Osmansko osvajanje Bosne
Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Osmansko osvajanje Bosne obuhvata osvajanja tokom maja i juna 1463. godine koja su se okončala predajom Ključa i pogubljenjem poslednjeg kralja Bosne Stefana Tomaševića (despot Srbije 21. mart 1459–30. jun 1459, kralj Bosne 10. jul 1461–jun 1463) u Jajcu krajem juna.[1]
Prilike u Kraljevini Bosni
urediOvaj članak je nedovršen. |
Prilike u okolnim zemljama
urediOvaj članak je nedovršen. |
Prilike u Osmanskoj imepriji
urediOvaj članak je nedovršen. |
Pad Kraljevine Bosne
urediOsmanlijski plan za udar je bio dobro osmišljen, jer je prvo zapovednik Srbije otpočeo sa manjim vojnim dejstvima na granici sa Ugarskom kraljevinom, što je kralj Matija tumačio kao najavu napada na njega pošto se ka prostoru današnje Srbije kretala jaka osmanlijska vojska.
Vojska koju je predvodio lično Mehmed II je preko Sjenice i Drine prodrla u Bosnu. Prve na udaru su bile zemlje poslednjih Pavlovića. Vojvoda Petar II (1450—1463) i knez Nikola (1450—1463) su pokušali da pruže otpor, ali Osmanlije bez većih problema zauzimaju njihove zemlje, a njih dvojica ginu tokom borbi. Sledeći na udaru je bio Tvrtko Kovačević Diničić koji je vladao srednjim Podrinjem. On se predao bez borbe smatrajući da je na snazi zaključeno petnaestogodišnje primirje, ali je na licu mesta bio po sultanovoj naredbi pogubljen. Sultan je potom poveo deo vojske na prestoni Bobovac, Mahmud-paša Anđelović sa 20.000 ljudi je krenuo na Jajce, dok je treći deo vojske operisao po južnim obodima Panonske nizije onemogućavajući Mađare da pruže bilo kakvu vojnu pomoć kralju Stefanu. Osmanlije su istovremeno prodrle i u istočni deo Hercegovine. Herceg Stefan se sa porodicom povukao u njen zapadni deo, dok je u istočnom delu nekoliko zapovednika utvrda pokušalo da pruži otpor odbijajući da se preda, ali su na kraju podlegli pred nadmoćnom osvajačkom vojskom.
Mehmed II je za opsadu Bobovca spremio veliku silu i dosta artiljerije, jer je on važio za najjači grad u Kraljevini Bosni koji je odoleo i srpskom caru Dušanu Silnom (1331—1355), zbog čega se u njemu čuvao kraljevski venac i riznica. Međutim posle samo tri dana opsade (20. maja), grad je njegov zapovednik, knez Radak, predao Osmanlijama. Radak je najverovatnije bio potkupljen, a ima tumačenja da je kao bogumil to učinio iz verske ostrašćenosti u Notarasevom stilu da bi pre video turski turban, nego latinsku mitru. Odmah nakon predaje Bobovca, Radak je na licu mesta po sultanovoj naredbi pogubljen što je poslalo strahovitu poruku ostaloj vlasteli ili se predajte bez borbe ili se pozdravite sa životom. Ovaj potez se pokazao kao delotvoran, jer se posle toga Visoko predalo bez borbe.
Mahmud Anđelović je stigao pod Jajce, gde mu je dojavljeno da se kralj Stefan sklonio u utvrđeni Ključ. Otpočela je opsada utvrde, ali su istovremeno tekli i pregovori o predaji grada. Posle dužeg otpora, kralj je pristao da krajem juna preda grad i potpiše naredbu ostalim zapovednicima utvrda da se predaju pod uslovom da mu se kao u slučaju Smedereva omogući slobodno napuštanje grada. Kralj Stefan je potom sproveden do Jajca, koje se u međuvremenu predalo Mehmedu II. Tu je on izveden pred sultana koji ga nije hteo ni pogledati, već ga je odmah dao da mu se odrubi glava označivši Anđelovićevu reč kao ništavnu. Po njegovoj naredbi je na licu mesta pogubljen i kraljev stric Radivoj, dok su njegov brat i sestra po ocu odvedeni u Carigrad i prevedeni u islam. Posle ovoga su i preostale utvrde u Kraljevini Bosni otvorile svoje kapije i predale se osvajačima.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Ćirković 1982, str. 390-402.
Literatura
uredi- Atanasovski, Veljan (1979). Pad Hercegovine. Beograd: Istorijski institut.
- Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Mrgić, Jelena (2002). Donji Kraji: Krajina srednjovekovne Bosne. Beograd: Filozofski fakultet.
- Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut.
- Ćirković, Sima (1954). „Vlastela i kraljevi u Bosni posle 1463 godine”. Istoriski glasnik. 7 (3): 123—131.
- Ćirković, Sima (1964a). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ćirković, Sima (1964b). „Sugubi venac: Prilog istoriji kraljevstva u Bosni”. Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu. 8 (1): 343—370.
- Ćirković, Sima (1964v). Herceg Stefan Vukčić-Kosača i njegovo doba. Beograd: Naučno delo.
- Ćirković, Sima (1982). „Pad Bosne i pokušaji otpora turskom osvajanju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 390—402.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka. Beograd: Knowledge.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Fine, John V. A. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
- Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.