Kraljevina Italija (Napoleonska)
Napoleonska Kraljevina Italija (ital. Regno d'Italia) je bila kraljevina kojom je kao kralj Italije vladao Napoleon Bonaparta. Postojala od 1805. do 1814. godine, a obuhvatala je severne delove Italije i neke od susednih oblasti.
| Kraljevina Italija Regno d'Italia (italijanski)Royaume d'Italie (francuski) Italija | |||
|---|---|---|---|
 Zastava
.jpg) Grb
| |||
.svg) Teritorija kraljevine | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | Apeninsko poluostrvo | ||
| Glavni grad | Milano | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | italijanski, francuski | ||
| Religija | katolicizam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | ustavna monarhija | ||
| — Kralj | Napoleon Bonaparta | ||
| Ežen de Boarne | |||
| Istorija | |||
| Postojanje | |||
| — Osnivanje | 1805. | ||
| — Ukidanje | 1814. | ||
| Geografske i druge karakteristike | |||
| Valuta | italijanska lira | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Kraljevine Italije | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
| ||
.svg){kind=small}
|
| ||
|
| ||
.svg){kind=small}
|
| ||
Uvod
urediDogađaji s kraja 18. i početka 19. veka u Francuskoj imali su na Italiju ne manjeg uticaja negoli na Nemačku. Napredni slojevi italijanskog društva sa ushićenjem su pozdravili francusku revoluciju koja je kod naroda pobudila težnju k oslobođenju od feudalno-apsolutističkog ugnjetavanja i nacionalnom ujedinjenju zemlje. Kad je septembra 1792. Francuska republikanska vojska prvi put ušla u Italiju, u Savoju, koja je pripadala sardinskom kralju, narodne mase su je dočekale sa oduševljenjem. 21. oktobra u Šamberiju, glavnom gradu Savoje, otvorena je narodna skupština. Ona je ukinula kraljevsku vlast, feudalne obaveze, zatvorila manastire, konfiskovala sveštenička imanja i stavila sekvestar na emigranstvu imovinu. Oduševljen doček prireljen je vojsci Francuske Republike i u Nici. Dekretima Konventa Savoja i Nica uskoro potom bile su pripojene Francuskoj.
Osloboditeljske ideje francuske revolucije brzo su se širile po celoj Italiji. Obrazovani su politički klubovi i tajna udruženja koji su sebi postavili za zadatak da povedu borbu protiv feudalizma i apsolutizma. Monarhijske vlade italijanskih država odgovorile su na taj pokret svirepim represalijama protiv demokrata.
Ustanci u Italiji i nastanak novih država
urediFrancusku vojsku, koja se u proleće 1796. godine pojavila u severnoj Italiji pod komandom generala Bonaparte, dočekala je jednim delom i buržoazija s još većim oduševljenjem od 1792. Godine. Pobede francuske vojske primorale su sardinskog kralja Vitorija Amedea III da zaključi primirje, a zatim i mir. Pošto je razbio austrijsku vojsku, Bonaparta je 15. Maja ušao u Milano.
Poraz Austrije, glavnog oslonca reakcije na Apeninskom poluostrvu, dao je podstreka republikanskom pokretu u Italiji. U avgustu 1796. godine izbio je u Ređu ustanak koji je brzo zahvatio celo Modensko vojvodstvo. U oktobru je kongres poslanika pobunjenih oblasti –Ferare, Bolonje, Ređa i Modene odlučio da obrazuje Cispadansku republiku (sa prestonicom u Bolonji). Od Austrijanaca je preuzeta Lombardija i pretvorena je u Lombardsku ili Transpadansku republiku. Papa Pije VI morao je da plati Francuzima 30 miliona franaka, izliferovati velike količine robe i stoke, predati sto slika i kipova i pet stotina starih rukopisa, zatvoriti svoja pristaništa za neprijatelje Francuske i ustupiti niz teritorija. Milano je morao Francuzima platiti deset miliona franaka. Te mere izazvale su u Italiji već u maju 1796. godine ustanak koji je Napoleon surovo ugušio.
