Manastir Rmanj
Manastir Rmanj u Martin Brodu pripada Bihaćko-petrovačkoj eparhiji. Nalazi se „Ermanj” na utoku Unca u reku Unu.[1] Narodna tradicija pripisuje njegovo podizanje Katarini Branković, ćerki srpskog despota Đurđa Brankovića, ženi grofa Ulriha II Celjskog.[2]
| Manastir Rmanj | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija bihaćko-petrovačka |
| Osnivanje | 14. vijek |
| Osnivač | Stefan Dragutin |
| Posvećen | Sveti Nikola |
| Lokacija | |
| Mesto | Martin Brod |
| Država |  Federacija Bosne i Hercegovine |
| Koordinate | 44° 29′ 34.35″ N 16° 8′ 35.92″ E / 44.4928750° S; 16.1433111° I |
  Manastir Rmanj Manastir Rmanj na karti Bosne i Hercegovine | |
Istorija
Veruje se da ime manastira Rmnja potiče od praslavenske riječi hramina, što znači obitavalište. Po drugom tumačenju ime potiče od narodnog naziva za biljku kamilicu (lat. Matricaria L.) rman, rmanj, jarmen, titrica, matornjak, zdraviš.[3] Za manastir Gomionicu takođe je već iznet stav da potiče iz doba pre turske okupacije, ali nije svejedno da li je osnovan za vreme ili pre Jajačke banovine (sl. 86. 1). Hram je izgledom povezan sa Rmnjem, Krupom i Krkom (svi bi mogli biti iz 14. stoleća), a sličnost se sastoji pre svega u četiri stupca u brodu i još dva u priprati, u kupoli i odsustvu pilastara (M. Šuput 1991).
Prvi pouzdani podaci o postojanju manastira Rmanj su iz 1443. godine, u vreme srpskih seoba usled turskih pritisaka u kojima su učestvovali i monasi iz manastira. Rmanj je bio sedište dabrobosanske mitropolije u drugoj polovini 16. i prvoj polovini 17. veka. U njemu je za to vreme stolovalo deset mitropolita. Tu je 1621. godine pisano Tolkovano jevanđelje, a tada je i crkva pokrivena, u vreme igumana jeromonaha Save. Za vreme novog igumana Mihaila hram je patosan 1632-1633. godine. Iste 1633. godine tu su pisani svetiteljski tropari i kondaci.[4] Manastir je stradao i bio rušen od strane Turaka 1638. i 1661. godine. Tada se bratstvo iseljavalo na teritoriju Habsburške monarhije, gde su osnovali manastir Lepavinu i obnovili Marču. Manastir je obnovljen sredinom 18. veka sa dozvolom sultanovom, a garantovana mu je i sigurnost. Turski sultan Mahmud I (1730-1754) izdao je 1732. godine ferman manastiru, po kojem se štiti njegova imovina i prava od „nepozvanih nasrtaja”.[5]
Obnovljeni manastir Rmanj bio je kroz skoro čitav 18. vek aktivan pravoslavni manastir u Bosanskoj Krajini. Posvećen je Sv. Nikoli i nalazi se pod turskom vlašću. Sačuvao se sve do 1785. godine, kada trpi napade od turske strane; konaci su porušeni, ali je hram nekako opstao. Manastir je opustošen od Turaka, u stvari ratne 1788. godine, kada su se kaluđeri razbegli po ostalim manastirima. Poslednji iguman bio je Vasilije Crnobrnja, koji se sklonio u mesto Srb.[6] U prvoj polovini 19. veka manastir je zaista bez monaha.
Manastirsko bratstvo su predvodili krajem 18. veka igumani: Teofil Borovina (umro 1780), Nil Bubalović (od 1780), Vasilije Crnobrnja (rukopoložen 1773, umro 1811. godine u Srbu) i desetak kaluđera.[7] Kaluđeri manastira Rmanj (Hrmanj) poslali su 20. decembra 1780. godine pismo gornjokarlovačkom vladici Petru Petroviću. U njemu pominju carske privilegije date manastiru (biće 1732.), koje je pokojni iguman Borovina dao na čuvanje episkopu Danilu Jakšiću. Tražili su da vladika Petrović pomogne da im se ti važni papiri - pisma, vrate u posed, jer su nebrižnjivo čuvani - viđeni u Karlovcu.[8]
Napušteni manastir je obnovljen i osposobljen za monaški život zalaganjem i materijalnom potporom, trgovca iz Bosanskog Grahova Gavra Vučkovića uz pomoć brojnih priložnika do Uspenja 1865. godine. Gazda Gavro je kao narodni predstavnik, prethodno od turskog sultana, 1863. godine izmolio dozvolu za opravku.
