Kolari

Za druge upotrebe, pogledajte Kolari (višeznačna odrednica).

Kolari su naseljeno mesto grada Smedereva u Podunavskom okrugu. Prema popisu iz 2022. ima 1014 stanovnika (prema popisu iz 2011. bilo je 1089 stanovnika). Kroz Kolare prolazi pruga, a u naselju se nalazi železnička stanica. U selu se nalazi crkva Svetih apostola Petra i Pavla, osnovna škola „Ilija Milosavljević Kolarac“, dom kulture, mesna zajednica i policijsko odeljenje.

Kolari
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Podunavski
Grad	Smederevo
Stanovništvo
— 2022.	1014
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 35′ 02″ S; 20° 54′ 03″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	94 m
Kolari Kolari na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	11431
Pozivni broj	026
Registarska oznaka	SD

Istorija

Ukazom Kralja od 31. januara 1889. godine naselje je dobilo status varošice.

Ova varošica je u dolini reke Ralje.

Posle pada Despotovine i pošto su njome zavladali, Turci su se ne samo počeli popravljati dosta dosta oronuo Carigradski drum, već su mu promenili i pravac. Od toga doba Carigradski drum je skretao od Grocke na jugoistok, i na njemu su Turci osnovali nekoloko stanica i odmarališta (palanki), među kojima i Kolare.

Ali Kolari su svakako starije naselje. Verovatno je i za rimske vlade na ovom mestu postojalo naselje; česmu koja je postojala u Kolarima zvali su je „Rimska Česma“, a u okolini se nalazi na tragove koji upućuju na vrlo stara naselja. Pouzdanih podataka o Kolarima nemamo sve do turskog doba. Kako u to vreme Carigradski drum prolazi kroz Grocku, Kolare, Azanju i Palanku, putnici koji su odlazili u Carigrad, prolazili su kroz Kolare i o njemu ostavili dosta podataka. Počev od 16. veka Kolari se stalno pominju. Gerlah pominje Kolare kao „malo, kukavno selo, u kojem stanuju sve sami Turci, u kojem nije bilo za dobiti kruha, ni mesa, ni vina, već smo morali slati jaščara u Smederevo po Hranu“. Švajger (1577) pominje varošicu „ Color, koja je naseljena od Srba i Turaka“. Godine 1621. prošao kroz Kolare francuski poslanik De He i o njima kaže: „… ɡuatre heures de chemin d'Ihcargis" (Grocka), nous truvasmes le burg de Cola (Колари) où il a plus de Turcs gue de'Chrestiens, Iz ovih podataka vidi se da su Kolari u 16. i 17. veku bili malo naselje, prolazna stanica na Carigradskom drumu, sa dosta turskih vojnika.

Za docnije vreme, sve do prvih desetina 18. veka, nema podataka o Kolarima. Za vreme austrijske vladavine (1718—1739) spominje se Kolari kao naseljeno mesto sa 28 kuća. Godine 1735. u Smederevskom distriktu spominje se „šanac Kolari sa crkvom, sveštenikom i sa 25 domova“. U toku austrijske vladavine i kasnije u Kolare je pridošlo novo stanovništvo, varošica je bila već i prostirala se zapadnije, duž Carigradskog druma, sve do Divača, gde je u to vreme postojala mala Divač, u kojoj su, po narodnom predanju, kuće i dućani bili „tako čisti“, da je „mačka mogla ići s ćepenka na ćepenak“. U drugoj polovini 18. veka u Kolarima je već bila porodica Gruića, od koje su poznati Vule Ilić Kolarac koji se u ratovima za oslobađanje pročuo kao junak, i Sava Grujić general. 1793. godine Osman Pazvanoglu je pokušao da stavi i Beograd pod svoju kontrolu ali su ga u bici kod Kolara, na čelu sa bimbašom Stankom Arambašićem, porazili srpski vojnici, prvi put organizovani u posebnu srpsku narodnu vojsku u službi Osmanskog carstva.

Posle 1813. najveći broj kolarskih porodica prebegao je „preko“, i varošica je ostala gotovo ispražnjena. Pošto su prilike kasnije sređene, i Turci pozvali izbeglo stanovništvo da se vrati, neke se porodice vrate u Kolare, ali se mnogo ne zadrže tu, već odu i nasele se u sredini Suvodol. Zbog toga, a i zbog kasnijeg odlaska Turaka, u Kolarima je ostalo malo stanovništva. Godine 1818. u Kolarima nije bilo više od 38 kuća.

