Портал:Sjedinjene Američke Države/Izabrana biografija
Izabrane biografije
uredi
Januar
uredi
Kontraadmiral Ričard Evelin Berd (engl. Richard Evelyn Byrd; Vinčester, 25. oktobar 1888 — Boston, 11. mart 1957) je bio američki polarni istraživač, poznati avijatičar i dobitnik Medalje časti. Berd je bio komandant prve misije koja je 1929. godine preletela Južni pol. U 5 antarktičkih ekspedicija čiji je učesnik bio Berd istražene su dotada nepoznate oblasti Antarktika, a Zemlja Marije Berd je dobila ime po Berdovoj supruzi.
Februar
uredi
Marlon Brando (engl. Marlon Brando; Omaha, 3. aprila 1924. - Los Anđeles, 2. jula 2004), je bio američki filmski glumac.
Marlon Brando je bio glumac koji je uvek plenio pozornost gledalaca, vešto se uvlačeći u psihu svojih likova. Malo je ko od velikih holivudskih glumačkih zvezda u sebi toliko kontradiktoran i karakterno kompleksan kao što je to Marlon Brando. No to je od njega stvorilo idealnog glumca za tumačenja bilo koje vrste karaktera.
Tumačio je široku spektar različitih uloga: od likova buntovnika preko lika američkog oficira zaljubljenog u Japanku u filmu „Sajonara“, nacista u „Mladim lavovima“, šerifa u „Poteri bez milosti“, psihički rastrojenog aristokratu u „Poslednjem tangu u Parizu“ i autoritativog šefa podzemlja u „Kumu“ do odbeglog američkog oficira u „Apokalipsi danas“. Sa lakoćom je baratao svojim velikim rasponom glumačkih mogućnosti, što ga je učinilo uzorom mladih glumačkih naraštaja.
Mart
uredi.jpg)
Merilin Monro (engl. Marilyn Monroe; 1. jun 1926. - 5. avgust 1962), rođeno ime Norma Džin Mortenson (engl. Norma Jeane Mortenson), je bila američka glumica. Smatra se za jednu od najvećih seks simbola 20. veka.
Dobitnica je Zlatnog globusa za najbolju glavnu glumicu u filmu „Neki to vole vruće“. Bila je poznata po svojim komičarskim vještinama pa je postala jedna od najvećih filmskih zvijezda pedesetih i ranih šezdesetih i kulturna i modna ikona. Pred kraj karijere okrenula se ozbiljnijim ulogama. Međutim, tada se suočavala s razočaranjima u karijeri i privatnom životu. Njena smrt bila je predmet raznih špekulacija i teorija urota. Postoje indicije da je ubijena zbog ljubavne afere sa američkim predsednikom Džonom Kenedijem.
April
uredi
Stiven Pol Džobs (engl. Steven Paul Jobs, rođen 24. februara, 1955. godine) je jedan od osnivača i glavni rukovodioc Epla (engl. Apple). Takođe je bio jedno vreme rukovodilac Piksara (engl. Pixar) sve dok nije bio prodat Dizniju. Takođe je jedan od najvećih deoničara Diznija i član Diznijeve uprave. Smatran je jednom od vodećih ličnosti u industriji računara i zabave.
Džobsova poslovna biografija je dosta doprinela mitu o usamljenim, preduzetničkim osobenjacima Silicijumske doline, naglašavajući njegovo shvatanje značaja estetike i dizajna u javnosti. Njegov rad na proizvodima koji su bili funcionalni i privlačni stvorio mu je kultni status.
Zajedno sa suosnivačem Epla Stivenom Voznijakom doprineo je širenju popularnosti ličnih računara u kasnim 1970im godinama. U ranim osamdesetim godinama prošlog veka Džobs je prvi uočio komercijalni potencijal grafičkog korisničkog interfejsa i miša. Nakon što je izgubio kontrolu u upravi Epla 1985, Džobs je osnovao firmu Nekst (engl. NeXT), koja se bavila računarskim platformama specijalizovanim za visoko obrazovanje i poslovnu primenu. Kada je 1997. Epl kupio Nekst, Džobs se vratio u preduzeće koje je suosnovao i od tada je na položaju glavnog izvršnog rukovodioca.
