Manastir Obed

Manastir Obed (Obeda) pripada Eparhiji sremskoj Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se u blizini sela Kupinova, opština Pećinci.

Manastir Obed
Osnovni podaci
Jurisdikcija	Srpska pravoslavna crkva
Osnivanje	14. vek
Osnivač	despot Stefan Lazarević
Mesto	Obedska bara, Kupinovo
Država	Srbija

Istorijat i lokacija

Stari srednjovekovni muški manastir Obed, nalazio se na rečnom ostrvu na Savi kod sela Kupinova. Jedini je verski objekat u Srbiji čije se neposredno okruženje redovno plavi. U narodu je poznatiji kao crkva majke Angeline. Po predanju podigla ga je Angelina Branković sa sinovima Đorđem i Jovanom, koja je tu došla 1446. godine sa moštima svoga muža Stefana Brankovića. Tu se zamonašila i Angelina Branković (1509), koja se po nekim izvorima upokojila 30. jula 1520. godine. Turski izvori pominju manastir 1566-1567, 1578. godine

Obedska bara je dobila ime po drevnom manastiru Obedu. Samo ime "Obeda" povezuje se sa rečju "beda" (pskovski geografski termin) što znači močvara - dakle to je hidronim. Selo "Objed" se pominje 1714. godine, ali već 1736. godine je raseljeno. Za razliku od sela, manastir se zove nešto drugačije - "Obeda".

Arhimandrit šišatovački Bićentije Popović obavio je vizitaciju manastira "Obeda", po nalogu mitropolita Nenadovića, 5. juna 1754. godine. Posetilac nije našao tom prilikom nikakva "pisanija", pa se nije moglo pouzdano utvrditi postanak njegov i ktitorstvo. Manastir se nalazio "frtalj" sata udaljen od Kupinova, na ostrvu, okružen močvarom - vodom. Do njega se samo leti, u julu i avgustu može prići kopnom s jedne strane; inače se prispeva lađom. Tu usred močvare su i ruševine starog grada (Kupinika), srpskog despota Vuka Brankovića. Pred gradom se nalazila nekad u staro vreme i crkva posvećena Sv. Luki. Blizu manastira, na oko 2000 "koraka" bilo je za vreme Turaka, selo Obeda, a sada je to pustara. Tadašnji stari stanovnik Kupinova, Milan Obeđanin je govorio o onome što se po predanju znalo o postanku manastira. Manastir Obed je navodno nastao 1507. godine, a načinili su ga srpski despoti koji su tu živeli. Manastir je posećivala despotica - majka Angelina, gde je "tihovala". Tu se inače uvek (vekovima) nalazio bar po jedan monah, pri manastiru. Manastirska crkva je bila jedina u okolini, pa je tu narod dolazio. Manastirska crkva je tada bila mala, niska građevina, od hrastova drveta, pojačana kamenom, pokrivena šindrom. Sveta trpeza je bila od kamena, kao i prestol. Antimins crkve je osvetio 1723. godine arhiepiskop Vićentije Popović. Siromašno je bila opremljena iznutra. Ikonostas nije bio kompletan; prestone ikone i dveri su kaže se - "porušeni"; ostalih ikona "obraza", je oko 15. Knjiga starih i raznih je mnogo zapisano. Tu su sve samo moskovske, kijevske, lavovske po poreklu.

Ispred crkve je ćelija monaška od drveta, tu je okolo i štala pokrivena trskom, ograđena bašta, veliki šljivik i mali voćnjak. Blizu crkve je ogromni stari dud i bunar. Česte su visoke vode, koja plavi i crkvu do visine časne trpeze. Jeromonah Vasilije je 1754. godine brinuo o manastirskoj crkvi; živeo je u Kupinovu i boravio kad dođe u pomenutoj ćeliji. On je bio starac od 58 godine, rodom iz Srbije od sela Breznice, kod Valjeva. Učio je naknadno školu u Karlovcima, kod učitelja Maksima Suvorova, Ukrajinca. Od 1740. godine je prešao iz manastira Bogovađe u Kupinovo. Tada su tu dolazila još dva kaluđera, monah Atanasij i jeromonah koviljski Nikanor, koji je držao parohiju Obrež. Vasilije je dobio dopuštenje da po celom Sremu skuplja priloge za manastir Obed. Sa smrću kuponovačkog paroha Rafaila 1741. godine Vasilije je preuzeo njegovu "nuriju" (parohiju). Vasilije je imao za duhovnika Avakuma bešenovačkog, kao i pomoćnika, jednog đaka iz Kupinova. Živeo je tu otac Vasilije pustinjački do svoje smrti, kako je obećao mitropolitu. Posle visoke vode kada je bila katastrofa 1723. godine, došao je Vukovarac Lazar Čupić, i pokrio crkvu i novim balvanima je građevinu pojačao.

U protokolu manastira Fenek, zapisano je 1764. godine o Obedskom. To je njegov filijal Obed, sa Blagoveštenskom crkvom, od drveta, koju je podigao episkop Maksim (Branković). To je bio srpski despot Georgije Branković koji se "postrigao" u Kupinovu, u crkvi Sv. Luke, od strane igumana manastira Blagoveštenja u Srbiji. Tu je zatim 1501. godine podigao crkvu Blagoveštensku, za koju nema dokaza da je osvećena. Despot Đorđe, bio je sin Stefana i Angeline i zamonašio se tu 1495. godine, a rukopoložen je za sveštenika - jeromonaha, od ruke sofijskog mitropolita Kalevita, u gradu Kupiniku tj. Kupinovu.

Tokom vizitacije 13. marta 1771. godine, remetski iguman Atanasije Isaijević je zapisao: da manastiru Feneku pripada jedna drvena hrastova kapelica, od starine, na gruntu militarskog mesta Kupinova. Hram je posvećen prazniku Blagovestima. Pri kapeli (manastirskoj crkvici) su dve ćelije sa kuhinjom, sve od drveta, pod istim krovom. Okolo je šljivik sa 400 stabala i četiri kose livade. Početkom 20. veka zadržala se mala manastirska crkva, i uz nju kućica od naboja, podzidana ciglom. Ta crkva je sada filijala parohije Kupinovo, sa četiri jutra zemlje oko manastira.

Po zapisu na jednoj bogoslužbenoj knjizi, istu je 1774. godine priložio Hristifor Maletić, pri crkvi svetoga Blagoveštenja, zvanog "Obeda", na Savi.

Mošti svetih Brankovića sklonjene su pred Turcima 1688. u Sent Andreju u Mađarskoj, a odatle su ubrzo vraćene u manastir Krušedol. Tu su počivale do 1716. godine, kada su ih Turci isekli i spalili. Ostalo je stopalo svetog Stefana i deo ruke mati Angeline. Bila je to najstarija crkva brvnara posvećena Blagovestima Presvete Bogorodice. Zbog svoje dotrajalosti je srušena 1930. i na tom mestu je sagrađena kapela koje je takođe ruina.

Do ostrva sa ruševinama manastira Obed dolazi se putićem oko 1,5km peške kroz šumu. U blizini manastira na putu se nailazi na ostatke srednjovekovnog grada Kupinika koji se pominje u pisanim izvorima još 1388. godine. Prvobitno je u njemu bio despot Stefan Lazarević.

Ta manastirska drvena crkva porušena je izgleda 1938.(ili 1930?) godine. Manastir decenijama nije postojao, sve dok nije 2008. godine ponovo obnovljen.

Vidi još

• Spisak manastira Srpske pravoslavne crkve

Spoljašnje veze

• Manastir Kupinovo
• Sveti Stefan despot Srpski Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. septembar 2017)