Narodna demokratska partija Avganistana
Narodna demokratska partija Avganistana (persijski: حزب دموکراتيک خلق افغانستان; paštu: د افغانستان د خلق دموکراټیک ګوند) je bila komunistička partija, osnovana 1965. godine. Njeni osnivači bili su Nur Mohamed Taraki i Babrak Karmal. Za prvog sekretara partije bio je izabran Taraki.
 | |
| Vođa | Mohamed Nadžibula (poslednji vođa) |
| Osnovana | 1. januara 1965. |
| Raspuštena | marta 1992.[1] (27 god.) |
| Sedište | Kabul Republika Avganistan DR Avganistan |
| Omladinski ogranak | Demokratska omladinska organizacija Avganistana |
| Broj članova | 50.000 (1978-1979)[2] 160.000 (kraj 1980-ih)[3] |
| Ideologija | komunizam, socijalizam, marksizam-lenjinizam |
| Politička pozicija | krajnja levica (do 1979) levica |
| Boje | crvena |
| Zastava stranke | |
 | |
Na parlamentarnim izborima, posle svog osnivanja, NDPA je osvojila četiri poslanička mesta u parlamentu Avganistana. Godine 1967, unutar partije se po ideološkoj liniji formiralo nekoliko frakcija, od kojih su najveće bile Halk (vođa Taraki) i Parčam (vođa Karmal). Pripadnici Halka uglavnom su bili Paštuni iz ruralnih delova zemlje, dok su u Parčamu bili pripadnici urbane populacije koji su podupirali socijalno-ekonomske reforme. Zbog raskola unutar partije, njeni poslanici su na izborima 1969. izgubili svoja mesta u parlamentu.[4][5].
Partija je u početku imala malo članova, ali je ojačala pošto je pomogla Mohamedu Daudu Kanu da 1973. svrgne s vlasti svog rođaka Mohameda Zahira i proglasi Republiku. Sovjeti su forsirali da se dve frakcije pomire, tako da je u martu 1977. postignut sporazum o formalnom jedinstvu partije[6]. Pošto je Daud Kan učvrstio svoju vlast počeo je da sa ključnih pozicija uklanja članove NDPA, što je dovelo do zategnutih odnosa sa Sovjetskim Savezom[7].
Godine 1978, istaknuti član Parčama, Mir Akbar Hiber, poginuo je pod sumnjivim okolnostima, a opozicija je odgovornom smatrala vladu. Iako je vlada odbacila ove optužbe, članovi NDPA su se zabrinuli da će Daud Kan uskoro pokrenuti kampanju njihovog istrebljenja. Aprila 1978. godine, članovi NDPA su uz pomoć kadrova u avganistanskoj vojsci izvršili puč i srušili Dauda s vlasti (događaj poznat kao Saur revolucija). Pre formiranja civilne vlade, zvanični vođa na samo tri dana bio je avijacijski oficir Abudl Kadir Dagarval. Nakon Saur revolucije, proglašena je Demokratska Republika Avganistan[6]. Nova vlada je uređena tako da Halkisti i Parčamisti otprilike budu jednako raspoređeni u vladajućim strukturama. Taraki je dobio funkciju premijera, Karmal je bio zamenik premijera, a Hafizula Amin ministar spoljnih poslova[8][9].
Vlada je odmah pokrenula socijalističke reforme, ukinula islamske zakone, počela da provodi agrarnu reformu i ostalo. Međutim ove reforme su bile preradikalne za tradicionalno i konzervativno avganistansko društvo, koje je zbog toga uskoro počelo da pruža otpor vladi[10][11]. Destabilizacija države naterala je Sovjete da krajem 1979. pokrenu invaziju na Avganistan kako se val pobuna ne bi proširio na sovjetske republike u srednjoj Aziji. Sovjetska intervencija je potrajala do 1989. godine.
Nakon usvajanja politike nacionalnog pomirenja 1987. godine, republici je vraćeno ime Republika Avganistan. Iako se sovjetska vojska povukla iz Avganistana 1989, Moskva je nastavila da materijalno pomaže vladu u Kabulu. Godine 1990, partija je napustila marksizam-lenjinizam kao zvaničnu ideologiju[1]. NDPA se posle toga održala na vlasti još četiri godine, do raspada Sovjetskog Saveza. Uskoro je u građanskom ratu marta 1992. godine pobedila mudžahedinska koalicija. Partija je posle toga raspuštena[1].
Reference
uredi- ^ a b v Vogelsang, Willem. The Afghans. Google Books. ISBN 978-0-631-19841-3. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ Arnold, Anthony. Afghanistan's two-party communism. Google Books. ISBN 978-0-8179-7792-4. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ „Internal Refugees: Flight to the Cities”. Library of Congress Country Studies. Arhivirano iz originala 12. 12. 2012. g. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ Runion, Meredith L. The History of Afghanistan. Google Books. ISBN 978-0-313-33798-7. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ Kifner, John (2. 12. 1987). „Man in the News; A Tough Ox For Afghans: Najibullah”. The New York Times. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ a b Arnold, Anthony. Afghanistan, the Soviet invasion in perspective. Google Books. ISBN 978-0-8179-8212-6. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ „Daoud's Republic, July 1973 — April 1978”. Country Studies. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ Bradsher 1983, str. 72–73.
- ^ J. Bruce Amstutz. First Five Years of Soviet Occupation. Google Books. ISBN 978-0-7881-1111-2. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- ^ „History of Afghanistan”. Arhivirano iz originala 03. 05. 2013. g. Pristupljeno 05. 02. 2013.
- ^ Ishiyama, John. „The Sickle and the Minaret: Communist Successor Parties in Yemen and Afghanistan after the Cold War”. The Middle East Review of International Affairs (MERIA). Arhivirano iz originala 21. 03. 2005. g. Pristupljeno 5. 2. 2013.
Literatura
uredi- Bradsher, Henry S. (1983). Afghanistan and the Soviet Union. Durham: Duke U.P. str. 72—73.
- Vogelsang, Willem. The Afghans. Google Books. ISBN 978-0-631-19841-3. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- J. Bruce Amstutz. First Five Years of Soviet Occupation. Google Books. ISBN 978-0-7881-1111-2. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- Arnold, Anthony. Afghanistan, the Soviet invasion in perspective. Google Books. ISBN 978-0-8179-8212-6. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- Runion, Meredith L. The History of Afghanistan. Google Books. ISBN 978-0-313-33798-7. Pristupljeno 5. 2. 2013.
- Arnold, Anthony. Afghanistan's two-party communism. Google Books. ISBN 978-0-8179-7792-4. Pristupljeno 5. 2. 2013.