Odbor za odbranu jednakih prava državljana Crne Gore
Odbor za odbranu jednakih prava državljana Crne Gore (OOJPDCG) je bivša društvena organizacija u Srbiji, koja je osnovana 2001. godine, sa sedištem u Beogradu. Odbor se zalagao za očuvanje državnog zajedništva Srbije i Crne Gore u okviru tadašnje Savezne Republike Jugoslavije (1992-2003), a potom i u okviru Državne zajednice Srbije i Crne Gore (2003-2006). U tom cilju, odbor je zastupao stav da državljanima Crne Gore koji imaju prebivalište u Srbiji mora biti omogućeno da učestvuju na predstojećem referendumu o državnom statusu Crne Gore. Odborom je predsedavao akademik Ljubomir Tadić.[1][2]
Odbor za odbranu jednakih prava državljana Crne Gore | |
|---|---|
| Predsednik | Ljubomir Tadić |
| Osnovana | 2001 |
| Sedište | Beograd SR Jugoslavija, Srbija i Crna Gora |
| Politička pozicija | unionizam, nacionalizam |
Osnivanje i delatnost
urediRad na osnivanju Odbora za odbranu jednakih prava državljana Crne Gore pokrenut je početkom 2001. godine,[3][4] u vreme kada je Skupština Crne Gore donela Zakon o referendumu, koji je 19. februara usvojen većinom glasova, uz oštro protivljenje opozicionih unionističkih stranaka. Pomenuti zakon je propisivao da će se svaki referendum u Crnoj Gori smatrati uspešnim ukoliko se na glasanje odazove većina od ukupnog broja birača i ukoliko referendumsko pitanje dobije većinu glasova u odnosu na broj onih koji su glasali. Nasuprot takvom rešenju, opozicione unionističke stranke su zastupale stav da je za legitimno sprovođenje referenduma o ključnim državnim pitanjima neophdno propisati posebne uslove, koji bi porazumevali da će se referendumsko pitanje smatrati usvojenim samo ako za njega glasa većina od ukupnog broja birača.[5]
U isto vreme, pokrenuto je i pitanje o pravu državljana Crne Gore sa prebivalištem u Srbiji na učešće u referendumskom procesu. Pošto se crnogorski režim protivio priznavanju pomenutog prava, istaknuti nosioci crnogorskog državljanstva sa prebivalištem u Srbiji pokrenuli su inicijativu za stvaranje posebnog udruženja koje bi se zalagalo za priznavanje njihovog prava na učešće u referendumskom procesu. Tu inicijativu su podržale i druge javne ličnosti u Srbiji, a prvenstveno oni javni delatnici koji su rodom ili poreklom bili sa područja Crne Gore. Tako je došlo do osnivanja Odbora za odbranu jednakih prava državljana Crne Gore, koji je 17. marta 2001. godine u Beogradu održao prvi u nizu skupova posvećenih očuvanju državnog zajedništva Srbije i Crne Gore i priznavanju prava crnogorskih državljana u Srbiji na učešće u referendumskom procesu.[6]
Odbor je intenzivirao svoju aktivnost sredinom 2001. godine, kada se ispostavilo da je OEBS u svom izveštaju od 6. jula 2001. godine saopštio nekoliko protivrečnih preporuka u kojima nije pravljena razlika između građana koji su rođeni u Crnoj Gori ali su uzeli državljanstvo Srbije i građana koji su bili državljani Crne Gore ali su imali prebivalište u Srbiji. Zanemarivši ovu suštinsku razliku, OEBS je preporučio da građanima koji nemaju prebivalište na području Crne Gore ne bi trebalo priznati pravo na učešće u referendumskom procesu. Na drugoj strani, OEPS je naglasio da bi za sprovđenje refrenduma o ključnim državnim pitanjima trebalo definisati posebnu većinu.[7]
Odbor je povodom izveštaja OEBS pozdravio preporuku o neophodnosti definisanja posebne referendumske većine, ali je u potpunosti odbacio sumarnu preporuku o ograničavanju prava učešća na referendumu samo na one građane koji imaju prebivalište na području Crne Gore, pošto su takvim rešenjem iz referendumskog procesa isključivani državljani Crne Gore sa prebivalištem u Srbiji.
Odbor je doživeo novi udarac 2003. godine, nakon donošenja Ustavne povelje Srbije i Crne Gore u čijem je članu 7. bilo propisano da državljanin svake države-članice ima jednaka prava i obaveze u drugoj državi-članici kao i njen državljanin, "izuzev izbornog prava".[8] Takvim izuzimanjem izbornog prava iz klauzule o revnopravnosti državljana postavljena je osnova za nastanak brojnih tumačenja, koja su tokom 2004. i 2005. godine dovela do donošenja niza protivrečnih zakonskih propisa i sudskih odluka u obe države-članice.
