Mitropolija skopska

Mitropolija skopska je eparhija Pravoslavne ohridske arhiepiskopije pod jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve.

Mitropolija skopska Pravoslavna ohridska arhiepiskopija
Osnovni podaci
Sjedište	Bitolj (privremeno)
Država	Severna Makedonija
Osnovana	2005 — obnovljena
www.poa-info.org/organisation/archbishopric
Arhijerej
Arhijerej	Jovan (Vraniškoski)
Čin arhijereja	arhiepiskop
Titula arhijereja	arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski i mjestobljustitelj veleško-povardarski
Vikar	David (Ninov)
Titula vikara	episkop stobijski

Nadležni arhijerej je mitropolit Jovan (Vraniškoski), a privremeno sjedište mitropolije se nalazi u Bitolju.

Istorija

Mitropolija skopska je konstituisana 24. maja 2005. godine nakon što su patrijarh srpski i Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve izdali Tomos o crkvenoj autonomiji za Pravoslavnu ohridsku arhiepiskopiju.

Današnja Skopska mitropolija je jedina kanonski priznata naslednica drevne Skopske eparhije koja je postojala vekovima, prvo kao episkopija, a potom kao mitropolija sa središtem u Skoplju, te je stoga treba razlikovati od istoimene eparhije koja pripada kanonski nepriznatoj Makedonskoj pravoslavnoj crkvi.

Ranija istorija

Rano hrišćanstvo se pojavilo na prostorima rimske provincije Makedonije već tokom prvog veka hrišćanske istorije i širilo se iz drevne Tesalonike (Solun) prema unutrašnjosti. U to vreme, rimski grad Skupi (današnje Skoplje), pripadao je susednoj rimskoj provinciji Gornjoj Meziji iz koje je krajem 3. veka izdvojena provincija Dardanija čije je glavno mesto bio upravo grad Skupi. Po tom osnovu, episkop ovog grada je tokom 4. i 5. veka ujedno bio i mitropolit nad svim episkopima u Dardaniji. Nakon 535. godine, kada je stvorena Arhiepiskopija Justinijana Prima, pod njenu nadležnost je potpala i eparhija u gradu Skupi. Krajem 6. i početkom 7. veka, grad je postradao od Avara, nakon čega su čitavu oblast osvajaju Srbi koji su grad Skupi prozvali Skoplje.

Nakon mnogih promena, redovan eparhijski poredak na ovom prostoru je obnovljen nakon 1018. godine, kada je ustanovljena Ohridska arhiepiskopija pod čiju nadležnost je potpadala i Skopska eparhija. Nakon srpskog oslobođenja Skoplja, ova eparhija je 1282. godine uključena u sastav Srpske arhiepiskopije. Grad Skoplje je bio jedan od najvažnijih gradova u srednjovekovnoj srpskoj državi. Prilikom proglašenja Srpske patrijaršije (1346), skopskom episkopu je dodeljeno zvanje mitropolita. Skopska mitropolija je ostala u sastavu Srpske patrijaršije sve do turskog osvajanja, a potom je privremeno potpala pod Ohridsku arhiepiskopiju. Nakon obnove Srpske patrijaršije (1557), Skopska mitropolija je ponovo postala srpska eparhija i to je ostala sve do 1766. godine, kada je sa ostalim srpskim eparhijama potpala pod Carigradsku patrijaršiju.

Nakon mnogo truda, Kraljevina Srbija je 1897. godine konačno postigla da umesto grčkog mitropolita u Skoplje dođe srpski arhimandrit Firmilijan Dražić koji je pomenute godine izabran za administratora Skopske eparhije. Za skopskog mitropolita izabran je 1899. godine, a rukopoložen je tek 1902. Poslije njega mitropoliti skopski su bili Sevastijan Debeljković (1904—1905) i Vićentije Krdžić (1905—1915) koji je ubijen krajem 1915. godine od Bugara. Uspostavljanjem jedinstvene Srpske pravoslavne crkve (1920) u rangu patrijaršije, Mitropolija skopska potpala je pod njenu jurisdikciju uz punu saglasnost Carigradske patrijaršije.

