Marijan Primorac
Marijan Primorac (Bijača, kod Ljubuškog, 3. april 1921 — Gradnići, kod Čitluka, 23. avgust 1946) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| marijan primorac | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 3. april 1921. |
| Mesto rođenja | Bijača, kod Ljubuškog, Kraljevina SHS |
| Datum smrti | 23. avgust 1946. (25 god.) |
| Mesto smrti | Gradnići, kod Čitluka, FNR Jugoslavija |
| Profesija | vojno lice |
| Delovanje | |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| Služba | NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska armija 1941 — 1946. |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 21. decembra 1951. |
Biografija
urediRođen je 3. aprila 1921. godine u Bijači, kod Ljubuškog. Poticao je iz siromašne porodice, pa je kao mladić radio kao nadničar. Preko svog ujaka Jure Galića Velikog priključio se revolucionarnom radničkom pokretu, a od 1939. godine je kao simpatizer tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), učestvovao u akcijama koje je organizovala partijska organizacije KPJ iz Ljubuškog. Između ostalog, rasturao je letke i brošure među seoskom omladinom, pa je zbog ovih aktivnost bio hapšen uoči početka Drugog svetskog rata u Jugoslaviji.[1]
Posle okupacije, 1941. godine uključio se u pripreme oružanog ustanka i učestvovao u prikupljanju oružja u svom kraju. Zajedno sa grupom omladinaca, koji su bili simpatizeri KPJ, organizovao je rasturanje letaka sa prvomajskim proglasima Centralnog komiteta KPJ i Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu na crkvenoj svečanosti i narodnom zboru ispred franjevačkog manastira u Humcu, kod Ljubuškog, koji je organizovan 13. juna 1941. godine povodom Svetog Antuna, odnosno proslave imendana ustaškog poglavnika Ante Pavelića. Već sledećeg dana je bio otkriven i uhapšen. Pod njegovim uticajem, uhapšeni članovi grupe ništa nisu priznali na saslušanju. Okarakterisan kao vođa grupe, Marijan je tokom istrage bio podvrgnut posebnom mučenju — polomili su mu prste na nogama i rukama, ali ništa nije priznao.[2][1]
Novembra 1941. godine, usled nedostatka dokaza cela grupa je bila puštena iz ustaškog zatvora. Ubrzo nakon toga, sa trojicom drugova je izvršio napad na ustaše u svom selu, a u decembru 1941. godine je stupio u partizane. Kada je aprila 1942. godine bila formirana Neretvljanska partizanska četa, Marijan je kao istaknuti borac bio postavljen za puškomitraljesca. Istakao se u više borbi i postao poznat, ne samo u Hercegovini, već i među južnodalmatinskim partizanima. Naročito se istakao u borbi protiv Italijana na Orelku, u okolini Metkovića, 24. juna 1942. godine, kada je njegova četa, posle višečasovne borbe, bila prisiljena da se povuče, a on je sam ostao na položaju i sa puškomitraljezom ubio 35 neprijateljskih vojnika.[1][3]
Krajem 1942. godine je bio postavljen za vodnika u bataljonu „Josip Jurčević”, koji je bio u sastavu Prve dalmatinske udarne brigade. Maja 1943. godine je postavljen za člana Sreskog komiteta Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) za Metković, a avgusta iste godine je postao politički komesar novoformirane Ljubuške partizanske čete. Kada je. 2. jula 1944. godine bio formiran Ljubuški partizanski bataljon, bio je postavljen za njegovog političkog komesara. Zbog svoje hrabrosti i popularnosti, uspeo je da u ovu jedinicu okupi veliki broj novih mladih boraca iz Ljubuškog i okoline.[3]
Nakon oslobođenja Ljubuškog, novembra 1944. godine bio je postavljen za komandanta Komande mesta, a zatim je bio opunomoćenik Odeljenja za zaštitu naroda (OZN) u Ljubuškom srezu. Takođe, bio je član Sreskog komiteta KPJ i član Sreskog odbora Narodnooslobodilakog fronta u Ljubuškom. Nakon oslobođenja Jugoslavije, kao poverenik Ozne, zajedno sa jedinicama Korpusa narodne odbrane Jugoslavije (KNOJ), učestvovao je u uništavanju ostataka odmetničkih ustaških bandi u zapadnoj Hercegovini.
Poginuo je 23. avgusta 1946. godine, prilikom jedne akcije protiv ostataka odmetničkih bandi u selu Gradnići, kod Čitluka.[3]
U toku Narodnooslobodilačkog rata (NOR) poginula je njegova rođena sestra Ruža (1924—1945), koja je bila sekretar Okružnog komiteta SKOJ-a za Ljubuški, a ubijena je 15. februara 1945. godine u selu Studenci, kod Ljubuškog.
Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 21. decembra 1951. godine, proglašen je za narodnog heroja Jugoslavije.[3]
Reference
uredi- ^ a b v Narodni heroji 1982, str. 128.
- ^ Hronologija 1964, str. 44–45.
- ^ a b v g Narodni heroji 1982, str. 129.
Literatura
uredi- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut. 1964.
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982.
