Munara
Munara (rum. Munar) naseljeno mesto je u opštini Sekusić, koja pripada okrugu Arad u Rumuniji. Naselje je značajno po prisutnoj srpskoj nacionalnoj manjini u Rumuniji.
Munara Munar | |
|---|---|
 Manastir Bezdin kod Munare | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Rumunija |
| Županija | Arad |
| Opština | Sekusić |
| Stanovništvo | |
| — (2021) | 470 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 46° 06′ 10″ S; 21° 01′ 11″ I / 46.102778° S; 21.019722° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Aps. visina | 97 m |
  Munara Munara na karti Rumunije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 317286 |
| Pozivni broj | 0257 |
| Registarska oznaka | AR |
U blizini sela nalazi se manastir Srpske pravoslavne crkve, manastir Bezdin.
Položaj naselja
urediSelo Munara se nalazi u istočnom, rumunskom Banatu, na 30 km jugozapadno od grada Arada. Selo se nalazi u Pomorišju, a seoski atar je ravničarskog karaktera. Ime je turcizam, naziv za toranj, a nastao od turske reči minaret, visokom tornju uz džamiju, sa koje mujezin poziva muslimanske vernike na molitvu.
Istorija
urediMunara se još 1219. godine pominje kao "Vila Monor".[1] A godine 1448. ono se zove Munar i posed je srpskog spahije Miloša Belmuževića. Ženidbom i poklonom od ugarskog kralja velikaši Jakšići su dobili konačno 1529. godine ceo posed Munaru. Tih godina 1539. pored sela počela je gradnja pravoslavnog manastira Bezdina, kao po predanju zadužbine despota srpskih Jakšića. Između 1553—1556. u delu Munare svoj zamak je sagradio velikaš Nikola Crepović. Drugi deo je 1572. godine držao Dimitrije Ovčarević posvećen stočarstvu - ovcama. O selu je oduvek tj. od sredine 16. veka brigu vodilo manastirsko bratstvo Bezdina. Prema popisu manastira Bezdina iz 1771. godine, u prnjavoru Munari bilo je čitavo jedno domaćinstvo, sa nekoliko štala, šupe i tri kotarke za kukuruz. Manastir je 1781. godine otkupio za 9009 f. pustare Munaru i Bezdin.[2] Tu se nalazila u Munari njihova pivara i palinara koji su davani u arendu. Za vreme nastojatelja Platona Atanackovića (1834—1839) tu je podignut i lep stan za arendatora, koji pre nije postojao.[3]
U selu koje je bilo prnjavor obližnjeg manastira Bezdina, oduvek je bilo malo Srba stanovnika. Joakim Vujić je 1839. godine u svom "Putešestviju" napomenuo za Munaru - "jedno selo u kojem se nalazi 75 domova, čiji su žitelji pre bili sve Srbi, a sada se povlašili, izgubili svoj korenji srpski jezik, pa sada vlaški besede."[4] Munara je 1854. godine imala 602 stanovnika i atar od 3259 jutara. Tako je 1900. godine bilo samo 65 duša, a ogromnu većinu su činili Rumuni. Bez škole i crkve oni su se znatno porumunili. U mestu nije bilo srpske crkve, pa su meštani dolazili u manastir Bezdin na službu. Prvu bogomolju su stvorili manastirski kaluđeri 1923. godine, kada su preuredili bivši išpanski stan za kapelu. Ta improvizovana crkva bila je posvećena Sv. velikomučeniku Georgiju. Toj zgradi je tek 1957. godine dodat toranj, u kojem vise tri zvona. Templo je obična daščana oplata, pregrada. Dveri su prenete iz crkve u Tornji. Prestone ikone je oslikao prota Dragutin Ostojić. Tu se nalaze i neke ikone nastale kopiranjem onih sa manastirskog ikonostasa, delo ikonopisca Alekse Svilengaćanina.
Godine 1905. Munara je mala opština u Novoaradskom srezu. Tu živi 634 stanovnika u 112 domova; njih 68 duša su pravoslavni Srbi. U ataru te opštine nalazila se i pustara srpskog pravoslavnog manastira Bezdina sa 139 duša.[5]
Da bi osnažili ekonomski položaj malobrojnih Srba u Munari i okolini, manastirski oci su uzeli manastirsku zemlju koju su dotad arendirali Jevreji, i ponudili 1905. godine Srpskim zemljoradničkim zadrugama (koja je bila i u Munari) da je pod povoljnijim uslovima obrađuju. Ta zadruga je imala kapital od 1852 k, a vodili su je tada: predsednik Avram Balan i poslovođa Gedeon Bođin.[6]
Sada u Munari pored srpske crkve, postoje velika rumunska pravoslavna crkva zidana 1925. godine, a mala rimokatolička kapela podignuta 1929. godine.
