Periodoncijum

Periodoncijum (lat. periodontium) je specijalizovano vezivno tkivo koje okružuje koren zuba i pričvršćuje ga za fascikularnu kost. Prostor između kosti i zuba se naziva periodontalni prostor (lat. spatium periodontale) i njegova širina iznosi 0,18-0,20 mm. Vremenom se ovaj prostor smanjuje.^[1] U njemu se nalaze ćelije, krvni i limfni sudovi, nervi i Šarpejeva vlakna.

Šarpejeva vlakna su neelastična, talasasta, kolagena vlakna (tip I i tip III) koja su razapeta između zuba i alveole i koja ograničavaju pokrete zuba u fiziološkim granicama. Ona su grupisana u snopove i poređana tako da se suprotstavljaju silama pritiska, vuče i torzije. Prema pravcu vlakna se dele na horizontalna, kosa i radijalna,^[2] a postoji i podela na gingivalnu i alveolarnu grupu. U gornjem delu alveole pravac pružanja kolagenih vlakana je horizontalan, a idući prema vrhu korena postaje sve više kos. Ovakav raspored čini da veza između zuba i alveole bude istovremeno čvrsta i elastična, tako da u toku žvakanja ne može doći do oštećenja okolnih tkiva.^[3]

U periodoncijumu, između Šarpejevih vlakana, se nalazi amorfni intercelularni matriks koga sačinjavaju mukopolisaharidi i razne vrste ćelija: osteoblasti, cementoblasti, fibroblasti, ćelije imunskog sistema, retke zaostale epitelne ćelije Hertvigove košuljice (Malasezova epitelna ostrvca) itd.^[4]

Uloga periodoncijuma je da fiksira zub za kost vilice, da amortizuje dejstvo sila oslobođenih tokom žvakanja i govora, da spreči veće pomeranje zuba u alveoli ("elastična kočnica") i potencijalno oštećenje okolnih struktura,^[5] a on deluje i na formiranje i resorpciju koštanog tkiva.^[6] Zubi čoveka i drugih sisara ipak nisu čvrsto srasli sa alveolama i mogu umereno da se pomeraju, što takođe doprinosi amortizaciji.^[7] U toku tih pokreta Šarpejeva vlakna se zatežu i opuštaju u zavisnosti od pravca delovanja sile. Ovo je veza tipa gomofoze.^[8]

Dentin zuba sa cementim omotačem i alveolarna kost sa periodoncijumom čini potporni sistem, nazvan parodoncijum. Oboljenje ovog sistema poznato pod imenom paradentoza dovodi do slabljenja ove dentoosealne veze i posledičnog ispadanja zuba i drugih problema.^[3]

Uloge pripojnog sistema

Fiziološke uloge pripojnog sistema su:

potporna (preko njega se ostaruje biološka i mehanička veza zuba sa alveolom),
formativna (koju obavljaju ćelije osteoblasti, fibroblasti i cementoblasti omogućavajući visok reparatorni potencijal potpornih struktura),
nutritivna (koju obavljaju arterijski krvni sudovi),
neurosenzorna, i
zaštitna uloga (jer prihvata i amortizuje različite sile koje deluju na zub).

Oboljenja

Parodontopatije su bolesti potpornog aparata zuba i mogu biti: zapaljenjske (parodontitis), atrofične (parodontoza) i mešovite.

One mogu nastati kao posledica opštih poremećaja u organizmu (avitaminoza, hormonalni poremećaji, alergije, trovanje teškim metalima) ili kao posledica lokalnih nadražaja (zubni kamenac, plak, unilateralno žvakanje, škripanje zubima, poremećaj okluzije, dentalne anomalije i dr).^[2]

Početna faza bolesti se naziva gingivitis (upala desni). Odlikuje se bolom, crvenilom, otokom i eventualnim krvarenjem.^[9] To je relativno često oboljenje, prisutno kod više od 80% humane populacije, ali nije naročito opasno. Ukoliko se ne leči, bolest može da se proširi i na okolne koštane strukture i ligament zuba. Nakon toga, u poodmakloj fazi javljaju se razgradnja kosti, gnojne upale, neprijatan zadah, rasklimavanje zuba itd.

U terapiji parodontopatije vrši se uklanjanje uzroka iritacije, saniranje zuba, ponekad protetsko i ortopedsko zbrinjavanje i održavanje oralne higijene.

Reference

^ Cate, A.R. Ten. Oral Histology: development, structure, and function. 5th ed. 1998. ISBN 978-0-8151-2952-3. str. 256.
^ ^a ^b Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII izdanje ("Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“ Beograd). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.
^ ^a ^b Z. Anđelković, Lj. Somer, M. Perović, V. Avramović, Lj. Milenkova, N. Kostovska, A. Petrović: „Histološka građa organa“ ("Bonafides“ Niš 2001). ISBN 978-86-7434-003-5.
^ Cate, A.R. Ten. Oral Histology: development, structure, and function. 5th ed. 1998. ISBN 978-0-8151-2952-3. str. 260.
^ Dušan Trpinac: Histologija za studente farmacije, IV izdanje ("Kuća štampe“ Beograd, 2000)
^ Ross, Michael H., Gordon I. Kaye, and Wojciech Pawlina, 2003. Histology: a text and atlas. 4th edition. ISBN 978-0-683-30242-4. str. 453.
^ Prof. dr Vjekoslav Duančić: „Osnove histologije čovjeka“ VIII izdanje ("Medicinska knjiga“ Beograd-Zagreb 1983)
^ Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje ("Službeni glasnik“ Beograd). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.
^ Periodontal disease Arhivirano 2006-03-20 na sajtu Archive.today, Pristupljeno 5. 8. 2007.

[Cate256-1] Cate, A.R. Ten. Oral Histology: development, structure, and function. 5th ed. 1998. ISBN 978-0-8151-2952-3. str. 256.

[r3-2] Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII izdanje ("Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“ Beograd). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.

[r4-3] Z. Anđelković, Lj. Somer, M. Perović, V. Avramović, Lj. Milenkova, N. Kostovska, A. Petrović: „Histološka građa organa“ ("Bonafides“ Niš 2001). ISBN 978-86-7434-003-5.

[Cate260-4] Cate, A.R. Ten. Oral Histology: development, structure, and function. 5th ed. 1998. ISBN 978-0-8151-2952-3. str. 260.

[r11-5] Dušan Trpinac: Histologija za studente farmacije, IV izdanje ("Kuća štampe“ Beograd, 2000)

[ross453-6] Ross, Michael H., Gordon I. Kaye, and Wojciech Pawlina, 2003. Histology: a text and atlas. 4th edition. ISBN 978-0-683-30242-4. str. 453.

[r7-7] Prof. dr Vjekoslav Duančić: „Osnove histologije čovjeka“ VIII izdanje ("Medicinska knjiga“ Beograd-Zagreb 1983)

[r1-8] Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje ("Službeni glasnik“ Beograd). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.

[automatski_generisano1-9] Periodontal disease Arhivirano 2006-03-20 na sajtu Archive.today, Pristupljeno 5. 8. 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]