vreme nastanka | 14. vek |
| Vlasnik | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Republički zavod za zaštitu spomenika kulture |
Prilepac[1] (ili Prilepnica) je nekadašnja srednjovekovna tvrđava koja se nalazila 13 km jugoistočno od Novog Brda, kod sela Boževce, na zaravni brda Odžin kamen[2] (861 m nmv), koje dominira okolinom.
Istorija
urediPodignut je verovatno u 14. veku, ako ne i ranije poput Prizrenca, radi odbrane prilaza utvrđenom Novom Brdu dolinom Prilepnice (dolina Binačke Morave) koja teče u klisuri ispod tvrđave. Pripadao je logotetu Dušana Silnog (kralj 1331–1346, car 1346–1355) Pribcu, a kasnije i njegovom sinu Stefanu Urošu, a potom i knezu Lazaru (1371–1389) koji se u tvrđavi rodio (oko 1329) i koji je okolna sela koja su mu pripadala dodeljivao manastirima i crkvama kao metohe, a samu utvrdu je dodelio svojoj zadužbini manastiru Ravanici.
Prilepac se smatra i za rodno mesto srpskog kaluđera igumana rumunskog pravoslavnog manastira Tismana, Nikodima Tismanskog (1310)[3].
Sam Prilepac se u istorijskim izvorima tog doba pominje 1381. godine. Tvrđava je smeštena na platou i prati oblik terena. Sam plato je sa dve (južne i zapadne) strane praktično nepristupačan, sa jedne (severne) teško pristupačne, dok je sa četvrte (istočne) strane prilaz platou blag. Taj terenski nedostatak je nadoknađivan kopanjem suvog šanca dubine 7–10 m sa istočne strane i podizanjem velike okrugle kule na jugoistočnom temenu tvrđave koja je branila najlakši prilaz tvrđavi. Celokupan prostor nekadašnje tvrđave je danas u potpunosti u ruševinama, tako da je vrlo teško nazreti oblike i izgled nekadašnje utvrde, ali se na osnovu materijalnih ostataka na licu mesta može pretpostaviti da je imala oblik nepravilnog četvorougla, približnih dimenzija 120 m (jug–sever) x 90 m (istok–zapad). U sklopu nekadašnje tvrđave vide se ostaci nekoliko građevina i bunara.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ PRILEPNICA (Gnjilane): 1. ruins of an old church; 2. small medieval town of Prilepac, several villages; 3. Draganac monastery, above the town of Prilepac.[1][2][mrtva veza] (jezik: engleski)
- ^ Atanasije Urošević — Novobrdska Kriva reka, strana 106 (Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 32) — Srpski etnografski zbornik (knjiga LX), Beograd 1951)
- ^ "Mitološki zbornik", Beograd 2006.
Literatura
uredi- Ivan M. Zdravković, „Srednjovekovni gradovi i dvorci na Kosovu“, Beograd 1975.
Spoljašnje veze
uredi- Zaboravljeno rodno mesto cara Lazara vesti-online.com
- GRAD PRILEPAC RODNO MESTO KNEZA LAZARA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. maj 2018) rtvpuls.com
- Prilepac — video iz vazduha (2017) facebook.com
- Srpski junaci srednjeg veka: Lazar Hrebeljanović, 1. deo, RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal
- Srpski junaci srednjeg veka: Lazar Hrebeljanović, 2. deo, RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal