Opština Ćuprija
Neki od navedenih izvora u ovom članku možda nisu pouzdani. |
Opština Ćuprija je opština Pomoravskog okruga u centralnom delu Srbije. Prema podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u opštini je živelo 25.325 stanovnika[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 30.545 stanovnika).[2]
Opština Ćuprija | |
|---|---|
 Glavna ulica u Ćupriji | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Srbija |
| Upravni okrug | Pomoravski |
| Sedište | Ćuprija |
| Stanovništvo | |
| — 2022. |  25.325[1] |
| Geografske karakteristike | |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 287 km2 |
 | |
| Ostali podaci | |
| Predsednik opštine | Jelena Đulinac () |
| Veb-sajt | www.cuprija.rs |
Opština sa njenim administrativnim, privrednim i kulturnim centrom Ćuprijom nalazi se u centralnoj Srbiji, na samom Koridoru 10 i prostire se na površini od 287 km2. Kroz opštinu i sam grad prolaze reke Velike Morave i Ravanica, a teritorija opštine se, osim u Moravskoj dolini, prostire i na obroncima Juhora, Južnokučajskih i Beljaničkih masiva.
Privreda
urediPosle skoro tri decenije tavorenja i tranzicionog propadanja, privreda Ćuprije postavljena je kao stub razvoja cele opštine. Da to nije samo deklarativni izraz želje predstavnika lokalne samouprave, govori i činjenica da je od sredine druge dekade 21. veka na delu trend reindustrijalizacije ćuprijske opštine. Tako je ćuprijska privreda već u prvih šest meseci 2017. godine (izvor: PKS-Regionalna privredna komora Šumadije i Pomoravlja) postala srpski rekorder u spoljnotrgovinskom suficitu, a u 2019. godini i nosilac BFC sertifikata, koju joj je dodelila Mreža za povoljno poslovno okruženje u jugoistočnoj Evropi. Ova mreža, podsetimo, tada je u Budvi predstavnicima 17 gradova i opština iz Srbije, Bosne i Hercegovine i Crne Gore uručila sertifikate da su „po meri privrede“.
Ćuprija je od 2016. izgradila i opremila potpuno novu industrijsku zonu, u kojoj je prva investicija bila turska FEKA, a od 2020. godine, tik pored auto-puta, gradi se i centralna industrijska zona za ovaj deo Srbije – „Industrijski park Dobričevo“, sa prvim investitorom: nemačkim SMP automotiv.
Velika pažnja poklanja se i braunfild investicijama. Tako je za samo tri godine dobrano reindustrijalizovan prostor na kome su se, u doba bivše države, nalazili privredni subjekti: na mestu fabrike stočne hrane "Napredak" ("Komponenta") sada se nalazi holandski Rojal de Heus; umesto GP "Ingrap" sada je tu kineski "Jurofajber"; objekat negdašnjeg "Kompresora" sada zauzima uspešna domaća firma "NE-PEC", dok je strateški partner "Ravanice" postao poznati vrbaški konditor "Medela".
Istorija
urediĆuprija ima biografiju dugu dve hiljade godina, mada nas materijalni dokazi o ljudskim zajednicama na ovim prostorima vraćaju u 4. milenijum pre nove ere, kada je nadomak današnje Ćuprije, na lokalitetu Stublina[3], postojalo neolitsko naselje. Ipak, prava istorija grada na Moravi počinje dolaskom Rimljana.
Šireći svoju imperiju na istok, rimski carevi na prostoru današnje Srbije stvaraju pokrajinu Meziju. U njoj, na strateški važnom vojnom putu Carigradski drum(via millitaris) podižu prva utvrđenja, koja će vremenom prerasti u gradove. Jedno od naselja nazvali su „Žitnica Morave“ (Horreum Margi)[4] i uz njega podigli kameni most.
Horeum Margi će puna četiri veka biti jedan od značajnijih gradova ovog dela rimske carevine. O tome svedoče pisani dokumenti i definisani arheološki lokalitet. U njemu se nalazila velika kovnica oružja, a sam grad je, u skladu sa rimskom praksom, imao potpuno uređenu infrastrukturu. U 4. veku n.e. Horeum Margi je bio sedište episkopa, što samo po sebi svedoči o veličini i značaju grada na Moravi. Polovinom 5. veka n.e. Huni se poput požara spuštaju sa severa uništavajući sve pred sobom. Sudbinu svih rimskih gradova na njihovom putu podeliće i Horeum Margi. Narednih nekoliko vekova na mestu nekadašnjeg velikog grada podizaće se i nestajati anonimne slovenske naseobine.
