Praistorijski lokalitet Crkvine
Praistorijski lokalite Crkvine jedna je od tri arheološka lokaliteta na području ugljenokopa Tamnava (druga dva su Masinske njive i Jaričište) istraživan od 2005. do 2010. godine u okviru zaštitnih iskopavanje na ugljenokopu Tamnava.[1] Kada su u prvoj deceniji 21. veka godina počela zaštitna istraživanja na ugljenokopu Kolubara, nije se moglo naslutiti da će biti otkriveni praistorijski lokalitet. Ovo otkriće je znatno promeniti sliku na arheološkoj karti Srbije. U oblasti Tamnave do ovih istraživanja nisu bila poznata velika neolitska i eneolitska naselja, pa se verovalo da, iz nekih razloga, ova oblast nije bila pogodna za duže nastanjivanje. Nakon istraživanja na ugljenokopu Kolubara u prvoj deceniji 21. veka ovo uverenje se bitno promenilo, i dokazalo da na ovim prostorima od srednjeg neolita do bronzanog doba bujao je život.[1]
 Prostor Vinčanske kulture na kome se nalazio i lokalite Crkvine | |
| Mesto | Lazarevac,  Srbija |
|---|---|
| Regija | Kolubarski basen |
| Koordinate | 44° 22′ 28″ S; 20° 15′ 30″ I / 44.3745° S; 20.258333° I |
| Istorija | |
| Period | praistorija |
Položaj i prostranstvo
urediPraistorijski lokalite Crkvine nalazi se u selu Mali Borak 10 kilometara severno od Lazarevca i 45 kilometara jugozapadno od Beograda, u reonu Kolubarsko-tamnavski basena, koji se prostire u srednjem i donjem toku reke Kolubare i njenih glavnih pritoka: Peštan, Turije i Tamnave, tako da je osa basena u pravcu zapad-istok duga oko 55 km, a sever-jug oko 15 km
Nalazište Crkvine, koje je iskopavano od 200. do 2006. godine, istraženo je na površineid oko 3.000 m².
Otkrića
urediNa ovom lokalitetu otkriveno je 5.175 kamenih nalaza od kojih se 1.320 (25,5%) čini oruđe od okresanog kamena. (kao sirovine) . Oko 25% svih kamenih nalaza izrađeno je od silicijuma (SiO2 ), okresivanjem.[1]
Međutim, najzastupljenija sirovina je laki beli kamen (tuf), čak sa 65% nalaza. Kao oruđe od glačanog kamena tipološki je potpuno odredivo samo 680 primeraka. Najveći broj kamenih nalaza, kao što je predstavljaju odbici nastali u proizvodnji polufabrikata za glačanje.[2] U oruđu od glačanog kamena najbrojnije su alatke sa sečicom, a zatim one abrazivne.
Veliki broj polufabrikata i odbitaka koji su nastali tokom njihove izrade ukazuju na proizvodnju u okviru naselja.
Industrija glačanog kamena sa Crkvina ne pokazuje bitne razlike u vertikalnoj distribuciji. Sirovinski i tipološki sastav industrije identičan je u slojevima iznad zemunica i jama, brojnim na Crkvinama, s onom koja je zatečena u njima.[1]
| Vrsta oruđa | Broj primeraka | % | Tipovi |
|---|---|---|---|
| Sekire | 2 | 0,29 | I/1 |
| Tesle | 150 | 22,04 | III/1, III/2, III/3, III/4, III/5, III/6, III/7, III/8 |
| Dleta | 63 | 9,26 | V/1, V/2, V/3, V/4, V/5, V/8 |
| Čekići | 40 | 5,88 | VI/1, VI/2, VI/3, VI/4, VI/5, VI/6 |
| Perforirano oruđe | 15 | 2,21 | II/2, VII/1, VII/2, X/2 |
| Glačalice | 211 | 31,03 | XI/1, XI/3, XI/4, XI/5, XI/6, XI/7 |
| Brusevi | 32 | 4,71 | XII/1, XII/2, XII/3, XII/4, XII/5, XII/6 |
| Žrvnjevi | 30 | 4,41 | XIV/1, XIV/2, XIV/4 |
| Ostalo | 137 | 20,15 | Nedefinisani fragmenti |
| Ukupno | 680 | 100 |
Na osnovu kamenih nalaza, posebno onih od glačanog kamena, stiče se utisak da su sva tri nalazišta bila neka vrsta kolektorskih centara. Znatna količina velikih komada sirovine, odbitaka iz procesa proizvodnje i polufabrikata potvrđuju proizvodni karakter ovog naselja.[1]
Izvori
uredi- ^ a b v g d đ D. Antonović Kamena industrija Tamnave: nalazi sa zaštitnoih iskopavanje na ugljenokopu Kolubara. Arheološki institut, Beograd. Srpsko arheološko društvo, Beograd. Zavod za zaštitu spomenika kulture Valjevo, Beograd,Valjevo 2013.
- ^ Antonović, D. 2011. Industrija glačanog kamena na lokalitetu Crkvine: primer sonde 5, Kolubara 5: 195 – 212.
Literatura
uredi- Blagojević, M. 2005. Keramičke posude iz ranoeneolitske kuće sa lokaliteta Livade, Kalenić, Kolubara 4: 31 – 77.
- Blagojević, M. i Arsić, R. 2008a. Zaštitna arheološka iskopavanja u 2006. godini na lokalitetima „Crkvine“ i „Belež“, Mali Borak, KO Lajkovac, Glasnik DKS 32: 61 – 65.
- Blagojević, M. i Arsić, R. 2008b. Zaštitna arheološka iskopavanja u 2006. godini na lokalitetu „Masinske njive, Mali Borak, KO Lajkovac, Glasnik DKS 32: 65 – 68.
- Blagojević, M. i Arsić, R. 2009. Područje Rudarskog basena „Kolubara“: zaštitna arheo-loška iskopavanja i istraživanja 2007. i 2008. godine, Glasnik DKS 33: 71 – 74.
- Bogosavljević-Petrović, V. 2011. Redukcija kamenih sirovina na lokalitetu Crkvine – sonda 5 sa arheološkim celinama, Kolubara 5: 213 – 238.
- Živanović, A. i Spasić, M. 2008. Vinčanski lokalitet Crkvine – Mali Borak kod Laj kovca, Glasnik SAD 24: 189 – 208.
