Pavlovac (tvrđava)

Tvrđava Pavlovac je srednjovijekovna tvrđava u mestu Pavlovac u opštini Pale, Republika Srpska, BiH.

Geografija

Izgrađena iznad lijeve obale rijeke Prače, na stijeni, na strmoj visini koja pravi kanjon iznad rijeke dubok 135 metara. Tvrđava je na nadmorskoj visini od 1074 metara. Plato na kome je smještena tvrđava je situiran ispod Gradskog vrha koji se izdiže sjeverozapadno od tvrđave (kota 926) i koja tvrđavu nadvisuje za oko 50 metara.

Uloga

Uloga tvrđave Pavlovac bila je zaštita trga Prače koji je bio smješten uzvodno na udaljenosti od dva kilometra.^[1] Prača je podgrađe tvrđave Pavlovac.

Opis i karakteristike

Tvrđava Pavlovac ima nepravilne oblike prilagođene terenu i vremenu gradnje tj. pojavi opsadne artiljerije. Prostire se u najširem obimu 100x50 metara. Prilaz tvrđavi je sa sjeverozapadne strane. Sjeverna i sjeveroistočna strana zaštićene su sa četiri petougaone kule. Tvrđava nema tipičan donžon, a ima bastion umjesto uobičajenih kula. Na istočnoj strani je kvadratna kula sa bedemima visokim na nekim mjestima i do 7 metara, a ispred njega je dubok tvrđavski rov. U južnom dijelu tvrđave je građevina 10x9 metara sa zidovima debljine 1,1 metar.^[2]

Istorija

Pavlovac je izgradila vlastela iz porodice Pavlovići. Vjeruje se da je na mjestu Pavlovca kao nove tvrđave i ranije postojalo utvrđenje, a da je ono u 15. vijeku ponovo izgrađeno. Također se pretpostavlja da je u izgradnji nove tvrđave učešća imao i knez Pavle Radenović, ali da je konačan oblik dobio u vrijeme njegovih sinova. Prvi put je zabilježen 11. maja 1423. godine (lat. Sotto Noui in Praza). Dubrovčani se javljaju svojim poslanicima kod vojvode Radoslava Pavlovića, Nikoli Gučetiću i Blažu Đorđiću da su 15. maja primili njihovo pismo koje su oni poslali iz Podnovog u Prači – lat. Sotto Noui in Praza – 11. maja 1423. godine.^[3] U nekoliko navrata 1447–1449. godine u knjigama zaduženja spominje se Vukašin Milavčić iz Prače podgrađa Novog (odnosno Pavlovca).^[4]

Osmanlije su zauzele Pavlovac 1463. godine. Tvrđava je 1489. godine sjedište nahije Prača. Već 1550. godine tvrđava se spominje kao napuštena.^[5] Još uvijek su ostaci Pavlovca zarasli u bukovu šumu i zaklonjeni od pogleda prolaznika. Stećci i nišani u okolini tvrđave su devastirani.^[6] Sistematska arheološka istraživanja tek predstoje.

Jedna modernija legenda, očuvana do današnjih dana među stanovništvom, a rezultat djelovanja modernog učiteljskog i nastavničkog kadra iz oblasti istorije u novovjekovnoj Bosni i Hercegovini, kazuje da je u gradu boravila Prokleta Jerina, žena despota Đurđa Brankovića.^[7]

Vidi još

Literatura

Hamdija Kreševljaković, Stari bosanski gradovi, Naše starine 1, Sarajevo 1953. godina, 7-44. str.
Ivo Bojanovski, Pavlovac na Prači, Naše starine 13, Sarajevo 1972. godina, 71-77. str.
Srđan Rudić, Pavlovac, Leksikon gradova i trgova srednjovekovnih srpskih zemalja - prema pisanim izvorima - , Zavod za udžbenike, Beograd 2010. godina, 209. str.
Desanka Kovačević-Kojić, Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države, Sarajevo 1978. godina
Mustafa Smajlović, Legenda o prokletoj Jerini iz Pavlovac grada kod Prače.^[8]
Ćirković, Sima (1964). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.

