Википедија

Nepoznati knez

Nepoznati knez,[1] poznat i kao Nepoznati arhont ili Srpski arhont,[2] je tako označen u ranijoj srpskoj istoriografiji jer njegovo ime nije zapisao Konstantin VII Porfirogenit, je legandarni srpski vladar, knez Lužičkih Srba.

Nepoznati knez
Seoba Srba iz Bele Srbije.
Lični podaci
Datum rođenjakraj 6. ili početak 7. veka
Mesto rođenjaBela (ili Severna) Srbija,
Datum smrtioko 652.
Mesto smrtiSrbija, (Balkanska) Srbija
ReligijaStara slovenska vera
Porodica
PotomstvoVladin ?
Roditelji?
DinastijaVlastimirovići (rodonačelnik)
Knez (arhont) Srbije
Periodoko 631 — 652
Prethodnik-
NaslednikVladin ?

Smatra se da je u prvoj polovini 7. veka navodno poveo svoj narod iz njihove prvobitne domovine Bele Srbije da se naseli na Balkanu za vreme vladavine vizantijskog cara Iraklija (610–641), kako se pominje u delu vizantijskog cara Konstantina VII De Administrando Imperio (napisano oko 950-e). U delu nije zabeleženo njegovo ime, ali se navodi da je bio rodonačelnik prve srpske dinastije (u istoriografiji poznate kao dinastija Vlastimirovića), te da je umro pre dolaska Bugara na Balkan (680. godine), a nasledio ga je njegov sin, a zatim unuk.[3][4]

Neki istraživači poput Tibora Živkovića primetili su da sve što znamo o tom prvom srpskom vladaru na Balkanu potpuno odgovara opisu legendarnog kralja Selimira iz „Letopisa popa Dukljanina”.[5] Zbog te očigledne podudarnosti sa opisom rodonačelnika prve srpske dinastije na Balkanu nije neopravdano uslovno upotrebiti za njega legendarno ime Selimir, a izgleda da je vladao od oko 631. do oko 652.[6]

Dolazak na Balkan

uredi

Prema Konstantinu VII Porfirogenitu dvojica braće, čija imena on nije zapisao, su kao starešine podelili Srbe u pradomovini, a jedan od njih je doveo svoj deo Srba iz njihove pradomovine na Balkansko poluostrvo. Dalje car Konstantin VII u svom djelu „O upravljanju carstvom” je zapisao da se ta seoba Srba dogodila u vreme vladavine vizantijskog cara Iraklija (610—641).[7] Dakle širi vremenski okvir seobe Srba na Balkan je 610-641. U to vreme već znamo prvo ime vladara Severnih (Belih) Srba. Severnim Srbima je vladao Dervan (Drvana) 631/32.[8] T. Živković je analizom izvora zamislio da se seoba Srba na Balkan dogodila između 629. i 632. godine.[9] Čini se da je moguće reći da je seoba Srba na Balkan bila oko 631.[10] U vreme seobe Srba na Balkan Severnim Srbima vladao je knez Drvan. Zato Drvan može biti brat, za Porfirogenita bezimenog, vođe seobe Srba na Balkan, to jest Drvan je mogao biti brat legendarnog Selimira. Ranija zamisao nekih stranih i domaćih istraživača (Miloša S. Milojevića i drugih) da je vođa seobe Srba na Balkan bio sin Dervana je manje verovatna.[11][12]

 
Vođenje nepoznatog kneza kroz Balkan.[13]

Za razliku od dolaska Hrvata, za koje Porfirogenit spominje da su se prilikom naseljavanja na Balkan sukobili sa Avarima, o Srbima takvih zapisa nema. To naravno nije značilo da uopšte nije bilo sukoba, ali velikog rata Srba i Avara u vreme seobe verovatno nije bilo. Da je drugačije, Porfirogenit bi to zapisao.[14] Seoba Srba na Balkan se dogodila oko 631.[15] Tako je kralj Selimir iz „Letopisa popa Dukljanina” mogao početi da vlada Srbima na Balkanu oko 631. godine.

