Pinatubo
Pinatubo (fil. Bundok Pinatubo) je aktivan stratovulkan u Zambalskim planinama na ostrvu Luzon, u blizini tromeđe filipinskih pokrajina Zambales, Tarlak i Pampanga.[3][4] Pre vulkanske aktivnosti 1991, njegova eruptivna istorija je nepoznata. Jako je erodirao, neupadljiva i zaklanja od pogleda. Bio je prekriveno gustom šumom koja je izdržavala nekoliko hiljada domorodaca, Aete, koji su tokom španskog osvajanja Filipina pobegli u planine.
| Pinatubo | |
|---|---|
 | |
| Geografske karakteristike | |
| Ndm. visina | 1.486 m (trenutno) 1.745 m(pre erupcije 1991) m |
| Koordinate | 15° 08′ 30″ S; 120° 21′ 00″ I / 15.141667° S; 120.35° I 15° 08′ 30″ S; 120° 21′ 00″ I / 15.141667° S; 120.35° I |
| Geografija | |
.svg)  Pinatubo | |
| Države |  Filipini |
| Pokrajine | Zambales, Tarlak, Pampanga na ostrvu Luzon |
| Masiv | Zambalske planine |
| Geologija | |
| Starost stena | Između 635,000 ± 80,000 i 1.1 ± 0,09 miliona godina[2] |
| Vrsta planine | Stratovulkan[1] |
Vulkanova Plinijska / ultra-Plinijska erupcija 15. juna 1991, je druga najveća zemaljska erupcija u 20. veku posle erupcije 1912. Novarupta na Aljaskom poluostrvu[5]. Dodatna komplikacija erupcije je bio dolazak tajfuna Junja (Diding), donoseći smrtonosnu mešavinu pepela i kiše u oblastima povezanim sa vulkanom. Uspešna predviđanja na početku erupcije dovelo do evakuacije desetina hiljada ljudi iz okolnih područja, sačuvajući tako mnoge živote, ali su okolna područja bila teško oštećena piroklastičnim tokovima, pepelom, a potom, i laharom izazvanih rekama dabujalim od kiše, ponovo pokrenuvši starije vulkanske naslage izazivajući veliko razaranje infrastrukture i promenom rečnih sistema od nekoliko meseci do nekoliko godina, nakon erupcije[5].[6]
Efekti erupcije su se osetili širom sveta. Vulkan je izbacio oko 10.000.000,000 tona (1,1 × 1010 američkih tona) ili 10 km3 (2,4 cu mi) magme, i 20.000.000 tona (22.000.000 američkih tona) СО2, donoseći ogromne količine minerala i metala na površinu u okolini. Katapultirao je više čestica u stratosferu nego kod erupcije Krakataua u 1883. Tokom narednih meseci, aerosoli su formirali globalni sloj izmaglice sumporne kiseline. Globalna temperatura je opala za oko 0,5 °C (0,9 °F) tokom 1991.-93., i oštećenja ozonskog omotača su se privremeno povećala[7].
Reference
uredi- ^ Pinatubo, Global Volcanism Program.
- ^ „Pinatubo Volcano”. The Philippine Institute of Volcanology and Seismology (PHIVOLCS). Arhivirano iz originala 29. 01. 2009. g. Pristupljeno 19. 11. 2015.
- ^ „Tarlac map”. University of Texas in Austin Library. Pristupljeno 2011-08-02.
- ^ "Report of the Philippine Commission to the President, 1901 Vol. III". pp. 141. Government Printing Office, Washington, 1901.
- ^ a b „The Cataclysmic 1991 Eruption of Mount Pinatubo, Philippines”. Pristupljeno 2007-04-09.
- ^ Rodolfo, Umbal, and Alonso. „Two Years of Lahars on the Western Flank of Mount Pinatubo: Initiation, Flow Processes, Deposits, and Attendant Geomorphic and Hydraulic Changes”. USGS Publications. Pristupljeno 2012-03-07.
- ^ „Mt. Pinatubo's cloud shades global climate”. Science News. Pristupljeno 2010-03-07.