Posle drugog Ustanka u Kolare se doseljavaju porodice: Popovići, Đorđevići, Savići, Mladenovići, Markovići i dr. U međuvremenu od 1815—1860. Kolari napreduju i živo mesto, i kao takvo ostaju za sve vreme dok je Carigradski drum kroz njega prolazio. U Kolarima je u to vreme bila mehana i tu je deljena pošta za Smederevo, Požarevac, i Palanku. U ovom međuvremenu pridolaze u Kolare nove porodice iz raznih krajeva Srbije i iz Crne Gore
Ali kada Carigradski drum, za vlade knjaz Mihaila, počeo nova ići pored Dunava, Kolari su počeli opadati. U toku poslednjih pedeset-šezdeset godina u njega dolaze poglavito zanatlije i trgovci i to uglavnom iz okolnih sela. Kako nema uslova za intenzivniji rad i za napredak, u varošici se ne oseća veći priraštaj stanovništva. Po popisu iz 1921. Kolari su imali 117 kuća sa 508 stanovnika. (podaci datiraju od 1718-1925. g).

Ovde se nalazi Kuća Popovića u Kolarima.

Zbivanja

Kolari je dobilo ime po majstorima za kola, kojih je u selu bilo mnogo, jer se selo nalazilo na Rimskom putu. Kolari je poznato po 3 vašara: Petrovdanski (12.6.), na Preobraženje Gospodnje (19.8.) i Miholjdanski (12.10). Najveći je vašar povodom Preobraženja Gospodnjeg, na koji dođe ceo smederevski kraj.

U centru sela se nalazi crkva. U selu se nalazi takođe i osnovna škola „Ilija Milosavljević Kolarac“ koja nosi ime najvećeg srpskog dobrotvora i trgovca, rođenog u Kolarima sa velikim školskim dvorištem sa sportskim terenima za fudbal, košarku i odbojku, tzv. „Školsko“. Pored škole se nalazi i železnička stanica. Fudbalski klub „Kolarac“ ima svoj teren, kao i svoju kafanu „Pampur bar“, gde se igraju karte i domine i gledaju utakmice uz piće. U centru sela se nalazi „Rimska česma“, koja datira još iz doba Rimljana.

Demografija

U naselju Kolari živi 896 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,9 godina (40,6 kod muškaraca i 43,1 kod žena). U naselju ima 338 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,22.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Crkva

Crkva Svetog Petra i Pavla u Kolarima je podignuta 1847. godine, na istom mestu na kojem je postojala crkva Blagoveštenja još 1724. godine, a podaci govore da je na tom mestu postojala još starija crkva brvnara. 1986. godine crkva je proglašena spomenikom kulture.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 799 1953. 825 1961. 926 1971. 988 1981. 1.118 1991. 1.155 1.131 2002. 1.196 1.266 2011. 1.089 2022. 1.014

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			1.150	96,15%
Makedonci			13	1,08%
Romi			6	0,50%
Hrvati			3	0,25%
Jugosloveni			3	0,25%
Bugari			2	0,16%
Bošnjaci			1	0,08%
nepoznato			14	1,17%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	0			2
80+	5			8
75—79	15			23
70—74	33			42
65—69	30			38
60—64	33			37
55—59	25			26
50—54	51			50
45—49	59			45
40—44	49			48
35—39	28			27
30—34	41			33
25—29	40			39
20—24	42			33
15—19	32			47
10—14	45			31
5—9	42			44
0—4	34			19
Prosek :	38,0			40,9

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 191 193 247 274 314 332 360

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 56 83 63 82 35 20 12 4 4 1 3,32

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	483	126	315	26	15	1
Ženski	498	77	313	90	14	4
UKUPNO	981	203	628	116	29	5

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	257	52	0	0	74
Ženski	121	46	0	0	11
UKUPNO	378	98	0	0	85
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	1	44	18	4	17
Ženski	1	2	21	4	2
UKUPNO	2	46	39	8	19
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	1	11	5	3	9
Ženski	2	6	3	7	7
UKUPNO	3	17	8	10	16
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	3	0	0	15
Ženski	6	0	0	3
UKUPNO	9	0	0	18

Literatura

• Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927 sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, objavljeno (1927)„Napredak Pančevo,,
• „Letopis“: Podunavska mesta i običaji Marina (Beč 1999).
• Letopis period 1812–2009. Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju mesta u Južnoj Srbiji, mesta i običaji nastanak sela ko su bili Doseljenici čime se bavili meštani
  

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)