Nije lako odrediti koje područje je bilo pod vlašću Selimira. Sam Porfirogenit opisuje naseljavanje Srba na Balkan kao lutanje Srba i njihovog vođe.[16] Posle izvesnog vremena hteli su da se vrate u svoju staru domovinu, dobivši otpust od cara, stigli su do Beograda. Prešli su Dunav, a zatim uvidevši da su Avari postali jači, ili iz nekog drugog razloga ponovo se predomislili i preko vizantijskog zapovednika Singidunuma zatražili od Iraklija da im dodeli novu zemlju za naseljavanje. Car ih uzadovolji i oni su počeli da se naseljavaju u Dalmaciji.[13]

Vladavina legendarnog Selimira (oko 631—652)

uredi
Glavni članak: Kneževina Srbija u ranom srednjem veku

Obično se misli da su Srbi nastavili da žive u plemenskom savezu od naseljavanja do sredine IX veka, ali izgleda da su oni pre kraja vladavine Selimira imali sve elemente državnosti koji se susreću kasnije kod Bugara 680. godine, kada se misli da Bugari imaju državu, to jest izgleda da je legendarni Selimir osnivač Kneževine Srbije na Balkanskom poluostrvu. Pod vlašću prvog vladara Srba na Balkanu bile su najmanje tri grupe stanovnika. Osnovni sloj su činili članovi srpskog plemenskog saveza koji su došli oko 631. Drugi deo su činili srodni Sloveni koji su došli pre Srba i naselili se na istom području. Treći deo stanovništva bili su preživeli Vizantinci, Romani koji su se povukli većinom u planinske predele i utvrđene gradove u primorju. Za ove Romane izgleda da je sačuvan podatak da su plaćali poreze prvom srpskom vladaru na Balkanu.[17] U „Letopisu popa Dukljanina” za Selimira (ili Silimira) piše da „i pored toga što je bio pagan i varvarin, ipak je sa svima živeo u miru i sve hrišćane je voleo i nije ih nipošto proganjao”.[18] Dalje sledi i objašnjenje istog pisca zašto se Selimir tako ponašao „Sklopio je sa njima ugovor i oni su mu plaćali danak”.[19]

 
Srpske sklavinije.

Ako se ovo uporedi sa Porfirogenitovim pisanjem da su se Srbi doselili kao saveznici cara Iraklija postaje zamislivo da je Iraklije zatražio do nekadašnjih podanika cara Romana da poreze daju srpskom vladaru kao svom novom vladaru. Tako su se pojavili porezi prvom vladaru Srba na Balkanu u vreme kada je on naseljavao srpska plemena i kada su se tim naseljavanjem stvarale prve župe kao teritorijalne celine koje su postajale delovi prve države Srba. Nema sumnje da je vođa srpskog plemenskog saveza u vreme seobe imao svoju naoružanu družinu kao jezgro svenarodne vojske plemenskog savez. Porezi starosedelaca Romana i „darovi” koje su Srbi davali svom vođi postali su materijalna osnova za izdržavanje prvog vladarskog dvora i njegove družine kao jezgra vojske. Dakle prva država kod Srba na Balkanu možda je nastala već u vreme vladavine legendarnog Selimira. Vladar, župani i profesionalni vojnici su se izdvojili od ostalih Srba, Slovena i Romana u državi. Taj mali izdvojeni sloj se pretvorio u srednjovekovnu vlastelu.[20]

Prema Porfirogenitu prvi vladar Srba na Balkanu je umro u nekom bliže nepoznatom trenutku pre 680.[21] Izgleda da pisanje u „Letopisu popa Dukljanina” daje verovatnije vreme do kada je vladao legendarni Selimir. U tom delu piše da je Selimir „umro dvadeset prve godine svog kraljevanja”. Kako je moguće izračunati da je počeo da vlada u vreme seobe Srba, tj. oko 631. to znači da je vladao do oko 652.[22]

Iz pisanja Porfirogenita jasno je da je prva vladarska porodica (poznata kao Vlastimirovići) u Srbiji na Balkanu poticala od vođe seobe, a preko njega od nekog nepoznatog kneza Severnih Srba u današnjoj Lužici.[23][24]

O upravljanju carstvom

uredi
Glavni članak: O upravljanju carstvom

Treba znati da su Srbi potomci nekrštenih Srba, koji se još zovu i Beli, koji žive sa one strane Turske (Mađarske) na mestu koje se kod njih naziva Bojki (Bojka), gde im je susedna Franačka, kao i velika Hrvatska, ona nekrštena, koja se još zove i Bela. Tamo su, dakle, ovi Srbi živeli od početka.