6. juna 1797. godine aristokratska Đenovljanska republika dobila je novo, demokratsko uređenje i počela se nazivati Ligurskom republikom. U julu su se Cispadanska i Transpadanska republika ujedinile u Cisalpinsku Republiku (sa glavnim gradom u Milanu). Odredbama Kampoformijskog mira Mletačka je izgubila svoju viševekovnu samostalnost i bila je predata Austriji. Republike koje su obrazovane u Italiji bile su obični vazali Francuske, a njihov podređen položaj stajao ih je veoma skupo. Cisalpinska republika morala je izdržavati na svojoj teritoriji francusku vojsku od 25 000 ljudi i plaćati za njeno izdržavanje oko 18 000 miliona franaka godišnje. Ali francuska vladavina u Italiji bila je u izvesnoj meri i od progresivnog značaja jer je u njoj sprovedeno ukidanje feudalnih plemićkih povlastica, sekularizovanje crkvenih imanja, zavođenje gradske jednakosti, oslovođenje štampe od ranijih ograničenja. Tako je Bonaparta zadobio simpatije naprednoga dela buržoazije i inteligencije.
U februaru 1798. godine izbio je narodni ustanak u Rimu. Ustanak je podržala francuska vojska koja se približila gradu. Papina svetovna vlast bila je ukinuta. Pije VI je pobegao, a 20. marta proglašena je Rimska republika. Francuska vojska držala se u Rimu kao u osvojenom gradu. Rimskoj republici nametnuta je kontribucija od 15 miliona i 300 hiljada franaka u novcu, 5 miliona u državnoj imovini i 3 miliona u vojnim nabavkama. Osim toga, morala je na svojoj teritoriji izdržavati korpus francuskih vojnika.
Krajem 1798. godine napuljski kralj Ferdinand IV, čija je žena Marija Karolina bila sestra pogubljene Marije Antoanete prišao je novoj evropskoj koaliciji protiv Francuske i okrenuo svoju vojsku prema Rimskoj republici. Francuska vojska je pretrpela težak poraz, a Napuljci ulaze u Rim. Već 9. decembra francuska vojska pod zapovedništvom generala Šampionea zauzima Rim, a zatim i Napulj. U januaru 1799. godine proglašena je Partenopejska republika, tako nazvana po starom imenu Napulja.
U decembru 1798. godine, istovremeno sa obrazovanjem republika u Rimu, izbila je revolucija u Torinu; Francuzi je podržavaju. Kralj Karlo Emanuel IV zbačen je sa prestola i pobegao je na Sardiniju. Privremena vlada obrazovana u Turinu, na čije čelo su došli predstavnici liberalne buržoazije ukinula je feudalna prava plemstva, raspustila kaluđerske redove i sprovela mnoge druge reforme. Ali je pri svemu tome Pijemont morao platiti Francuskoj kontribuciju u iznosu od 10 miliona i 300 hiljada lira.
Pred proleće 1799. godine gotovo cela Italija je, posredno ili neposredno bila potčinjena Francuskoj. Ipak su pobede rusko-austrijske vojske pod Suvorovim brzo učinile kraj francuskoj vladavini u Italiji i republikama koje je Francuska osnovala. 29. aprila 1799. godine Suvorov ulazi u Milano, 26. maja u Turin, Austrijanci su povratili Lombardiju, sardinski kralj je ponovo došao na presto, a papa Pije zaveo je svoju vlast u Rimu. Napulj je u jurišu zauzela tzv. „vojska vere“ pod vođstvom kardinala Rufa. Kralj Ferdinand se vraća u Napulj. Partenopejska republika utopila se u moru krvi. Pogubljeno je 4000 liberala i republikanaca.
Napoleonovo ponovno osvajanje Italije
urediNapoleonove pobede nad austrijskom vojskom u Italiji 1800. godine uništile su rezultate Suvorovljevih pobeda. Cisalpijska i Ligurska republika ponovo su uspostavljene. Pijemont, Parma, Pjačenca priključene su Francuskoj. Toskana je pretvorena u Kraljevinu Etruriju i predata španskim burbonima. Cizalpijska republika je 1802. godine preimenovana u Italijansku Republiku. Za predsednika je izabran sam Napoleon, a za potpredsednika lombardski plemić, grom Melci.
