Kompleks vodenice i gajtanare
Kompleks vodenice i gajtanare je sagrađen 1884. godine.[1] S obzirom da predstavlja značajnu istorijsku građevinu, proglašen je nepokretnim kulturnim dobrom Republike Srbije.[2] Nalazi se u Strojkovcu, pod zaštitom je Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš.[1]
| Kompleks vodenice i gajtanare | |
|---|---|
 | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Strojkovce |
| Opština | Leskovac |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | spomenik kulture |
| Vreme nastanka | 1884. godina |
| Tip kulturnog dobra | Nepokretno kulturno dobro |
Istorija
urediKompleks stare vodenice i gajtanare u Strojkovcu se nalazi u blizini puta od Leskovca prema Vučju.[1] Zgrada vodenice je nastala u turskom periodu i poseduje sve osnovne odlike narodnog graditeljstva, a zgrada gajtanare je sagrađena krajem 19. veka.[1] Poseduje pored graditeljskih odlika i osnove karakteristično vezane za period početka razvoja tekstilne industrije u Leskovcu. Po oslobođenju ovog dela od Turaka, zatečena zgrada vodenice se počela koristiti kao radionica za izradu gajtana i burme sa preradom gotovih proizvoda od vune, pamuka i svile.[1] Gajtan je u prvo vreme bio dovožen iz Bugarske tako da su otuda bile uvezene i prve mašine za preradu za šta je 1884. bila izgrađena i gajtanara i od tada se leskovačka tekstilna industrija i počela razvijati.[1] Godine 1896. je Leskovac dobio prvu tekstilnu fabriku i od tada se ova vrsta industrije na čitavom tom području počela intenzivnije razvijati oslanjajući se na njene začetke sa razvojem u okviru ovog kompleksa.[1] Zgrada vodenice predstavlja u celini jedinstven objekat raščlanjen na dva volumena sa prostorom vodenice ispod koje protiče potok i prostorom sa prilaznim tremom i sobama na spratu što je koristio prvi vlasnik koji je imao vodenicu uz kuću.[1] Zidovi zgrade vodenice su od bondruka sa ispunom od čatme i sa elementarnim odlikama narodnog graditeljstva u celini koji se iskazuju oblikom zidnih masa, krova sa pokrivačem od ćeramide, oblikovanjem trema na tradicionalan način sa lukovima starog dela zgrade. Zgrada gajtanare, za razliku od zgrade vodenice, je jednostavnijeg sklopa sa pravougaonim gabaritom i četvorovodnim krovom pokrivenim ćeramidom.[1] U centralni registar je upisan 23. aprila 1991. pod brojem SK 948, a u registar Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš 5. marta 1991. pod brojem SK 298.[1]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b v g d đ e ž z i „Kompleks vodenice i gajtanare”. nasledje.gov.rs. Pristupljeno 2022-09-13.
- ^ „Kompleks vodenice i gajtanare, Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš | Pretraživač kulturnog nasleđa”. kultura.rs (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 13. 09. 2022. g. Pristupljeno 2022-09-13.
Literatura
uredi- Stara gajtanara u Strojkovcu, Zaštita spomenika kulture Niškog, Južnomoravskog i Timočkog regiona, Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš, Čakovec 1981.
