Kodifikacija praktične etike u medicini
Zaklinjem se da ću lekarsku delatnost obavljati stručno i savesno i da ću se u svom radu pridržavati svih pravila lekarske profesije, zakona i drugih propisa, Statuta Komore i Kodeksa medicinske etike Komore.
Tekst zakletve Lekarske komore Srbije, oktobar 2009. kojom lekari Srbije proklamuje i javno formulišu - kodifikuje određene profesionalne obaveze i dužnosti medicinskih (zdravstvenih) radnika
Kodifikacija praktične etike u medicini ima za cilj da proklamuje i javno formuliše - kodifikuje određene profesionalne obaveze i dužnosti medicinskih (zdravstvenih) radnika, kroz pisana dokumenta koja se nazivaju kodeksi.[1]
Uspešnost zdravstvenog radnika zavisi od stručnog i etičkog ponašanja. Za ovu profesiju osnovni uslovi za rad su znanje i savest. Savest bez znanja je nekorisna. Znanje bez savesti je nemoral i opasnost. Zato su najbolje organizacije ili društvene zajednice one koje sve učesnike čine zainteresovanim za uspešno lečenje na na medicinskoj etici i kodeksima propisanim principima praktične etike. Tako se eliminiše sujeta pojedinaca, da ne leči ono što ne zna, već da šalje onome ko zna.[2]
Istorija
uredi
Kodifikacija praktične etike u medicini, kao i etičnost lekarskog rada regulisana je još u Hipokratovoj zakletvi, koja je do današnjih dana ostala osnovni etički normativ za sve zdravstvene radnike (lekare, stomatologe, farmaceute i ostale).[3]
U vreme Hipokrata (rođenog na Kosu 450. godine pre nove ere) postojali su posebno edukovani stručnjaci za razne oblasti lečenje i pripremanje lekova (lekari-apotekari). Podela na medicinu i farmaciju počela je tek od 1240. godine Salernskim ediktom, a na pojedine specijalnosti i mnogo kasnije. Lekarska tajna ozakonjena je tek 1810. godine u Francuskoj.[4]
Medicinska etika kroz istoriju, neprstano je dobijala obeležje epohe i društvenih odnosa, ali je uvek zadržavala specifičnost lekarskog poziva, sadržanog u originalnoj Hipokratovoj zakletvi. Vrednost ove zakletve je, što se u njoj Hipokrat oslobodio religije, nametanjem kulta čoveka i uvođenjem naučnog principa posmatranja čoveka i prirode. Naučni princip - sistem zapažanja i tumačenja, kojima je Hipokrat u Zakletvu uneo osnovne deontološke principe (koji su u to vreme važili u Grčkoj). Suština tih hipokratovih zahteva (koji se bitno nisu menjali kroz istoriju) je da lekari treba da poseduju:[5]
- znanje i etičko ponašanje,
- da nisu lakomi za novac,
- da su povučeni, krotki i dostojanstveni,
- da neprstano stiču životne mudrosti i da razumno govore,
- da su u stanju da se čuvaju mana, praznoverice i da znaju koga je nužno lečiti besplatno.
Osnovni principi
urediIz istorije su nam poznati brojni kodeksi etike zdravstvenih radnika. Ovakvim kodifikovanje društvene organizacije, profesionalna udruženja zdravstvenih radnika i društvo u celini stavljaju se u poziciju da sami sebe regulišu.
Moralna pravila i norme unete u kodekse, nisu trajne i nepromenljive, vremenom se kroz praksu one menjaju i dograđuju. Mnogo šta se promenilo i svakoga dana se menja u humanom društvu (društveni sistem, tržišna privreda), a sa njom i suštinski odnosi u društvu. Menja se organizacija zdravstva i položaj zdravstvenih radnika. Novi društveni odnosi zahtevaju određene moralne odgovornosti i savest zdravstvenih radnika. U vreme kompjuterizacije može se zapostaviti ličnost pacijenta. Aparati potiskuju lekara, koji sve češće gleda doneti rezultati, a sve manje zna o pacijentu.[6]
Sa druge strane internet je omogućava pacijentu široku informisanost o njegovim problemima. Time se nije smanjila, već naprotiv povećala obaveza lekara da se stalno usavršava i bude informisan o svim novinama u medicini. U svim tim uslovima rada kada lekar nemamo dovoljno sopstvenog iskustva, on mora biti upućeni na tuđa, a tu nastaje kompetentnost i odgovornost onoga ko prenosi tuđa iskustva. Lekar ne mora sve da zna, ali je etički važno da zna koliko ne zna.
Zato su nastali kodifikovani principi, da urede sve te brojne nedoumice, nedorečenosti kod pojedinaca u osnovne etičke principe medicinske struke kojih se mora pridržavati pojedinac.
Trajnost kodifikovanih principa
urediVažno je istaći da kodifikovani principi imaju ograničenu vrednost, tj. važe za ono vreme za koje su doneti i za to društveno uređenje.
| „ | „Zato je čak najgenijalniji kodeks od svih, Hipokratova zakletva, danas revidiran u delovima. Zbog promene uslova života i društvene organizovanosti nastaje potreba da se menjaju ranije doneti i kodifikovani etički principi, što podrazumeva i opravdava revizoj etičkih kodeksa.” | ” |
Sankcionisanje nepoštovanje kodifikovanih principa
urediSvako kršenje kodifikovanih načela podrazumeva, tj. za sobom povlači odgovornost unutar profesionalne organizacije, recimo preko suda časti. Sankcije podrazumevaju opomenu, javno žigosanje ili isključivanje iz zdravstenih udruženja-organizacija. Utvrđene su i sankcije, zabrane obavljanja profesije ili zabrana rada sa pacijentima za lekare.
Izvori
uredi- ^ Kaličanin, P. (1999): Medicinska etika i medicinsko pravo, Institut za mentalno zdravlje, Beograd.
- ^ Đurić, D.: Opšta etika, Beograd, 1937
- ^ Milovanović, D.: Etika u medicini kroz vekove, Beograd, 2000.
- ^ Stupar Dragan, Parajcić Dušanka, Osnovi etike u stručnom farmaceutskom radu kroz vekove, Arh. farm. 3 / 419—427 /, 2002
- ^ Milovanović Dimitrije, Medicinska etika, IV izdanje i dopunjeno izdanje, Naučna knjiga, Beograd, 1982. godina.
- ^ Marić Jovan, Medicinska etika, X dopunjeno izdanje, Centar za izdavačku delatnost Ferijalnog saveza Srbije, Beograd, 2000.
Literatura
uredi- Stojanović, S.: Šta su to morali i etika, Rad, Beograd, 1962.
- Supek, R.: Nekonformizam etičnosti, "Praxis", br. 4-6, za 1966
- Stojanović, V.: Etika zdravstvenih radnika Narodnooslobodilačkog rata, Zdravstvena zaštita, Beograd, 1977.
- Tkalčić, M.: Etika – od Platona do Ničea, Omladina, Beograd, 1957.
- Stojanović, V.: O opšte ljudskoj i lekarskoj etici u narodnooslobodilačkom ratu, Zdravstvena zaštita, Beograd, god.VI, 12, 39-48, 1977.