Pločnik (arheološko nalazište)

Pločnik je arheološki lokalitet Vinčanske kulture u istoimenom selu, kraj obale Toplice i nedaleko od Prokuplja. Kompleks naselja iz mlađeg kamenog doba (postojalo je od 5500. do 4700. godine p. n. e) se prostire na površini od oko 110 hektara, a otkrića iz prve decenije 21. veka ukazuju da je reč o najstarijem metalurškom mestu na svetu. Sam lokalitet je značajan i po pronađenim ostacima keramike i primercima figuralne plastike.

Početkom septembra 2009. godine je započela izgradnja rekonstrukcije neolitskog sela, a postoje i zamisli da se lokalitet turističkim vozom poveže sa Prokupljem, Kuršumlijom i Đavoljom Varoši.

Lokalitetu pripadaju i Rimske terme (Pločnik).

Lokalitet

Neolitsko naselje je otkrio 1927. godine Miodrag Grbić, tadašnji kustos Narodnog muzeja u Beogradu, koji je vršio arheološka istraživanja na trasi pruge Prokuplje-Kuršumlija. Samo naselje je činilo nekoliko celina, koje su se prostirale na površini, od oko 110 hektara, ograničenoj sa tri strane vodotokovima (Toplicom sa juga, Backom rekom sa istoka i Paljevskom rekom sa zapada). Njegovi stanovnici su se bavili poljoprivredom, a osnovni materijal za izradu oruđa je bio kamen. U sklopu nalazišta je pronađeno dosta keramičkih posuda, ali i predmeta i oruđa izrađenih od kamena i bakra.

Metalurški centar

U Pločniku su tokom ranijih istraživanja pronađeni bakarni predmeti, kao i rude azurit i malahit, koje se tope na 700°C i iz kojih se dobija bakar. Ranije su se ovi nalazi tumačili slučajnim ukopavanjem u arheološki sloj koji odgovara neolitu. Istraživanja vođena od 1996. do 2008. godine, kojima su rukovodili arheolozi Dušan Šljivar iz Narodnog muzeja u Beogradu i Julka Kuzmanović-Cvetković, kustos Narodnog muzeja Toplice, dokazali su da nalazi nisu slučajno dospeli u neolitski sloj. Njihov tim je tokom 2007. i 2008. godine pronašli dve zemljane peći kvadratnog oblika, za koje se pretpostavlja da su služile za topljenje metala. Peći su smeštene unutar većih građevina, a uz njih su otkrivene i duvaljke napravljene od pečene zemlje. Pored njih su pronađeni bakarni limovi, koji ukazuju da je tu obavljana proizvodnja bakra. Otkrivene su i rupe dubine 2,5 i prečnika 8 metara u kojima nije pronađen arheološki materijal. Smatra se da su u pitanju tzv. „metalurške jame“, a u njima su pronađeni pepeo i gar, koji nastaju usled sagorevanja na visokim temperaturama, na osnovu čijeg sastava se može zaključiti da se na tom mestu topio bakar.

Dosadašnjim istraživanjima još uvek nisu pronađeni korišćeni kalupi, odbačena šljaka, kao ni rudnici iz kojih je dobijana ruda. Ležišta azurita i malahita postoje oko Toplice, Kosanice i Banjske reke u blizini Pločnika, a pretpostavlja se da su neka od njih otkrili stanovnici ovog naselja u potrazi za kamenom pogodnim za obradu.

Otkriće metalurških peći u Pločniku, menja dosadašnja shvatanja o početku ljudskog rudarstva i metalurgije, koji je oko pola milenijuma stariji nego što se to do sada mislilo.Sam Pločnik, kao središte južnovinčanske kulture, postao je najstariji metalurški, a samim tim i industrijski centar, pronađen na svetu.

Na ovom lokalitetu je avgusta 2013. pronađen prsten od bakra star 7 hiljada godina.^[1]^[2] Prethodne 2012. godine pronađena je minđuša i perle. Ovo ukazuje da je u Pločniku bila prva juvelirnica u Evropi.^[3]

Reference

Literatura

„U središtu praistorijske „industrije““ (Politika Magazin, 11.01.2009) (jezik: srpski)

Spoljašnje veze

[1] Pronađen prsten star sedam hiljada godina („Večernje novosti“, 9. avgust 2013)

[2] Pločnik: Blago kovano milenijumima („Večernje novosti“, 19. avgust 2013)

[3] Pločnik je prva evropska juvelirnica („Politika“, 1. septembar 2013)

[1]

[2]

[3]