Reference

^ Svojevremeno je Hamdija Kreševljaković konstantovao da "bez ikakva napora može pješak doći iz Prače u ovaj grad za 45 minuta", Hamdija Kreševljaković, Stari bosanski gradovi, Naše starine 1, Sarajevo 1953. godina, 11. str.
^ Ivo Bojanovski, Pavlovac na Prači, Naše starine 13, Sarajevo 1972. godina, 71-77. str.; Srđan Rudić, Pavlovac, Leksikon gradova i trgova srednjovekovnih srpskih zemalja - prema pisanim izvorima - , Zavod za udžbenike, Beograd 2010. godina, 209. str.
^ lat. “Rector di Ragusa col suo consiglo et de pregadi alli nobili et saui ser Nicola di Ma. de Goze et ser Biagio di Georgio ambassadori nostri a vayuoda Radossauo salute. Noi reciuessimo ad XV di questo una vostra letera data Sotto Noui in Praza adi XI pur de magio la quale auemo ben intesa ...“ (17.5. 1423), Državni arhiv u Dubrovniku, Lettere di Levante, VIII, 56; S. Rudić, Pavlovac, 209. str.
^ lat. „Ego Vuchasinus Milaucich de Praza de Noui” (27.3. 1447), Državni arhiv u Dubrovniku, Debita Notariae, XXIII, 17 verso; lat. „Ego Vochassinus Milauzich de Praza de Sotto Noui” (3.6. 1448), Isto, XXIV, 20; lat. „Ego Vochassin Milauzich de Praza de Soto Noui” (18.4—2.5. 1449), Isto, 162 verso.
^ Desanka Kovačević-Kojić, Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države, Sarajevo 1978. godina, 99. str.
^ O tome govori, H. Kreševljaković, Stari bosanski gradovi, 11. str.
^ Mustafa Smajlović, Legenda o prokletoj Jerini iz Pavlovac grada kod Prače.
^ Legenda o Prokletoj Jerini iz Pavlovac grada kod Prače koja se kupala u mlijeku^{[mrtva veza]}, na veb-sajtu Aure, www.aura.ba, Pristupljeno 25. novembra 2017. godine (jezik: bošnjački)

Spoljašnje veze

Spisak tvrđava u Bosni i Hercegovini (www.burgendaten.de) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. april 2016) (jezik: nemački)

[1] Svojevremeno je Hamdija Kreševljaković konstantovao da "bez ikakva napora može pješak doći iz Prače u ovaj grad za 45 minuta", Hamdija Kreševljaković, Stari bosanski gradovi, Naše starine 1, Sarajevo 1953. godina, 11. str.

[2] Ivo Bojanovski, Pavlovac na Prači, Naše starine 13, Sarajevo 1972. godina, 71-77. str.; Srđan Rudić, Pavlovac, Leksikon gradova i trgova srednjovekovnih srpskih zemalja - prema pisanim izvorima - , Zavod za udžbenike, Beograd 2010. godina, 209. str.

[3] t. “Rector di Ragusa col suo consiglo et de pregadi alli nobili et saui ser Nicola di Ma. de Goze et ser Biagio di Georgio ambassadori nostri a vayuoda Radossauo salute. Noi reciuessimo ad XV di questo una vostra letera data Sotto Noui in Praza adi XI pur de magio la quale auemo ben intesa ...“ (17.5. 1423), Državni arhiv u Dubrovniku, Lettere di Levante, VIII, 56; S. Rudić, Pavlovac, 209. str.

[4] t. „Ego Vuchasinus Milaucich de Praza de Noui” (27.3. 1447), Državni arhiv u Dubrovniku, Debita Notariae, XXIII, 17 verso; lat. „Ego Vochassinus Milauzich de Praza de Sotto Noui” (3.6. 1448), Isto, XXIV, 20; lat. „Ego Vochassin Milauzich de Praza de Soto Noui” (18.4—2.5. 1449), Isto, 162 verso.

[5] Desanka Kovačević-Kojić, Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države, Sarajevo 1978. godina, 99. str.

[6] O tome govori, H. Kreševljaković, Stari bosanski gradovi, 11. str.

[7] Mustafa Smajlović, Legenda o prokletoj Jerini iz Pavlovac grada kod Prače.

[8] Legenda o Prokletoj Jerini iz Pavlovac grada kod Prače koja se kupala u mlijeku^{[mrtva veza]}, na veb-sajtu Aure, www.aura.ba, Pristupljeno 25. novembra 2017. godine (jezik: bošnjački)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]