Maj
uredi
Klint Istvud (engl. Clint Eastwood; rođen 31. maja 1930. kao Klinton Istvud mlađi u San Francisku) je američki filmski glumac, kompozitor, reditelj i producent. Iako kritičari bez izuzetka hvale njegove skorašnja rediteljska ostvarenja kao što su filmovi „Devojka od milion dolara“ i „Pisma sa Ivo Džime“, Istvud je mnogo poznatiji po ulogama „čvrstih momaka“ ili antijunaka kao što su inspektor „Prljavi“ Hari Kalahan u seriji filmova o Prljavom Hariju ili čovek bez imena u špageti-vesternima Serđa Leonea.
Istvud je dobio 2 Oskara za najboljeg režisera za filmove „Neoprošteno“ i „Devojka od milion dolara“.
Jun
urediRobert Džejms Bobi Fišer (engl. Robert James „Bobby“ Fischer; 9. mart, 1943. - 17. januar 2008.) je bio velemajstor i bivši svetski šampion u šahu, koji je 1. septembra, 1972. postao prvi američki šahista koji je osvojio svetski šampionat u organizaciji Svetske šahovske federacije. Godine 1975. zvanično je izgubio titulu kada je Svetska šahovska federacija odbila njegove uslove za odbranu titule. Gari Kasparov je napisao da je od svih svetskih šampiona u šahu, jaz između Fišera i njegovih savremenika bio najveći u istoriji šaha.
Od 2005. godine Robert Fišer živi na Islandu. Poznat je i po svojoj ekcentričnosti, nekonvencionalnom ponašanju i otvorenim političkim pogledima. Uprkos dugom odsustvu sa takmičarskih turnira, Fišer je još uvek među najpoznatijim svetskim šahistima.
Fišerova pobeda nad sovjetskim šampionom Borisom Spaskim za svetsku titulu u „meču stoleća“ posmatrana je kao simbolična pobeda zapada koja je podstakla međunarodnu popularnost šaha. Njegov protivnik je portretisan, posebno u Sjedinjenim Državama, kao proizvod bezličnog, mehaničkog i represivnog sistema državne kontrole, dok je Fišer bio usamljeni genije koji je pobedio sovjetsku dominaciju. Kao nacionalnom heroju, Amerikanci su bili spremni da mu oproste neobično ponašanje i poglede, i u popularnoj kulturi on je postao simbol genija čija briljantnost je bilo tako velika da ga je na kraju uništila.
Jul
urediTupak Šakur (engl. Tupac Amaru Shakur, 16. jun 1971. — 13. septembar 1996), bio je američki reper, pesnik i glumac. Iako je od njegovog ubistva prošla jedna decenija, Tupak je i dalje reper sa najviše prodatih albuma u istoriji ove vrste muzike - 44,5 miliona prodatih originalnih albuma u Sjedinjenim Američkim Državama. Smatra se da je, računajući i piratska izdanja, prodato preko 200 miliona albuma na globalnom nivou.
Većina njegovih pesama se bavi odrastanjem u nasilju i siromaštvu geta, zatim rasizmom kao i obračunavanjem sa drugim reperima. Tupak je bio poznat i po političkim i ekonomskim porukama u svojim pesmama.
Avgust
uredi
Julisiz Simpson Grant (engl. Ulysses Simpson Grant, Point Plezant, 27. april 1822-Maunt Makgregor, 23. jul 1885), je američki vojskovođa i pisac poznat kao jedan od najzaslužnijih ličnosti za pobedu Severa u Američkom građanskom ratu, ali i kao 18. predsednik SAD.
Vojnu akademiju u Vest Pointu završio je 1843, a kada je izbio Američki građanski rat stupio je u armiju Severa. Ubrzo je postao brigadni general. U martu 1864. predsednik Abraham Linkoln ga je postavio za zapovednika snaga Severa. Grant je potisnuo je snage Juga i u bici kod Ričmonda prinudio je generala Lija, vrhovnog zapovednika snaga Juga, na kapitulaciju, čime je rat završen. 1868. i 1872. godine bio je izabran za predsednika SAD, ali je na tom položaju postao igračka u rukama korupcionaša.
