Nauka o književnosti

Nauka o književnosti je racionalno, sistematsko, razgranato i svestrano proučavanje književnosti.

Istorijski razvoj

Proučavanje književnosti veoma je stara pojava, a tragovi se nalaze u spisima starim i do 3000 godina. U početku se nije javljalo izdvojeno, već kao sastavni deo filozofskih ili političkih spisa. Tako se ono često javljalo i kasnije (kod Platona).

U Aristofanovoj komediji Žabe razmatra se temeljno pitanje o zadacima umetnosti, naročito tragedije, na analizi Eshilovih i Euripidovih dela, pa je ovo i najstariji primer književne kritike u starogrčkoj književnosti.

Najstariji sistematični proučavalac književnosti jeste grčki filozof Aristotel. On u svom delu O pesničkoj umetnosti daje analizu dotadašnjih književnih dela u staroj Grčkoj, naročito dramskih, i izvodi određene zaključke koji i danas važe kao trajne književnoteorijske postavke. Zbog toga se Aristotel smatra utemeljiteljem teorije književnosti.

Naziv

Termin „nauka o književnosti” nije opšteprihvaćen. Ponekad se umesto termina „nauka o književnosti” koriste i termini „proučavanje književnosti” ili „naučno proučavanje književnosti”.

Predmet

Predmet proučavanja književnosti su i književnost u celini, kao vid umetničkog izražavanja, i konkretno književno delo, kao poseban i neponovljiv umetnički izraz.

Cilj i zadaci

Ciljevi i zadaci nauke o književnosti su mnogobrojni, raznovrsni i podložni čestim promenama. To je posledica dinamične prirode književnosti kao umetnosti reči i specifičnosti svakog pojedinačnog dela. Kao osnovni ciljevi proučavanja književnosti izdvajaju se njeno:

• objašnjenje (Zašto je neko konkretno književno delo, ili grupa sličnih dela jednog ili više književnika ili dela u okviru jedne književne epohe, pravca ili škole, takvo kakvo jeste i u kom kontekstu je nastalo?);
• razumevanje (Na koji način postoji konkretno književno delo posmatrano izvan konteksta u kojem je nastalo, šta sve znači i koji je njegov smisao?);
• poimanje (Koji pojmovi su bitni kada govorimo o književnim delima, pojavama i književnosti uopšte i kako do njih doći?).

Oblasti

S obzirom na to šta je njen predmet proučavanja i koji su joj ciljevi i zadaci proučavanja, nauka o književnosti se tradicionalno deli na tri oblasti:

1. teoriju književnosti;
2. istoriju književnosti;
3. književnu kritiku.

Istorijski razvoj proučavanja književnosti i različite pristupe u tom proučavanju prati, objašnjava i tumači posebna disciplina koja se zove metodologija proučavanja književnosti.

Literatura

• Teorija književnosti, Milivoj Solar, Školska knjiga, Zagreb, 1977.
• Teorija književnosti, Rene Velek, Ostin Voren, Nolit, Beograd, 1965.
• Teorija književnosti - kompozicija, jezik i stil, dr Radmilo Dimitrijević, Vuk Karadžić, Beograd, 1969.
• Metodologija proučavanja književnosti, Petar Milosavljević, Književna zajednica Novoga Sada, Novi Sad, 1985.
• Interpretacije iz književnosti (četvrta knjiga), Staniša Veličković, Jordana Marković, Niš, 1999.