Sjedište joj je bilo u Skoplju. Prema arondaciji eparhija iz 1931. godine, Skopskoj eparhiji su pripali pojedini srezovi iz Niške eparhije — Pčinjski, Poljanički, Masurički i Bosiljgradski, a od nje su oduzeti srezovi: Porečki za Eparhiju ohridsko-bitoljsku i Kratovski za Eparhiju zletovsko-strumičku. Sveukupno, obuhvatala je sljedeće srezove: Skopski, Kačanski, Veleški, Žegligovski (Kumanovo), Preševski, Krivopalanački, Bosiljgradski, Masurički (Surdulica), Pčinjski, Poljanički (Vladičin Han), Donjopološki (Tetovo), Gornjopološki (Gostivar), Galički i grad Skoplje.

Sedište Skopske mitropolije, slikano pre 1962. godine

Spisak pravoslavnih porodica u Skopskoj mitropoliji iz 1902. godine

Od 1920. mitropoliti su bili: Varnava Rosić (1920—1930) i Josif Cvijović (1932—1957). Mitropolita Josifa su 1941. iz Skoplja protjerale okupacione bugarske vlasti, a po završetku Drugog svjetskog rata nova komunistička vlast mu nije dozvolila da se vrati na upravljanje eparhijom. Na ohridskom Crkveno-narodnom saboru u organizaciji KPM 4. oktobra 1958, na nekanonski način, izabran je tadašnji vikarni episkop toplički g. Dositej Stojković za poglavara tzv.samoproglašene „Makedonske pravoslavne crkve“ čime je zabranjen povratak mitropolitu skopskom Josifu i episkopu zletovsko-strumičkom Vikentiju. Potom je uslijedilo nekanonsko proglašenje autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve (1967).

Pošto je nakon toga došlo do potpunog raskola, Srpska pravoslavna crkva nije priznavala nikakve promene koje je u eparhijskom ustrojstvu nakon 1967. godine izvršila "Makedonska pravoslavna crkva". Nakon proglašenja državne nezavisnosti Severne Makedonije u proleće 1992. godine, Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve je na posebnom zasedanju doneo odluku da se zbog izmenjenih okolnosti za sve eparhije u Makedoniji postavi zajednički administrator. Na narednom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora SPC u proleće 1993. godine za administratora je izabran Jovan Mladenović, vikarni episkop tetovski. Iako je vladika Jovan kao administrator pokušao da poseti eparhije u Severnoj Makedoniji, rad na tom području mu je bio onemogućen. Stoga je privremeno boravio u manastiru Prohor Pčinjski i odatle je obavljao svoje administratorske dužnosti. Nakon njegovog izbora za episkopa zapadnoameričkog (1994), dužnost administratora je poverena vranjskom episkopu Pahomiju Gačiću koji je takođe nailazio na velike poteškoće u radu na organizaciji pravilnog crkvenog života u Severnoj Makedoniji. Svi ovi napori Srpske pravoslavne crkve bili su usmereni ka otklanjanju crkvenog raskola i pronalaženju rešenja za uspostavljanje kanonskog poretka u Severnoj Makedoniji. Od 2002. počeli su razgovori za povratak u kanonske okvire koji su kao rezultat dali osnivanje kanonski priznate Pravoslavne ohridske arhiepiskopije i njene autonomije 2005. godine.

Manastiri

Manastiri:

• Stavropigijalni manastir Sveti Jovan Zlatoust, selo Nižopolje — Bitolj;
• Paraklis Sveta velikomučenica Ekaterina — Skoplje;
• Paraklis Sveti Nektarij Eginski — Skoplje;
• Manastir Uspenja Presvete Bogorodice, selo Sušica — Skoplje;
• Manastir Uspenja Presvete Bogorodice, selo Staro Lagovo — Prilep.

Mitropolija skopska izdaje periodični list „Sobornost“.