Prvo se u vreme održavanja lokalnih izbora u Crnoj Gori (2004) postavilo pitanje da li državljanima Srbije koji imaju prebivalište u Crnoj Gori treba i dalje priznavati biračka prava, nakon čega je usledio niz restriktivnih sudskih odluka, koje su donete upravo uz pozivanje na 7. član Ustavne povelje. Sve te odluke su se u decembru 2005. godine, na zahtev državnog tužioca, našle pred Ustavnim sudom Crne Gore, koji ih je poništio, vrativši izborna prava državljanima Srbije sa prebivalištem u Crnoj Gori.[9][10]
U međuvremenu, Narodna Skupština Srbije je u decembru 2004. godine, na predlog Vlade Srbije, usvojila novi "Zakon o državljanstvu", koji je u članu 4. doslovno propisivao: "Državljanin druge države članice Srbije i Crne Gore na teritoriji Republike Srbije ima jednaka prava i obaveze kao i njen državljanin, izuzev izbornog prava".[11] Takvom odredbom, postavljena je osnova za redukciju izbornog prava, koje su državljani Crne Gore sa prebivalištem u Srbiji imali na osnovu važećeg izbornog zakonodavstva.[12][13]
Ozvaničenje novonastalog stanja pratile su još neke neobične okolnosti: pomenuti zakon koji je sadržao odredbu o redukciji izbornog prava državljana Crne Gore sa prebivalištem u Srbiji, proglašen je ukazom Borisa Tadića, tadašnjeg predsednika Srbije, koji je bio rođeni sin Ljubomira Tadića, predsednika Odbora za odbranu jednakih prava državljana Crne Gore. Upravo zbog pomenute odredbe, Zakon o državljanstvu je u proleće 2006. godine dospeo pred Ustavni sud Srbije, radi procene njegove uslađenosti sa ustavnim odredbama.[14]
U međuvremenu, početkom 2005. godine, akademik Ljubomir Tadić je u svojstvu predsednika Odbora najavio da će se državljani Crne Gore sa prebivalištem u Srbiji obratiti međunarodnim sudovma ukoliko njihovo pravo na učešće u referendumskom procesu ne bude priznato od strane crnogorskog režima,[15] dok je Šćepan Ušćumlić u svojstvu potpredsednika Odbora naglasio da će sa tim problemom biti upoznat i Savet Evrope.[16] U isto vreme, članovi Odbora su se aktivno uključili u stvaranje šireg Pokreta za evropsku državnu zajednicu Srbije i Crne Gore (PEDZSCG), a predsednik odbora Ljubomir Tadić je izabran i za predsednika ogranka PEDZSCG u Srbiji.[17]
Iako su zahtevi Odbora nailazili na podršku raznih unionističkih stranaka i drugih političkih činilaca u Srbiji i Crnoj Gori, početkom 2006. godine je postalo izvesno da će u sklopu pregovora o utvrđivanju referendumskih uslova biti načinjen politički kompromis koji neće uključivati pozitivna rešenja za niz ključnih pitanja, uključujući i pitanje o učešću državljana Crne Gore sa prebivalištem na području Srbije u referendumskom procesu. Prelomna tačka je označena 1. marta 2006. godine, kada je Skupština Crne Gore izglasala "Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore",[18] koji je bio plod političkog kompromisa. Na referendumu o državnom statusu Crne Gore koji je održan 21. maja 2006. godine, državljani Crne Gore sa prebivalištem na području Srbije nisu imali pravo glasa. Time je ujedno označen i kraj njihove petogodišnje borbe za priznavanje prava na učešće u donošenju odluke o statusu njihove matične države Crne Gore.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Ćupić 2001.
- ^ „Glas javnosti (2001): Prvi skup crnogorskih državljana u Beogradu”. Arhivirano iz originala 22. 02. 2021. g. Pristupljeno 14. 07. 2019.
- ^ B92 (2005): Za jednaka prava državljana pri odlučivanju o statusu CG
- ^ „Glas javnosti (2001): Protiv smo glasačkog aparthejda”. Arhivirano iz originala 03. 04. 2021. g. Pristupljeno 14. 07. 2019.
- ^ Elezović 2005.
- ^ „Srpske novine: Govor Matije Bećkovića na skupu crnogorskih državljana u Srbiji (2001)”. Arhivirano iz originala 15. 07. 2019. g. Pristupljeno 14. 07. 2019.
- ^ OESC (2001): Assessment of the Referendum Law, Republic of Montenegro, Federal Republic of Yugoslavia
- ^ Ustavna povelja Državne zajednice Srbija i Crna Gora (2003)
- ^ PCNEN (2005): Medenica traži poništavanje presude o izbornom pravu državljana Srbije
- ^ PCNEN (2005): Državljani Srbije vratili pravo glasa u Crnoj Gori
- ^ Republika Srbija: Zakon o državljanstvu (2004)
- ^ Večernje novosti (2005): Crnogorci bez glasa
- ^ Blic (2005): Crnogorci bez prava glasa
- ^ PCNEN (2006): Ustavni sud Srbije traži mišljenje Skupštine o pravima Crnogoraca
- ^ Večernje novosti (2005): Za Mila smo emigracija
- ^ Večernje novosti (2005): Ne pita se samo Đukanović
- ^ Slobodna Evropa (2005): Beogradski Crnogorci osnovali Pokret za očuvanje SCG
- ^ „Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore (2006)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 12. 07. 2018. g. Pristupljeno 14. 07. 2019.
Literatura
uredi- Vojinović, Rajo, ur. (2008). Kako do zaštite identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova (PDF). Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Vuksanović, Momčilo, ur. (2012). Zaštita identiteta srpskog naroda u Crnoj Gori: Zbornik radova. Podgorica: Književna zadruga Srpskog narodnog vijeća.
- Elezović, Sanja, ur. (2005). Pravni aspekti referenduma u Crnoj Gori u kontekstu međunarodnog prava i prakse (PDF). Podgorica: Institut za otvoreno društvo: Predstavništvo u Crnoj Gori. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 07. 2019. g. Pristupljeno 14. 07. 2019.
- Lutovac, Zoran (2015). Srpski identitet u Crnoj Gori (PDF). Beograd: Institut društvenih nauka. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 11. 2018. g. Pristupljeno 14. 07. 2019.
- Markuš, Jovan B., ur. (2007). Bijela knjiga: Referendum u Crnoj Gori 2006: Zbornik dokumenata. Podgorica: Narodna misao.
- Ćupić, Drago, ur. (2001). Za zajedničku državu Srbije i Crne Gore. Beograd: Odbor za odbranu jednakih prava državljana Crne Gore.