Kara Mustafa-paša
Merzifonly Kara Mustafa-paša (Rođen 1634/1635. - 25. decembar 1683) je bio osmanski vojskovođa i veliki vezir koji je bio centralna figura u poslednjem Turskom pokušaju da prodru u srednju i istočnu Evropu.[1]
Kara Mustafa-paša | |
|---|---|
 Kara Mustafa paša | |
| Datum rođenja | 1630. |
| Mesto rođenja | Merzifon, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 25. decembar 1683. (52/53 god.) |
| Mesto smrti | Beograd |
Mladost i karijera
uredi
Kara Mustafa-paša je rođen 1634 ili 1635. godine u porodici turskog porekla.[2][3][4][5][6][7][8]
Njegovo ime, Merzifonli, ukazuje da je rođen u ili blizu grada Merzifona, u Turskoj. Neki izvori tvrde kako je sin Uruka Hasan- bega, osmanskog timara (komandant konjičke jedinice koji je za učešće u ratu dobijao feudalni posed).
Obrazovanje je stekao u kući Mehmeda Koprulua, a kasnije je postao i zet moćne Koprulu familije. Godine 1659. postao je guverner Silistrije, a bio je i na drugim važnim pozicijama. Do 1663. godine postao je vezir i dobio pristup divanu, a nedugo zatim i komandant Velike egejske flote.
Njegov najveći vojni uspeh bio je povratak egejskih ostrva, zajedno sa Kritom u ratu protiv Venecije (1645-1669).
Za deset godina postao je predstavnik svoga šuraka, velikog vezira Koprulu Fazil Ahmed-paše, te je obavljao poslove u njegovo ime kada je ovaj bio van sultanovog dvora.
Služio je u kao komandant kopnenih trupa u ratu protiv Poljske 1672. godine i vodio pregovore sa poljskim kraljem Janom III Sobjeskim pomoću kojih je uspeo da Podoliju učini delom Osmanskog carstva. Ova pobeda je Osmanlijama omogućila da kozačke oblasti na jugu Ukrajine pretvori u protektorat. Kada je Koprulu Fazil Ahmed-paša preminuo, Kara Mustafa-paša ga je nasledio na mestu velikog vezira 1676. godine.
Bio je manje uspešan od svog prethodnika u suzbijanju kozačkog ustanka koji je izbio neposredno nakon pregovora sa Poljacima. Posle nekoliko manjih pobeda, intervencija Rusije primorala je Osmanlije da sklope mir 1681. godine, kojim su kozačke regije ponovo došle pod vlast Rusije, izuzev nekolicine utvrđenja na Dnjepru.[9]
Opsada Beča 1683. godine
uredi
Godine 1683. predvodio je osmansku armiju u poslednjem pokušaju daljeg širenja ka Evropi nakon 150 godina rata. Pošavši stopama Sulejmana Veličanstvenog (Prva opsada Beča 1529. godine), sredinom jula, Kara Mustafa-paša je sa vojskom od 100 000 ljudi krenuo ka habzburškoj prestonici, koju je branilo svega 10 000 ljudi . U septembru dobar deo zidina bio je oštećen, a pobeda je bila nadohvat ruke.
Međutim, 12. septembra 1683. godine, poljski kralj Jan III Sobjeski, iskoristio je neslaganje u osmanskoj komandi i loš raspored osmanskih trupa, te je iznenadnim napadom sasvim uništio osmansku vojsku, primoravši je time na povlačenje u Ugarsku, koja će pasti u ruke Austrije 1686. godine, a zatim u Beograd.
Ova pobeda ne samo da je koštala Kara Mustafa-pašu položaja, već i života, da bi 25. decembra 1683. godine, po nalogu sultana Mehmeda IV, u Beogradu, zadavljen svilenim gajtanom (običaj koji se odnosio na pogubljenje visokih državnih zvaničnika). Njegove poslednje reči bile su:
„Umirem li? Dobro, kako Bog zapoveda. Proverite da li je gajtan dobro zategnut."
Reference
uredi- ^ „Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Ottoman vizier”. Britannica. Pristupljeno 30. 1. 2021.(jezik: engleski)
- ^ Bérenger, Jean (2003). Tollet, Daniel, ur. Guerres et paix en Europe centrale aux époques moderne et contemporaine mélanges d'histoire des relations internationales offerts à Jean Bérenger. Paris-Sorbonne University Press. str. 103. ISBN 9782840502586. „French: Il [Merzifonlu Kara Mustafa Pacha] était d'origine turque et fut élevé dans la famille des Köprülü. (English: He [Merzifonlu Kara Mustafa Pasha] was of Turkish descent and was brought up in the Köprülü family.”
- ^ Veiga, Francisco (2006). El turco diez siglos a las puertas de Europa. Debate. str. 262. ISBN 9788483066706. „Spanish: A él le sucedería Merzifonlu Kara Mustafa Pasa, de origen turco. (English: He would be succeeded by Merzifonlu Kara Mustafa Pasa, of Turkish origin.”
- ^ Şimşir, Nahide (2004). Osmanlı araştırmaları makaleler · Volume 1. IQ Kültürsanat. str. 111. ISBN 9789752550056. „Kara Mustafa Pasha, who was of Turkish origin and was brought up in the Köprülü family, was a passionate, ambitious and authoritarian person”
- ^ Wheatcroft, Andrew (2009). The Enemy at the Gate Habsburgs, Ottomans, and the Battle for Europe. Basic Books. ISBN 9780786744541. „While the other Köprülü were all of Albanian origin, the first of them brought to Istanbul in the youth levy, Kara Mustafa was a pure Anatolian.”
- ^ Sevinç, Necdet (1992). Osmanlının yükselişi ve çöküşü sosyal ve ekonomik inceleme. Burak Yayınevi. str. 111. ISBN 9789757645009. „Merzifonlu Kara Mustafa Pasha - Ethnicity: Turkish”
- ^ Emir Şekip Arslan, Selda Meydan, Ahmet Meydan (2005). Bir Arap aydının gözüyle Osmanlı Tarihi ve I. Dünya Savaşı Aruları. Çatı Kitapları. str. 111. ISBN 9789758845163. „Kara Mustafa Pasha from Merzifon was Turkish, and those from Köprülü were Albanians”
- ^ Dilek, Zeki (2000). Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Uluslararası Sempozyumu 08-11 Haziran 2000, Merzifon. Merzifon Vakfı. str. 4. ISBN 9789759744700. „Even later, Merzifonlu Kara Mustafa Pasha, one of the Grand Viziers of Turkish origin in the Ottoman Empire [...]”
- ^ „Kara Mustafa Pasha”. DBpedia. Pristupljeno 30. 1. 2021.(jezik: engleski)