Pošto su dva brata nasledili na vlasti svoga oca u Srbiji, jedan od njih je uzeo polovinu naroda i prebegao Irakliju, caru Romeja (Vizantinaca), i taj isti car Iraklije ga je primio i za naseljavanje mu je dao mesto u Solunskoj temi Serviju(Srbica), koja od tada nosi taj naziv. Srbi na jeziku Romeja znači robovi, pa se i ropska obuća obično naziva serbula, a reč cerbulijani označava one koji nose jeftinu i siromašnu obuću. Srbi su to ime dobili jer su postali robovi cara Romeja. Posle nekog vremena, su ti isti Srbi odlučili da se vrate u svoje zemlje i car ih je pustio. :Kada su prešli reku Dunav, oni se pokaju i preko stratega koji je tada bio u Beogradu, jave caru Irakliju, da im on da drugu zemlju za naselje. I pošto sadašnja Srbija i Paganija i zemlja Zahumljana i Travunija i zemlja Konavljana, beše pod vlašću cara Romeja, a pošto su te zemlje bile opustošene od Avara (jer su iz tih zemalja oni isterali Romane koji sada žive u Dalmaciji i Draču), to car u ovim zemljama naseli iste Srbe i oni behu potčinjeni caru Romeja, a car ih pokrsti dovevši sveštenike iz Rima i, naučivši ih da pravilno vrše dela pobožnosti, izloži im hrišćansko učenje.

Kada Bugarska beše pod vlašću Romeja, pošto je umro onaj isti arhont (knez) koji je prebegao caru Irakliju, njega je nasledio u vladavini njegov sin, a zatim njegov unuk, i tako redom arhonti iz istog roda.

— Konstantin VII Porfirogenit, De Administrado Impero[25][26]

Pokušaj pokrštavanja Srba u vreme prvog vladara

uredi
Glavni članak: Hristijanizacija Srba

Srbi su se preselili u Vizantiju, u prvoj polovini 7. veka, uz dozvolu vizantijskog cara Iraklija.[27] Konstantin VII Porfirogenit govori i o prvom pokrštavanju Srba, koji se desio posle naseljavanja oko 631. godine, a u vreme vladavine cara Iraklija, koja sezavršia 641. Ovo je možda bila Porfirogenitova konstrukcija, ili se stvarno dogodilo, ali nije ostavilo vidljivog traga. Srbi i njihov vladar su u to vreme, kao i drugi Sloveni, verovali u nadmoćnost svoje vere u Peruna, Svetovida/Svetovida i druge bogove u odnosu na hrišćansku veru u jednog Boga.[28]

Studije

uredi

Prema zapisima u DAI, prvu hristijanizaciju Srba treba datirati u 632–638; ovo bi se na prvi pogled moglo protumačiti kao Porfirogenitov izum, ili se moglo zaista desiti, obuhvatajući ograničenu grupu poglavica, a zatim veoma loše prihvaćeno od širih slojeva plemena.[29] U ranoj istorijskoj proceni, poput one nemačkog istoričara Ludviga Albrehta Gebhardija (1735–1802), srpski arhont je bio Dervanov sin, koji je bio vojvoda (duk) od Surba, istočno od Zala.[30] Ovu teoriju je podržao Miloš Milojević (1872),[31] dok su František Dvornik (1962) i Relja Novaković (1977) argumentovali mogućnost da su braća ili drugi rođaci.[32][33][34]

U savremenoj istoriografiji i arheologiji, narativi De Administrando Imperio (DAI) su ponovo procenjeni jer sadrže anahronizme i činjenične greške. U izveštaju DAI o Srbima se pominje da su od vizantijskog zapovednika današnjeg Beograda tražili da se nasele na temu Soluna, koji je formiran oko 150 godina posle Iraklijeve vladavine koja je bila u 7. veku. Za potrebe svog narativa DAI formuliše pogrešnu etimologiju srpskog etnonima koji potiče od latinskog servi (kmetovi).[35]