Begovska porodica Kulenović iskoristila je slom ustanka 1875. godine da bi ponovo devastirala manastir. Manastir je bio spaljen 15. avgusta 1875. godine "licem na Veliku Gospojinu". Tada je Rmanj posetio čuveni engleski arheolog Artur Evans, koji u svojim "Iliriskim pismima" opisuje srpske vođe i glavare, kao i njihovo saborovanje pored manastirskog hrama. Opet obnovljeni Rmanj osvećuje 6. avgusta 1883. godine mitropolit Sava Kosanović.
Opisan je detaljno manastir 1894. godine. Nekoliko stotina metara od manastira opstala je stara okrugla, kamenom ozidana kula istog imena kao i manastir. Sa zapadne strane crkve podignut je drveni zvonik, a između njega i hrama postojao je kvadratni prostor "nadvod sa šimlom pokriven". Nekoliko koraka blizu crkve podignuta je manastirska kuća za stan sveštenika parohije Rmanjske. Iznad ulaza u crkvu, nad vratima je na gvozdenoj ploči bila naslikana ikona zaštitnika Sv. Nikole, visoka jedan metar. Svi crkveni zidovi su bili krečom belo okrečeni.
Godine 1905. Rmanj se nalazi u eparhiji banjalučkoj i bihaćkoj, u protoprezviratu Petrovačkom.[9] Manastir je aktivan do 1941. godine kada u njemu od strane Ustaša strada pravoslavni sveštenik, protojerej Milan Popović, koji je služio u manastiru. Na Veliki četvrtak 1944. godine manastir Rmanj je bombardovao nacistički Luftvafe, budući da se tu nalazila partizanska bolnica. Rmanj je uništen do temelja, a zauvek su nestale mnoge freske. Manastir je stajao razoren do obnavljanja 1974. godine na zalaganje dalmatinskog episkopa Stefana Boce.
Obnova manastira
Po dolasku na tron episkopa eparhije bihaćko-petrovačke Episkopa Hrizostoma Jevića otpočinje rad na potpunoj obnovi manastira Rmanj i monaškog života u njemu. Konaci manastira Rmanj su osvećeni 1993. godine, ali su zbog ratnih dešavanja na prostorima bivše Jugoslavije useljeni tek 2006. godine. U jesen 1995. godine manastir je bio miniran i oskrnavljen od strane Oružanih snaga Republike Hrvatske. U toku operacije Oluja, avgusta 1995. godine, bratstvo je moralo da napusti manastir. Bratstvo se vratilo 1998. godine kada je počela obnova i sanacija, krov manastirske crkve je bio upropašten, a stručnjaci za eksploziv iz britanskih snaga u sastavu SFOR-a razminirali su crkvu.
Manojlo Grbić u „Karlovačkom vladičanstvu” od 171. stranice pa na dalje detaljno piše o njemu poznatim činjenicima o istoriji ove svete obitelji (izdanje 1990. g., Topusko, u jednoj knjizi su reprint izdanje, sve tri, a ovo je u prvoj).
Vidi još
Reference
- ^ "Delo", Beograd 1898. godine
- ^ „Manastir Rmanj”. Arhivirano iz originala 30. 03. 2009. g., SOZ Eparhije banjalučke (jezik: srpski)
- ^ Bogoslav Šulek: "Jugoslavenski Imenik bilja", Zagreb 1879. godine
- ^ "Istočnik", Sarajevo 31. januar 1904. godine
- ^ "Istočnik", Sarajevo 1904. godine
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1. januar 1891. godine
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1896. godine
- ^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1891. godine
- ^ "Istočnik", Sarajevo 1905. godine
Literatura
- Đurić, Aleksandar B. (2005). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini: Duhovno-istorijski i turistički pregled. Bijeljina: Eparhija zvorničko-tuzlanskać.
- Kajmaković, Zdravko (1971). Zidno slikarstvo u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Veselin Masleša.
- Marković, Ignatije (2008). Pravoslavni manastiri u Bosni i Hercegovini. Gacko-Beograd: Filip Višnjić.
- Nilević, Boris (1990). Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini do obnove Pećke patrijaršije 1557. godine. Sarajevo: Veselin Masleša.
- Ševo, Ljiljana (2002). Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1878. godine. Banja Luka: Glas srpski.
Spoljašnje veze
- „Rmanj, najzapadniji pravoslavni manastir u BiH”. Pristupljeno 6. 5. 2024. na sajtu www.politika.rs
- Sa sajta Eparhije bihaćko-petrovačke
- „Fotografije unutrašnjosti u 360VR tehnici”. Arhivirano iz originala 06. 08. 2011. g.
- Predanje i istorija Crkve Srba u svetlu arheologije
- „Tromeđa - Manastir Rmanj”. Arhivirano iz originala 02. 12. 2018. g.
- Pronađene mošti monaštva kod manastira Rmanj („Večernje novosti”, 6. april 2022)
- „Mučenici rmanjski (SPC)”. 13. april 2022. Arhivirano iz originala 13. 04. 2022. g.