Nastankom države Nemanjića, naselje pored Ravanice i Morave već nosi slovensko ime Ravno Ravno (tvrđava). Nalazi se na severnoj granici mlade srpske države i opet ima strateški položaj. U njemu će se osnivač srpske države Stefan Nemanja sresti sa Fridrihom Barbarosom, a neku deceniju kasnije i „prvovenčani“ srpski kralj Stefan sa ugarskim kraljem Andrijom. Slovensko ime Ravno će nositi manje od dva veka, koliko bude trajala i srpska država. Dolaskom Turaka na ove prostore naselje zadržava svoj značaj zbog prelaska preko Morave, ali dobija novo ime. Nema podataka kada je Ćuprija dobila novo ime koje joj je ostalo do danas. Još manje koliko je mostova podignuto koje su - češće Morava a nekad i ratovi - odnosili. Danas se, za vreme niskog vodostaja, mogu izbrojati ostaci bar desetak drvenih mostova.
Za vreme duge turske vladavine Ćuprija je opet bila na granici. Ovaj put na južnoj granici Beogradskog pašaluka. Ta geografija će odrediti i mesto jedne od najznačajnijih bitaka Prvog srpskog ustanka. Avgusta 1805 godine vojvode Milenko Stojković i Petar Dobrnjac sa svojim ustanicima su kod Ivankovca sačekali i pobedili daleko brojniju vojsku Hafiz paše. Bila je to prva pobeda ustaničke vojske nad regularnim turskim jedinicama.
Konačnu i potpunu slobodu Ćuprija će morati da čeka do decembra 1834. godine. Nakon turskog hatišerifa koji je Srbiji garantovao autonomiju, turska vojna posada definitivno napušta Ćupriju. Ćuprija je posle gotovo četiri veka ponovo bila slobodna. Ta sloboda će nakratko biti prekinuta još samo dva puta, privremenim okupacijama u prvom i drugom svetskom ratu.
Znamenita mesta
urediNa teritoriji opštine Ćuprija nalazi se manastir Ravanica, zadužbina kneza Lazara, kao i mesto prve pobede Srba protiv regularne vojske Osmanskog carstva u Prvom srpskom ustanku - Šančevi na Ivankovcu.[5]
Naseljena mesta
urediOsim Ćuprije i prigradskog naselja Dobričevo, kao i Starog Sela, koji je danas deo Bigrenice, jednog od prostorno najvećih sela u Srbiji, na teritoriji opštine Ćuprija nalazi se 15 seoskih naselja.
| Naselje | Broj stanovnika | Promena (%) | |
|---|---|---|---|
| Popis 2011.[2] | Popis 2022.[6] | ||
| Batinac | 725 | 545 | -24,83% |
| Bigrenica | 717 | 474 | -33,89% |
| Virine | 806 | 568 | -29,53% |
| Vlaška | 293 | 232 | -20,82% |
| Dvorica | 191 | 155 | -18,85% |
| Ivankovac | 219 | 175 | -20,09% |
| Isakovo | 571 | 424 | -25,74% |
| Jovac | 1.080 | 820 | -24,07% |
| Kovanica | 142 | 111 | -21,83% |
| Krušar | 1.283 | 1.035 | -19,33% |
| Mijatovac | 1.656 | 1.326 | -19,93% |
| Ostrikovac | 501 | 421 | -15,97% |
| Paljane | 436 | 345 | -20,87% |
| Senje | 1.204 | 931 | -22,67% |
| Supska | 1.350 | 1.241 | -8,07% |
| Ćuprija | 19.471 | 16.522 | -15,15% |
| Opština Ćuprija | 30.645 | 25.325 | -17,36% |
Reference
uredi- ^ a b „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 9. 7. 2023.
- ^ a b „Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011.” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 2014.
- ^ „[Projekat Rastko] Draga Garasanin - Milutin Garasanin: Supska "Stubline" - praistorijsko naselje vincanske grupe”. www.rastko.rs. Pristupljeno 2. 10. 2020.
- ^ „Arheološki lokalitet „Horreum Margi“ – Muzej Horreum Margi – Ravno Ćuprija” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2. 10. 2020.
- ^ „ŠANČEVI IZ I SRPSKOG USTANKA NA IVANKOVCU”. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac. Pristupljeno 18. 1. 2023.
- ^ „Starost i pol, podaci po naseljima - Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 25. 5. 2023. Pristupljeno 12. 02. 2024.