Mitropoliti

Portret	Ime i prezime (Vreme starešina)	Beleške
	Antim (1767—1775);	Άνθιμος Grk
	Zaharija (1775—1799);	Ζαχαρίας Grk
	Antim (1799—1820);	Άνθιμος Grk
	Joasaf (1820—1823);	Ιωάσαφ Grk
	Ananija (1823—1828);	Ανανίας Grk
	Neofit (1828—1831);	Νεόφυτος Grk
	Genadije (1831—1832);	Γεννάδιος Grk
	Gavrilo (1832—1844);	Γαβριήλ Grk
	Joakim (1844—1868);	Ιωακείμ Grk
	Pajsije (1868—1891);	Παΐσιος Grk
	Metodije (1891—1896);	Μεθόδιος Grk
	Amvrosije (1896—1899);	Αμβρόσιος Grk
	Firmilijan Dražić (1902—1903);	Prvi Srbin na čelu Skopske eparhije nakon ukidanja Pećke patrijaršije (1766). Srbi su uspjeli da dobiju svog episkopa tek 1897. ali je on tek 1902. rukopoložen za episkopa i uskoro je umro 1903.
	Sevastijan Debeljković (1904—1905);
	Vićentije Krdžić (1905—1915);	Ubijen od Bugara krajem 1915. godine.
	Varnava Rosić (1920—1930);	Upravljao posle oslobođenja od 1918. do 1920. kad je izabran za skopskog episkopa i nosi naslov mitropolita. Izabran za patrijarha srpskog 12. aprila 1930. godine.
	Josif Cvijović (1932—1957);	Po izbijanju Drugog svetskog rata iz Skoplja su ga proterali Bugari 5. maja 1941. godine. Posle Drugog svetskog rata vlast mu nije dozvolila da se vrati u Skoplje i preuzme upravljanje svojom eparhijom. Nastanio se tada u Vranju da bi upravljao delom Skopske eparhije kome je Vranje pripadalo. Međutim i odatle je proteran.
	Dositej Stojković (1959—1967);	Nakon nekanonskog proglašenja autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve (1967) mitropolit skopski Dositej je stavljen pod kanonski sud.
	Jovan Mladenović 1993—1994.	Administrator
	Pahomije Gačić 1995—2002.	Administrator
	Jovan (Vraniškoski) (od 2005).	Arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski

Literatura

• Novaković, Stojan (1895). Carigradska Patrijaršija i pravoslavlje u Evropskoj Turskoj: Razmatranja u prilog raspravi crkveno-prosvetnog pitanja u Evropskoj Turskoj. Beograd. Arhivirano iz originala 31. 07. 2017. g. Pristupljeno 30. 07. 2017. 
• Simić, Svetislav (1902). Skopaljsko vladičansko pitanje 1897-1902. Beograd. 
• Grujić, Radoslav (1933). Pološko-tetovska eparhija i manastir Lešak. Skoplje. 
• Grujić, Radoslav (1935). Skopska mitropolija: Istoriski pregled do obnovljenja Srpske patrijaršije 1920 g. Skoplje. 
• Slijepčević, Đoko M. (1958). The Macedonian Question: The Struggle for Southern Serbia. Chicago: The American Institute for Balkan Affairs. 
• Rakočević, Novica (1983). „Političke i društvene prilike”. Istorija srpskog naroda. knj. 6, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 263—290. 
• Mikić, Đorđe (1983). „Politička, kulturna i privredna stremljenja”. Istorija srpskog naroda. knj. 6, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 291—315. 
• Mikić, Đorđe (1983). „Između balkanskih suseda i velikih sila”. Istorija srpskog naroda. knj. 6, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 316—329. 
• Mikić, Đorđe (1983). „Pod mladoturcima”. Istorija srpskog naroda. knj. 6, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 330—348. 
• Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku (Bishoprics and Metropolitanates of Serbian Church in Middle Ages). Beograd: Istorijski institut SANU. 
• Slijepčević, Đoko M. (1969). Makedonsko crkveno pitanje. Minhen: Iskra. 
• Slijepčević, Đoko M. (1986). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 3. Keln: Iskra. 
• Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro. 
• Puzović, Predrag (1999). „Raskol u Srpskoj pravoslavnoj crkvi — makedonsko crkveno pitanje (The Rift in the Serbian Orthodox Church — The Macedonian Church Issue)”. Vardarski zbornik (1): 155—173. 
• Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century (Srpska episkopska sedišta u XIII veku)”. Starinar (51: 2001): 171—184. 
• Jagodić, Miloš (2012). „Pravoslavna crkva u novim krajevima Srbije (1912-1915)” (PDF). Srpske studije (3): 101—135. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 11. 2015. g. Pristupljeno 31. 07. 2017. 
• Radić, Radmila; Isić, Momčilo (2015). Srpska crkva u Velikom ratu 1914-1918. Beograd-Gacko: Filip Višnjić, Prosvjeta. 
• Stojančević, Vladimir (2004). „Mitropolit Mihailo i pitanje autonomije srpske crkve u Turskoj 1878. godine”. Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor. 68-69 (2002-2003): 235—240. 

Spoljašnje veze

• Zvanična stranica Pravoslavne ohridske arhiepiskopije