Septembar
urediDžejms Daglas Morison (engl. James Douglas Morrison) je bio američki pevač, tekstopisac, pisac i pesnik. Rođen je u Melburnu, Florida 8. decembra 1943, a umro je 3. jula 1971. u Parizu. Bio je pevač i vođa rok grupe Dorsi i smatran je za jednog od najharizmatičnijih pevača u istoriji rok muzike. Takođe je i autor nekoliko knjiga pesama, kratkih dokumentarnih filmova i ranih muzičkih spotova. Morisonova smrt u 27. godini je zaprepastila njegove obožavatelje. Okolnosti njegove smrti i tajna sahrana su bile predmet beskrajnih glasina i igrali su značajnu ulogu u mistici koja nastavlja da ga okružuje.
Oktobar
uredi
Andželina Džoli (engl. Angelina Jolie; rođena 4. juna 1975. u Los Anđelesu) je američka filmska glumica, bivša manekenka i ambasador dobre volje Visokog komesara za izbeglice UN. Popularni mediji često je proglašavaju za jednu od najlepših žena, i često izveštavaju o njenom životu van filmskog platna. Dobitnik je tri nagrade Zlatni globus, dve nagrade američkog Udruženja filmskih glumaca (engl. Screen Actors Guild) i jednog Oskara.
Mada se kao dete pojavila uz oca Džona Vojta u filmu „Lookin' to Get Out“ 1982. godine, pravi početak njene glumačke karijere je bio deceniju kasnije, u niskobudžetnom filmu „Kiborg 2“ (1993), a svoju prvu glavnu ulogu je imala u filmu „Hakeri“ (1995). Pojavila se u biografskim filmovima „Džordž Volas“ (engl. „George Wallas“, 1997) i „Manekenka“ (1998) i dobila je Oskara za najbolju sporednu žensku ulogu za film „Neprilagođena“ (1999). Međunarodnu slavu je postigla ulogom heroine video-igara Lare Kroft u filmu „Lara Kroft: Tumb rejder“, nakon čega se ustoličila kao jedna od najpoznatijih i najplaćenijih glumica Holivuda. Najveći komercijalni uspeh postigla je akcionom komedijom „Gospodin i gospođa Smit“ (2005).
Bila je u braku sa glumcima Džonijem Lijem Milerom i Bilijem Bobom Torntonom, a trenutno živi sa glumcem Bredom Pitom, u vezi koja privlači pažnju svetskih medija. Džolijeva i Pit imaju troje usvojene (Madoksa, Paksa i Zaharu) i troje biološko dece (Šajlo i blizance Vivijen i Noks). Andželina Džoli promoviše humanitarne ciljeve širom sveta i poznata je po radu sa izbeglicama preko UNHCR-a.
Novembar
uredi
Madona Luiza Veronika Čikone (engl. Madonna Louise Veronica Ciccone; rođena 16. avgusta 1958. godine u Mičigenu, SAD), poznatija jednostavno kao Madona, je američka pop pevačica, tekstopisac, producent, glumica, pisac i odnedavno i modni dizajner. Često se za nju vezuje nadimak Kraljica popa. Postala je slavna po inovativnim muzičkim spotovima, nastupima i često je kontroverzna u korišćenju seksualnih i religioznih tema u nastupima.
Dobitnica je mnogobrojnih nagrada kroz svoju karijeru i nosilac mnogo rekorda u muzičkom svetu, među kojima je titula najprodavanijeg ženskog muzičkog umetnika svih vremena, sa procenjeno 250 miliona prodatih albuma. Uprkos svojoj diskutabilnoj glumi, i uglavnom lošim kritikama, pojavljivala se u mnogim filmovima, poput Evite, i uglavnom prilagala neke svoje pesme za njihove soundtrek albume. Napisala je i nekolkoliko knjiga za decu. Za sada ima sedam turneja, od kojih je poslednja, Confessions Tour, postavila svetski rekord kao turneja ženskog izvođača sa najvećom zaradom, procenjenom na oko 200 miliona dolara.
Decembar
uredi
Kortni Bas Koks-Arket (engl. Courteney Bass Cox Arquette; Bermingham, Alabama, SAD, 15. jun 1964) je američka glumica, filmski producent i bivša manekenka. Poznata je po ulogama Monike Geler u TV seriji „Prijatelji“, Gejl Veders (engl. Gale Weathers) u filmskom serijalu „Vrisak“ i Lusi Spiler (engl. Lucy Spiller) u TV seriji „Bruka“.