Madeira
Madeira, službeno Autonomna regija Madeira (port. Região Autónoma da Madeira), portugalsko je ostrvlje u severnom Atlantskom okeanu, oko 670 km zapadno od obale Maroka. Madeira je istovremeno i autonomna pokrajina Portugalije, a njen najveći grad i središte, Funšal, je i upravno sedište pokrajine. Kako Madeira ima status autonomne pokrajine tako je ona i sastavni deo Evropske unije kao njen krajnji obod.
| Autonomna regija Madeira Região Autónoma da Madeira | |
|---|---|
.svg) | |
 | |
| Država |  Portugalija |
| Glavni grad | Funšal |
| Površina | 801 km2 |
| Stanovništvo | 2011. |
| — broj st. | 267.785 |
| — gustina st. | 334,31 st./km2 |
| Zvanični veb-sajt | |
U okviru Madeire izdvajaju se četiri značajna ostrva, od kojih su jedina dva naseljena ostrva Madeira i Porto Santo, a po površini su značajna i Pusto ostrvo i Divlje ostrvo.
Položaj
urediOstrvlje Madeira nalazi se na 640 kilometara od najbližeg kopna, obale Maroka. Od krajnje jugozapadne tačke Portugalije (i evropskog kopna) najbliža tačka Madeire je udaljena oko 800 kilometara. Udaljenost Funšala od Lisabona je oko 1000 kilometara ili jedan i po čas vožnje avionom.
Prirodne odlike
uredi
Površina svih ostrvlja Madeire je 794 km², od čega oko 93% otpada na glavno ostrvo Madeiru.
Reljef: Glavno ostrvo Madeira je planina vulkanskog porekla, na kojoj postoji veliki broj usečenih dolina koje se spuštaju ka okeanu. Dužina ostrva je 55 km, širina 24, dok je dužina obala 160 km. Na ostrvu preovlađuju visine, pa je čak 90% tla iznad 500 m nadmorske visine. Razlog ovome su mahom strme i odsečene obale i padine dolina (više klanaca), dok su vršni delovi brda i planina zaravnjeni, pa su bolje naseljeni nego nizine. Najviši vrh, Piko Ruivo visok je 1.862 m.
Klima: Na ostrvlju vlada suptropska klima. Zbog izrazite maritimnosti Madeire kolebanja temperature tokom godine su mala, tj. klima je blaga, pa je prosečno 16 °C zimi, a 23 °C leti. Okean igra važnu ulogu u ublažavanju godišnjih temperaturnih razlika. Postoji oštra razlika u količini padavina na vlažnom severozapadu i sušnom jugoistoku ostrva. Zbog toga, u 16. veku je stanovništvo počelo da gradi kanale i akvadukte „levadas“ koji vodu sprovode ka poljoprivrednim površinama. Najnoviji kanal je napravljen 1940-ih. Danas ovi kanali i građevine ne služe samo za navodnjavanje, već i za proizvodnju obnovljive električne energije.
Vode: Vodotoci su kratki, sa usečenim klancima do utoka u more.
Biljni i životinjski svet: Šume lovora su pokrivale ostrvo u prošlosti i dale ostrvu njegovo ime (madeira znači drvo na portugalskom). Šume su spalili prvi doseljenici, i od njih postoje samo mali ostaci na severu ostrva. Ove šume su 1999. godine proglašene zaštićenom Svetskom baštinom UNESKO-a. Biljni svet na ostrvu je mešavina autohtonih vrsta i vrsta donetih iz Evrope i tropske Afrike. Vulkansko zemljište, obilje vlage i blaga klima tokom cele godine su savršeni uslovi za rast bogatog rastinja.
Istorija
urediOstrvo Madeira, koje su Rimljani nazivali „Grimizna ostrva”, su ponovno, verovatno slučajno, otkrili Portugalci i naselili ga 1418. godine.
Već tokom sledeće decenije na ostrvlju se naseljavaju prvi doseljenici iz kopnene Portugalije, ali i drugih delova zapadne Evrope. Zbog povoljnih prirodnih uslova poljoprivreda se brzo razvijala (posebno gajenje šećerne trske), stanovništvo se brzo uvećalo, pa je već krajem 16. veka počelo iseljavanje za Ameriku. Takođe, prebacivanje gajenja šećerne trske u Brazil dovelo do promene glavne kulture, pa se ostrvlje više usmerilo na vinogradarstvo i proizvodnju vina.
Istorijski razvoj Madeire bio je miran osim u nekoliko prilika. 1617. g. Porto Santo su napali gusari. Potom, od 1807-1814. ostrvlje zaposeli Britanci kao preventivu od osvajanja Napoleonove Francuske. Posle toga Madeira je vraćena Portugaliji.
Tokom Prvog svetskog rata na Madeiri su nemačke podmornice potopile više antantinih brodova. Nakon Prvoga svetskoga rata velike sile su odredile Madeiru kao mesto izgnanstva poslednjega austrougarskoga cara Karla I od Austrije. Karl I od Austrije umro od upale pluća 1922. na Madeiri. Tokom Drugog svetskog rata ostrvlje je bilo mirno.
1. jula 1976. godine Madeira je zajedno sa Azorskim ostrvima stekla autonomiju od središnje vlasti Portugalije, a dati dan u godini slavi se kao Dan Madeire.
Stanovništvo
urediPo procenama iz 2011. godine na ostrvlju živi oko 267 hiljada stanovnika, od čega svega 5 hiljada živi na Porto Santu, a ostali na ostrvu Madeiri. Etnički Portugalci čine apsolutnu većinu stanovništva, ali se poslednjih decenija ovde naselio primetan broj nekadašnjih turista.
Gustina naseljenosti je veoma visoka, oko 340 st./km², što je više nego 3 puta više od državnog proseka (oko 105 st./km²). Deo oko grada Funšala je veoma gusto naseljen, dok je umereno gusto do retko naseljen.
Upravna podela i naselja
urediPokrajina Madeira je podeljena na 11 opština (concelhos), koje se dalje dele na 54 naselja (Freguesias). Od njih samo je opština (i ostrvo) Porto Santo u potpunosti izvan glavnog ostrva.
Opštine u okrugu su:
Jedino veće naselje je središte ostrva, grad Funšal, koji ima oko 100 hiljada st., a sa okolinom preko 150 hiljada st. ili oko 60% stanovništva na ostrvlju.
Privreda
urediMadeira je danas veoma razvijen deo Portugalije, po životnom standardu odmah posle glavnog grada Lisabona.
Mesna privreda se tradicionalno zasniva na proizvodnji vina(čuveno Madera vino) i južnog voća i pomorstvu (stajalište za prekookeanske brodove). Poslednjih decenija najvažnija grana je turizam, čijem je procvatu doprinelo i to što je cela Madeira bescarinska zona.
Turizam
urediTurizam je vrlo važna privredna grana ostrvlja, koja čini 20% ukupnog BDP-a. Tokom cele godine turizam održava aktivnim trgovački i putni sektor i druge delatnosti, te stvara znatno tržište za ostrvske proizvode. Na ostrvu Porto Santo, koji ima 9 km plaže i povoljnu klimu, turizam je jedina aktivnost. Tokom poslednjih nekoliko godina, znatno su povećani kapaciteti hotelskog smeštaja. Veliki potencijal u turizmu ostvaren je u ulaganju u održivi razvoj, čime je napredak postignut bez remećenja ravnoteže između okoline i društveno-privrednih aktivnosti. Veliki trud je uložen u očuvanje okoline, što je glavni razlog turističkih dolazaka na Madeiru.
