Kulturni spomenici Vlasine

Za druge upotrebe, pogledajte Vlasina (višeznačna odrednica).

Vlasinsko jezero je područje koje se odlikuje značajnim kulturnim spomenicima. Najznačajnije kulturni spomenici u blizini jezera su Manastir Vavedenja Presvete Bogorodice u Palji, Crkva sv.Arhangela Gavrila u Kolunici, Crkva Svetog Ilije na Vlasini Rid. Pored navedenih kulturnih vrednosti, veliki značaj imaju i osnovne škole na Vlasini.

Vlasinsko jezero
Vlasinsko jezero
Koordinate	42° 42′ 00″ S; 22° 20′ 00″ I
Tip	veštačko, akumulaciono
Zemlje basena	Srbija
Maks. dužina	9 km
Maks. širina	3,5 km
Površina	15 km2
Pros. dubina	25 m
Maks. dubina	35 m
Nad. visina	1 213 m
Vlasinsko jezero

Najznačajniji kulturni spomenici Vlasine

• Manastir Vavedenja Presvete Bogorodice u Palji
• Crkva sv. Arhangela u Kolunici
• Crkva Svetog Ilije na Vlasini Rid
• Osnovne škole na Vlasini

Manastir Vavedenja Presvete Bogorodice

Manastir Vavedenja Presvete Bogorodice nalazi se u selu Palja u blizini Vlasinskog jezera (10 km od jezera). Smatra se da je nastao 818. godine, a obnovljen u XIII veku. Manastir Vavedenja Presvete Bogorodice u Palji, kao i drugi manastiri uništeni su u vreme Prvog svetskog rata. Manastir je veoma značaj kulturni spomenik jer njegov izgled, kamene ploče, ikone, freske govore mnogo o vremenu u kome je nastao. Hram je jednobrodan, sa oltarom, dve bočne apside polukružnog oblika i pripratom. Najstariji deo crkve je pokriven kamenim pločama, a priprata i bočne apside ćeramidom.Freskopisan je, a na spoljnom zidu se nalazila drvena ploča ispisana staroslovenskim pismom. Bugari su, gradeći pripratu, premalterisali srenjevekovne vizantijske freske neprocenjive vrednosti i na novom malteru naslikali nove vrlo niskog kvaliteta. U njegovoj blizini se nalazi izvor za čiju vodu postoji verovanje da je lekovita. Mnogi dolaze da se umiju ili ponesu vodu, a naročito pomaže kod bolesti očiju. Jedni ovaj izvor zovu izvor Svete Petke, dok ga drugi nazivaju izvorom Svetog Save, a treći izvorom Presvete Bogorodice. Narod ovog kraja, prema predanju, priča da je manastir jednom posetio i Sveti Sava, i to 1236. godine kada se vraćao iz Carigrad i išao u Bugarsku da saopšti Bugarima da je za njih od Nikejskog patrijarha izdejstvovao patrijaršiju.

Obnova manastira i izgradnja konaka započeta je oktobra 2005. godine, a put do samog manastira asfaltiran je pre par godina. Godine 2006. najpre su izvršena arheološka iskopavanja u samom hramu i sa spoljne strane. Iskopavanja su radili arheolozi Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša. Posle toga su započeli radovi na samom hramu i manastirskom konaku. Što se hrama tiče, urađen je drenažni prsten oko njega, zatim je obnovljena priprata, urađen polukružni betonski krov na priprati i izbetoniran pod crkve. Što se konaka tiče, započet je novi manastirski konak, i to na temeljima starog, prvobitnog konaka koji je pao. Izgradnja je završena 2016. godine.

Crkva sv.Arhangela Gavrila u Kolunici

U blizini Vlasine nalazi se Crkva Arhangela Gavrila u selu Kolunica. Prema predanju, crkva je sagrađena između 1870. i 1875. godine, na temeljima vizantijske svetkovine ili na novim temeljima. Pored crkve se nalazi izvor za koji se veruje da je lekovit. Crkva je u prošlosti više puta propadala i obnavljana. Najnovija obnova je bila 2003. godine. Selo je ostalo bez stalnih stanovnika, jedino u letnjim mesecima u ovom selu dođe nekoliko ljudi, među kojima su i oni koji su pomogli u izradnji crkve.

Crkva Svetog Ilije na Vlasini Rid

U blizini Vlasinskog jezera nalazi se i Crkva Svetog Ilije u selu Vlasina Rid. Svake godine 02.avgusta na Vlasini se održava "Sabor Sveti Ilija", turistička, kulturna i verska manifestacija.

Škole na Vlasini

U prošlom veku u školama na Vlasini postojale su dve matične osmogodišnje škole, preko 1200 redovnih đaka. Na osnovu istraživanja Branislava Mihajlovića 2000.godine osnovnu školu na Vlasini pohađa samo 42 učenika od prvog do osmog razreda, od kojih je na Okruglici 26, na Ridu 4, a na Stojkovićevoj 12 učenika. Na osnovu istraživanja u školskoj 2016/2017 godini utvrđeno je da broj dece u Vlasinskim školama ne prelazi 20. Na Vlasini Stojkovićevoj školu pohađa samo jedan učenik, na Vlasini Okruglici 13 učenika, dok na Vlasini Rid nema učenika (škola ne radi od 2006. godine). Škola na Vlasini nekada je radila u dve smene, a imala je tri učitelja koji su živeli u blizini škole. U školskom dvorištu na Vlasini Stojkovićevoj nalaze se dve školske zgrade, a između zgrada nalazi se mala knjižara, biblioteka. Škole na Vlasini nosile su naziv „Boško Buha“, kasnije je naziv škole promenjen u „Akademik Đorđe Lazarević“.

Literatura

• D. Kulić: Vlasinsko jezero, Beograd, 1979.
• Feliks Kanic: Srbija, zemlja i stanovništvo od rimskog doba do kraja XIX veka.
• Mala enciklopedija, Prosveta – Beograd, 1986.
• J. Marković: Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije.
• B. Mihajlović. (2000). Vlasina i Vlasinci.