Kako je Vizantijsko carstvo nastojalo da uspostavi svoju hegemoniju prema Srbima, narativ DAI je nastojao da uspostavi istorijsku hegemoniju nad Srbima tvrdeći da je njihov dolazak, naseljavanje i pokrštavanje direktan rezultat vizantijskog mešanja u vekovima koji su prethodili pisanju DAI. D. Džino (2010) smatra da je priča o seobi iz Bele Srbije po Iraklijevom pozivu kao sredstvo objašnjenja naseljavanja Srba oblik racionalizacije društvene i kulturne promene koju je Balkan prošao kroz pogrešno tumačenje istorijskih događaja smeštenih u kasnu antiku.[36]

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Nikolić 1996, str. 26.
  2. ^ Blagojević & Medaković 2000, str. 53.
  3. ^ Miloš Blagojević Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama. 2001. . Službeni list SRJ. p. 14. ISBN 9788635504971.
  4. ^ Čedomir Popov Istorija srpske državnosti. 2000. . Srpska akademija nauka i umetnosti. p. 53. „arhont Srbin" (umro pre 680)
  5. ^ Živković 2002, str. 211-212. sfn greška: više ciljeva (3×): CITEREFŽivković2002 (help)
  6. ^ Logos 2017, str. 36-37. Pisanje Dukljanina o dužini vladavine legendarnog Selimira nije protivrečno onome što je zapisao Konstantin VII Porfirogenit o vođi seobe Srba na Balkan, naprotiv izgleda da potvrđuje, ali i dopunjuje tradiciju koju je zapisao car Romeja.
  7. ^ VIINJ, II 1959, str. 46-47. "Treba znati da Srbi vode poreklo od nekrštenih Srba, nazvanih i Beli, naseljenih s one strane Turske [pisac misli Mađarske], u kraju koji se kod njih naziva Bojki (Βοίκι); njima je y susedstvu i Franačka, isto kao i velika Hrvatska, ona nekrštena, koja se naziva i Bela. Tamo su dakle i ovi Srbi od davnine nastanjeni. Pošto su dva brata nasledili od oca vlast nad Srbijom, jedan od njih, preuzevši polovinu naroda, prebegne Irakliju, caru Romeja; car Iraklije ga primi i kao mesto naseljavanja dade mu ...".
  8. ^ Pseudo Fredegar.
  9. ^ Živković 2002, str. 198. sfn greška: više ciljeva (3×): CITEREFŽivković2002 (help)
  10. ^ Logos 2017, str. 33-37.
  11. ^ Sava S. Vujić, Bogdan M. Basarić (1998). Srbi sa severa (ne) zaboravljeni ljudi. Beograd. p. 40
  12. ^ Miloš S. Milojević (1872). Odlomci istorije Srba i Srbije-jugoslovenskih zemalja u Turskoj i Austriji. Država štampanje. p. prvi
  13. ^ a b Živković, Tibor (2002). Južni Sloveni pod vizantijskom vlašću (600-1025). Beograd: Istorijski institut SANU, Službeni glasnik. 
  14. ^ Logos 2017, str. 44-45.
  15. ^ Logos 2016, str. 34-35. Pritisak Franaka mogao je biti jedan razlog da neki Srbi odluče da napuste područje oko reke Labe. Poraz Franaka i pridruživanje Drvana Samu, tj. većem savezu Slovena, umanjilo je opasnost od stranaca i potrebu Srba da se seobom udalje od nje posle 631/32. Drugi razlog za seobu verovatno je bila želja svakog od dvojice braće (verovatno Drvana i legendarnog Selimira, koji su nasledili oca vladara Severnih Srba, da samostalno vlada. Uspeh preseljavanja Hrvata na jug takođe je ohrabrivao Srbe na seobu. Na kraju poticaj za seobu bili su i pozivi Iraklija i obećanja da će ustupiti doseljenim Srbima zemlju za naseljavanje.