Pošto je uzeo titulu cara Francuza, Napoleon je pretvorio Italijansku republiku u kraljevinu (18. marta 1805. godine) i krunisao se u Milanu za kralja Italije. Na upravu nove kraljevine postavio je svoga pastorka, kneza Ežen de Boarnea za vicekralja Italije. 1805. godine Francuskoj su pripojene i teritorije bivše Ligurske republike i bivšeg Parmskog vojvodstva. Pošto je 1805. godine pobedio Austriju, Napoleon joj je oduzeo Mletke i pripojio ih Italijanskoj kraljevini. U sastav kraljevine ušla je i teritorija bivšeg Modenskog vojvodstva i Romanja koja je pripadala papi. 1806. godine Francuska zauzima Napulj. Za napuljskog kralja proglašen je Napoleonov brat Žozef. 1808. godine Žozef je postao kralj Španije, a napuljski presto zauzeo je Napoleonov šurak Žoašen Mira. 30. maja 1807. godine Francuskoj je pripojena i Toskana. Papi Piju oduzete su zemlje i pripojene su Francuskoj 1809. godine. Pije je pod stražom odveden u Francusku gde je ostao do 1813. godine. Sada je cela Italija, izuzev ostrva Sardinije i Sicilije bila neposredno ili posredno potčinjena Francuskoj.
Italija pod Napoleonovom vlašću
uredi
Napoleonova vladavina nije donela Italiji ni nacionalno jedinstvo ni političke slobode. Ali liberalno-buržoaske reforme koje su u tom periodu izvedene u Španiji doprinele su čišćenju zemlje od mnogih preostataka srednjovekovnog uređenja.
Napoleonova ekonomska politika pretvorila je Italiju u francusku polukoloniju svoje vrste. Carine na francusku robu bile su svedene na minimum, pamučne prerađevine mogle su se uvoziti u Italiju samo iz Francuske, a svilu i vunu je Italija mogla uvoziti samo u Francusku. Bio je zabranjen uvoz mašina za industrijska preduzeća u Italiji.
Kontinentalna blokada dovela je do potpunog mrtvila italijanskih pristaništa (Mletaka, Đenovljana, Livorno, Ankona...) koja su živela od pomorske trgovine. Ogromne dažbine koje je Napoleon nametnuo Italiji još više su upropastile njeno stanovništvo. Bio je uveden i „danak u krvi“, italijanska omladina morala je da ratuje za francuske ciljeve.
Ovakvo stanje u zemlji dovodilo je do nezadovoljstva. 1806. godine Napoleon je ugušio ustanak seljaka u planinama Kalabrije pod vođstvom kaluđera Fra-Djavola. 1807. godine na jugu Italije poniklo je tajno udruženje karbonara (ugljara) koje je sebi dalo zadatak borbu protiv francuskog ugnjetavanja i nacionalnu nezavisnos. Ipak, pokret u to vreme nije uzeo većih razmera.
Nakon sklapanja Požunskog mira krajem 1805. godine, napoleonskoj Kraljevini Italiji su 1806. godine priključene dotadašnje habzburške pokrajine Istra i Dalmacija, koje su 1809. godine izdvojene iz sastava Italije i priključene francuskim Ilirskim pokrajinama.
Oslobođenje
urediPo padu Napoleonovog carstva liberalne reforme u Italiji bile su obustavljene i delimično ukinute. Oslobodivši se francuskog ugnjetavanja, italijanski narod postao je žrtva još težeg i mrskijeg ugnjetavanja Austrije.
Vidi još
urediLiteratura
uredi- Tarle, J. V. (2008). Istorija novog veka. Beograd: Naučno delo. ISBN 978-86-6021-007-6.
- Tejlor, Alen (2001). Habzburška monarhija 1809-1918: Istorija Austrijske carevine i Austrougarske. Beograd: Clio.
