Meglen

Opština Meglen
Δήμος Αλμωπίας
Opština Meglen; Δήμος Αλμωπίας
	Opština Meglen na mapi Središnje Makedonije
Administrativni podaci
Država	Grčka
Periferija	Središnja Makedonija
Okrug	Pela
Sedište	Sabotsko
Stanovništvo
— 2021.	24.989
Geografske karakteristike
Vremenska zona	UTC+2
Površina	985,817 km2
Ostali podaci
Poštanski broj	584 00
Pozivni broj	23840-2
Registarska oznaka	EE
Veb-sajt	dimosalmopias.gov.gr

Meglen^[1] (Moglen, grč. Μογλενά, Moglena ili Αλμωπία, Almopija, tur. Karacaova, Karadžova) je istorijsko-geografska i opština u Središnjoj Makedoniji, Grčka, na granici sa Severnom Makedonijom. Po podacima iz 2021. godine broj stanovnika u opštini je bio 24.989. Administrativni centar je grad Sabotsko.

Oblast predstavlja izuzetno lepu kotlinu, oivičenu planinama Nidže (Voras) sa zapada, Kožuf (Dzena) sa severa i Pajak (Pajko) sa istoka. Kroz Meglensku kotlinu teče reka Meglenica (Moglenicas) sa svojim brojnim pritokama.

Istorija

U doba antike oblast poznata kao Almopija, je jedna od 17 provincija drevnog Makedonskog carstva. Ime oblasti potiče od almopite — u grčkoj drevnoj mitologiji narod divova.

U periodu od 6—7. veka u oblast se naseljava slovensko pleme Sagudati koji su kraju nadenuli ime Meglen i u njemu grad-tvrđava istog imena, koje je i episkopsko sedište. Posle bitke na Belasici 1014. godine i smrti makedonskog cara Samuila grad je opsedan od vojske cara Vasilija II. Posle dugog otpora pod vođstvom vojvode Ilice, meglen je zauzet 1015. godine. Vizantijske vlasti u grad naseljavaju Sirijce, Jermene i Pečeneze. Od 1018. godine Meglen je tron mitropolita Ohridske arhiepiskopije.

Tvrđava Meglen

Zidine tvrđave

Oko 1203. godine bugarski car Kalojan preuzima tvrđavu Meglen i prenosi mošti kanonizovanog episkopa Ilariona Meglenskog u svoju prestonicu Trnovo, a car Ivan Asen II ga polaže u crkvu Svetih Četrdeset mučenika.

Grad Meglen je mnogo razrušen u vreme osvajanja Osmanlija i u vreme njihove vladavine. Ruševine tvrđave nalaze se u blizini sela Slatine (Hrisi). Ime Meglen produžavaju da nose episkopija i oblast. 1719. godine episkopska katedra Meglen je preimenovana u Mitropolija Meglen i Katranica (Μητρόπολη Μογλενών και Κατρανίτζης). Sredinom 18. veka, 1759. godine, veliki deo slovenskog i vlaškog stanovništva Meglena, na čelu sa mitropolitom prima islam. Središte mitropolita prebačeno je u Katranicu (Pirgi), zatim u Embore (Emborio) i na kraju u Lerin (Florina).

Na kraju 19. veka oblast je naseljena većinom Slovenima hrišćanima i muslimanima, Vlasima i Turcima a podeljena je između kaza: Vodenske, Pazarske i Đevđelijske. Sloveni su se u Meglenu nazivali „pulivakovci“ ili „dolnopolenci“.

Posle Drugog Balkanskog rata, 1913. godine Meglen ulazi u sastav Grčke. Za vreme Prvog svetskog rata Meglen se nalazi neposredno uz glavnu liniju Solunskog fronta. Sela Sborsko (Pevkoto) i Tušin (Aetohori) su razrušeni tokom vojnih dejstava, a stanovništvo se preseljava u velikom broju, u različite krajeve: Tikveš, okolina Đevđelije, Gornju Džumaju, Staru Zagoru i drugo. Usled ratnih dejstava iseljavali su se i Vlasi najviše u južnu Dobrudžu. 1924. godine odlukama Mira u Lozani, gde je dogovorena razmena stanovništva između Grčke i Turske, muslimansko stanovništvo Meglenske oblasti prinudno je iseljeno (proterano) u Tursku, a na njihovo mesto došli su Grci prognanici iz Male Azije i Istočne Trakije. Meglenski Turci i Sloveni muslimani, u najvećem broju, od strane turske Vlade naseljeni su u oblastima Antalije i Isparte.

Vlahomeglen

Karta Vlahomeglena

U najseveroistočnijem delu oblasti, u gornjem toku Goleme reke i po zapadnim i istočnim padinama planine Pajak smešteno je nekoliko sela, koja obrazuju kraj poznat kao „Vlahomeglen“ (ili na grčkom: Βλαχομογλενά). Vlaška meglenska sela su Noti (Notija), Lugunci (Langadija), Berislavci (Periklija) i Ošin (Arhangelos), ali geografski Vlahomeglen izlazi van geografskih granica Meglena i obuhvata i sela Ljumnica (Skra), Kupa, Livada (Livadija), Crna Reka (Karpi) i Barovica (Kastaneri) u opštini Peonija, kao i Huma, Sermenin i Konsko u opštini Đevđelija, u Severnoj Makedoniji.