Stanovništvo
urediPo poslednjem popisu iz 2002. godine selo Munara imalo je 502 stanovnika. Poslednjih decenija broj stanovnika opada.
Selo je od davnina bilo sa višenarodno sa rumunskom većinom, a mesni Srbi su bili manjina u selu. Vremenom se ova razlika jako uvećala, pa je srpska manjina danas malobrojna. Nacionalni sastav na pojedinim popisima bio je sledeći:
| Godina popisa | 1910. god. | 1992. god. | 2002. god. |
| Ukupno st. | 633 | 539 | 502 |
| Srbi | 222 (35,1%) | 27 (5,0%) | 19 (3,8%) |
| Rumuni | 291 (46,0%) | 408 (75,7%) | 418 (83,3%) |
| Mađari | 105 (16,6%) | 89 (15,5%) | 62 (12,4%) |
| ostali | 15 (2,4%) | 15 (2,8%) | 3 (0,6%) |
Obrazovanje
urediRanija škola u kojoj se radilo na srpskom i rumunskom jeziku je bila 1877. godine podržavljena. Nju je u svoje vreme (pre 1839) tu podigao kao lepu školsku zgradu sa udobnim učiteljskim stanom, iguman manastira Bezdina Platon Atanacković. Po objavljenom konkursu iz aprila 1867. godine vidi se da je ponuđena plata seoskom učitelju 42 f. godišnje u novcu od mesne opštine, zatim manastir dotira 10 f. 50 krajcara, frtalj (četvrtina) lanca vrta, 50 funti soli, i toliko i slanine, osam funti sveća, dva hvata drva i stan. Jezik učevni je srpski i romanski.[7] Učitelj u munarskoj narodnoj školi bio je 1868. godine Valtazar Vasiljević. Trebalo je da položi učiteljski ispit u Somboru da bi bio stalan.[8] Selo je dugo bilo bez škole, pa je manastir Bezdin od svojih sredstava opet otvorio tu, novu srpsku veroispovednu školu 1902. godine, u jednoj privatnoj kući.[9] Najviše zasluga za kupovinu zgrade za novu školu 1903. godine imao je arhimandrit manastira Bezdina, Isak Došen.[10] Manastirska uprava je davala oglase i primala srpske učitelje na rad, a plata je kod svakog konkursa podizana da bi ponuda bila primamljivija. Učitelj 1905. godine bio je Branko Nikolić. Raspisan je 1906. godine stečaj za upražnjeno mesto učitelja u srpskoj veroispovednoj školi u Munari. Godišnja plata je iznosila 1000 k i pride još 80 k za poftornu školu, 20 k za pisaći paušal te u naturi - stan sa baštom i ogrevom. Prednost su imali oženjeni učitelji, jer je postojala mogućnost da se njihovoj ženi poveri da predaju ženski ručni rad, uz primerenu nagradu. Učitelj radi po Školskoj uredbi od 1872. godine i dužan je da poji u crkvi.[11] U novoj srpskoj veroispovednoj školi radili su tih godina: privremena učiteljica Aleksandra Radišić (1907), takođe privremeni učitelj Milenko Jegdić (1907) pa stalni učitelj Branko Nikolić (1908—1911).
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: " Istorijski i kulturni spomenici Srba u rumunskom Banatu", Temišvar 2008. godine
- ^ Stevan Bugarski, Ljubomir Stepanov: "Manastir Bezdin", Temišvar 1999. godine
- ^ "Serbske narodne novine", Pešta 24. maja 1842. godine
- ^ Joakim Vujić: "Putešestvija po Ungariji, Valahiji, Moldaviji, Besarabiji, Hersonu i Krimu", Beograd 1845. godine
- ^ Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1867. godine
- ^ "Školski list", Karlovci 1868. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1902. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1903. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1907. godine
Spoljašnje veze
uredi- Comuna Secusigiu (jezik: rumunski)
- Etnička slika naselja habzburškog dela Rumunije 1880-2002. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. oktobar 2022) (jezik: mađarski)
