Manastir Naupara

Manastir Naupara pripada Eparhiji kruševačkoj Srpske pravoslavne crkve. Izgrađen je u Moravskom stilu, krajem 14. veka. Danas se nalazi u istoimenom selu na obali Rasine, kod Kruševca.

Manastir Naupara
Manastir Naupara
Opšte informacije
Mesto	Naupare
Opština	Kruševac
Država	Srbija
Vrsta spomenika	manastir
Vreme nastanka	14. vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture

Podaci o renoviranju crkve iz 1835. godine (tabla iznad ulaza)

Istorija

Današnja manastirska crkva spada među najstarije primerke Moravskog stila i podignuta je tokom osme decenije 14. veka. Prvobitno je napravljena kao pridvorna crkva nekog lokalnog vlastelina, da bi kasnije bila pretvorena u manastir. Knez Lazar je, u jednoj povelji iz 1382. godine koju je izdao monahu Doroteju, pominje kao deo vlastelinstva manastira Drenče, kod Aleksandrovca. Manastirska crkva je obnovljena 1835. godine, po volji kneza Miloša Obrenovića. Obnovili su ga iznova te godine braća Stojan Simić i Aleksa Simić, o čemu postoji zapis nad zapadnim crkvenim vratima. Bilo je to u vreme nastojatelja manastira Save Petrovića arhimandrita Sv. Romana (manastira) i jeromonaha Pahomija iz manastira Naupare.

Manastir "Naupare" se 1870. godine nalazi u okrugu i srezu Kruševačkom a eparhiji Užičkoj. U njemu su tada boravili četiri monaha. Pri manastiru je radila narodna osnovna škola. Po izveštaju iz 1895. godine manastir je posedovao 642 hektara zemlje, od koje je pod šumom bilo 610 hektara. Kapitala se tu nije steklo, a vrednost celokupne nepokretnosti bila je procenjena na blizu 18.000 dinara.

Tokom prve polovine poslednje decenije 20. veka, na manastirskoj crkvi su vršeni radovi na istraživanju i konzervaciji njene arhitekture i živopisa, koji su okončani 1995. godine. Naupara se danas nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja.

Arhitektura i dekorativna plastika

Manastirska crkva, posvećena Bogorodici, ima osnovu trikonhosa, sažetog tipa, sa kupolom nad naosom i kulom zvonarom nad narteksom. Gornji deo njene fasade ukrašen je kamenom dekorativnom plastikom, među kojom se, svojom lepotom i monumentalnošću, ističe kamena rozeta na njenoj zapadnoj fasadi, a za ulepšavanje fasada korišćene su i slikarske tehnike.

Živopis

Živopis u unutrašnjosti crkve, nastalo je u dva maha, krajem XIV i 15. veka, kako je utvrđeno tokom istraživanja 1992. godine, a očuvano je samo delimično. Ktitorska kompozicija, koja je danas sačuvana u manjim delovima, smeštena je na spoju južnog i istočnog zida narteksa, dok se iznad ulaza u centralni deo crkve, nalazi Bogorodica sa Hristom, koji su naslikani u lineti. Hristos Pantokrator bio je naslikan na svodu kupole, po kojoj bili prikazani jevanđelisti i biblijski proroci. Ciklus Velikih praznika naslikan je u zonama ispod kupole, na svodovima bočnih apsida, drugim svodovima i prostoru ispod same kupole, dok su u prvoj zoni južne apside prikazani sveti ratnici.

Vidi još

• Crkva Lazarica
• Spisak manastira Srpske pravoslavne crkve
• Kruševac
• Klesarski zanat u Beloj Vodi

Literatura

• „Manastir Naupare — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU. 
  (iz knjige Pejić, Svetlana; Milić, Mileta, ur. (1998). „Naupara, manastir”. Spomeničko nasleđe Srbije: nepokretna kulturna dobra od izuzetnog i od velikog značaja (na jeziku: srpski). Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. str. 459. ISBN 8680879126. 

Spoljašnje veze

• Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd
• Nepokretna kulturna dobra
• Lista spomenika
• OVO SVETO MESTO VERNICI NE PRESKAČU: Izvorišta lekovite vode privlače vernike, za crkvu se vezuje prelepo predanje („Večernje novosti”, 1. mart 2023)