  16. ^ VIINJ, II 1959, str. 47-49. „car Iraklije ga primi i kao mesto naseljavanja dade mu Serviju, koja od tada taj naziv nosi... Posle nekog vremena isti Srbi odluče da se vrate u svoje zemlje i car ih otpusti. Kada su prešli reku Dunav, pokaju se, i preko stratega koji je tada upravljao Beogradom, jave caru Irakliju da im dodeli drugu zemlju za naselje. I pošto sadašnja Srbija i Paganija i zemlja Zahumljana i Travunija i zemlja Konavljana behu pod vlašću cara Romeja, a te zemlje opuste od Avara (jer iz tamošnjih zemalja oni izgnaše Romane koji sada stanuju u Dalmaciji i Draču), to car u ovim zemljama naseli iste Srbe”.
  17. ^ Logos 2017, str. 75-77.
  18. ^ Pop Dukljanin 1988, str. 109, 152. Pisanje u „Letopisu popa Dukljanina” („Gesta regum Sclavorum”) da je Selimir ili Silimir (Selimirum ili Syllimirum, u različitim prepisima) sin Senubalda (Svevlada), a unuk Ostroila verovatno je nestvarno povezivanje ta dva vladara Slovena u istu vladarsku porodicu. U tome je izgleda legenda i mašta potisnula istorijsku osnovu i rodbinski spojila dva vladara koji nisu bili srodnici.
  19. ^ Pop Dukljanin 1988, str. 109.
  20. ^ Logos 2017, str. 76-79.
  21. ^ VIINJ, II 1959, str. 49-50. „Kada Bugarska beše pod vlašću Romeja, [a] pošto je umro onaj arhont Srbin koji je prebegao caru Irakliju, po nasledstvu zavlada njegov sin a potom unuk i tako redom arhonti iz njegovog roda.” Kasnija „Bugarska” je do 680. pod vlašću Vizantije.
  22. ^ Logos 2017, str. 37.
  23. ^ VIINJ, II 1959, str. 50. „... pošto je umro onaj arhont Srbin koji je prebegao caru Irakliju, po nasledstvu zavlada njegov sin a potom unuk i tako redom arhonti iz njegovog roda“.
  24. ^ Blagojević, Miloš (2001). Državna uprava u srpskim srednjovekovnim državama. Službeni list SRJ. str. 14. 
  25. ^ Konstantin Porfirogenit, De Administrado Impero
  26. ^ VIINJ, II 1959, str. 47-49.
  27. ^ Ivan Ninić (1989). Migracijske i etničke teme
  28. ^ VIINJ, II 1959, str. 49. „jave caru Irakliju da im dodeli drugu zemlju za naselje … car ... naseli iste Srbe i behu oni potčinjeni caru Romeja; car njih pokrsti dovevši sveštenike iz Rima i, naučivši ih da pravilno vrše dela pobožnosti, izloži im hrišćansko veroučenje.
  29. ^ Živković 2002, str. 207–209. sfn greška: više ciljeva (3×): CITEREFŽivković2002 (help)
  30. ^ Sava S. Vujić, Bogdan M. Basarić (1998). Severni Srbi (ne)zaboravljeni narod. Beograd. str. 40. 
  31. ^ Miloš S. Milojević (1872). Odlomci Istorije Srba i srpskih jugoslavenskih zemalja u Turskoj i Austriji. U državnoj štampariji. str. 1. 
  32. ^ Relja Novaković (1977). Odakle su Sebl dos̆il na Balkansko poluostrvo. Istorijski institut. str. 337. 
  33. ^ Dvornik F.; Romilly J.; Lewis B.; Moravcsik G.; Obolensky D.; Runciman S. (1962). Jenkins, Romilly, ur. De Administrando Imperio: Volume II Commentary. London: The Athlone Press, University of London. str. 131. ISBN 9780884020219. 
  34. ^ Kardaras, Georgios (2018). Florin Curta; Dušan Zupka, ur. Byzantium and the Avars, 6th-9th Century AD: political, diplomatic and cultural relations. BRILL. str. 95. ISBN 978-90-04-38226-8. 
  35. ^ Curta 2001, str. 66: They were first given land in the province of Thessalonica, but no such theme existed during Heraclius’ reign. Emperor Constantine’s explanation of the ethnic name of the Serbs as derived from servi is plainly wrong
  36. ^ Dzino 2010, str. 112.

Izvori i literatura

uredi

Primarni izvori

uredi

Naučni radovi

uredi

Literatura

uredi
nepoznat
 Knez Srbije
oko 631 — oko 652.
Preuzeto iz „https://sr.wiki.x.io/w/index.php?title=Непознати_кнез&oldid=28506339”