Ova sela tradicionalno su naseljena pravoslavnim Vlasima, a jedno od njih — Noti je 1759. godine poturčeno. Megleno-vlaški ili jezik Meglenorumuna se veoma razlikuje od jezika ostalih makedonskih Vlaha, koji su Aromuni (Cincari). Narodna nošnja meglenskih Vlaha razlikuje se od nošnje ostalih Vlaha, a slična je slovenskoj nošnji u Meglenu. Veliki deo običaja ovog naroda sličan je običajima svojih slovenskih komšija.^[2]

Godine 1900, Đevđelijska kaza, u kojoj je živelo najviše Meglenskih Vlaha, imala je 49.315, od toga su 20.643 Sloveni, 14.900 Turci, 9.400 hrišćanski Meglenski Vlasi i Aromuni, 3.500 muslimanski Meglenski Vlasi, 655 Romi, i 187 Čerkezi.

Vlasi-muslimani iz sela Noti su se 1923. godine iselili u evropski deo Turske. U Turskoj su poznati kao Karađovalides, što dolazi od od Karađova (turski naziv za Meglen). Godine 1926, oko 450 porodica meglenskih Vlaha preselilo se u Rumuniju i nastanilo se u Južnoj Dobrudži. Nakon što je Bugarska ponovo osvojila Južnu Dobrudžu 1940. godine, Meglenski Vlasi su se preselili u druge delove u Rumuniji, a mnogi od njih su se naselili u Severnoj Dobrudži. 270 porodica Megleno-Vlaha i 158 porodica Cincara nastanilo u ovom delu Rumunije između 1940. i 1948. godine. Tokom 1947. i 1948. godine, nove komunističke vlasti deportovale su 40 meglenskih porodica u susedne županije i u Banat, a samo mali broj njih se vratio u Dobrudžu.

Danas ima svega 1.200 govornika megleno-vlaškog. Drugi talas Meglenaca je emigrirao u Rumuniju i druge zemlje tokom Drugog svetskog rata i Grčkog građanskog rata, zbog teških borbi u regionu Meglena. Veoma mali broj je ostao da živi u Banatu.

Naseljena mesta

Opština Meglen je formirana 1. januara 2011. godine spajanjem 2 nekadašnje administrativne jedinice: Sabotsko i Kapinjani.^[3]

Opštinska jedinica Sabotsko: Sabotsko, Baovo, Bizovo, Volčišta, Gabrovci, Donje Rodivo, Dragomanci, Kostureni, Manastir, Nevor, Piperijes, Požarsko, Požarske Banje, Poljani, Prebadište Ranislavci, Rudino, Sarakinovo, Sverjani, Strupino, Tresino, Caki, Crneševo.

Opštinska jedinica Kapinjani: Kapinjani, Berislavci, Gostoljubi, Karladovo, Kožušani, Lugunci, Novoselci, Noti, Ošin, Prodrom, Ružjani, Slatina, Straišta, Todorci, Trstenik, Tušin, Fuštani.

Stanovništvo

Demografija
2011.	2021.
27.556^[4]	24.989

Reference

^ Cvijić 1906, str. 413.
^ Theodor Capidan, Op. cit. p. 32-33, 38-39, 43, 46. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. oktobar 2014), Pristupljeno 12. 4. 2013.
^ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ kedke.gr (jezik: grčki)
^ „Detailed census results 2011”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 7. 5. 2015.

Literatura

Cvijić, Jovan (1906). Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije. Tom 2. Beograd.
Kiril Mladenov. Oblastta Meglen v Makedoniя. Istoriko-etnografski pregled i narodnostni borbi, Sofiя 1936, 56 s.
Mladenov, Kiril. Narodni pesni ot Meglensko, Makedonski pregled, 1936, № 3-4, s. 141-157
Capidan, Theodor, Meglenoromânii, Istoria şi graiul lor, vol. I, Cultura Naţională, Bucureşti, 1925
Capidan, Theodor, Macedoromânii. Etnografie, Istorie, Limbă, Fundaţia regală pentru literatură şi artă, Bucureşti, 1942.
Coman, Virgil, Meglenoromânii, Ieri şi azi, în revista „Magazin istoric”, an XXXVII, nr 10 (439), octombrie 2003, Bucureşti, p. 16-18
Μέλλιος, Λάζαρος Α., "Ο εξισλαμισμός του Μητροπολίτη Μογλενών - Πέλλης", Έκδοση της Ιεράς Μονής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Αριδαίας 2.

Spoljašnje veze

[FOOTNOTEЦвијић1906413-1] Cvijić 1906, str. 413.

[2] Theodor Capidan, Op. cit. p. 32-33, 38-39, 43, 46. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. oktobar 2014), Pristupljeno 12. 4. 2013.

[3] ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ kedke.gr (jezik: grčki)

[popis2011-4] „Detailed census results 2011”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 7. 5. 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]