Kantoni Švajcarske
Kantoni (fr. Cantons, nem. Kanton, ital. Cantoni) su konstituenti, federalne jedinice švajcarske federacije. Ima ih ukupno 26, s tim što su tri kantona podeljena na polukantone, i tako je relevantan broj za izbor u Veće kantona 23. Razlike među kantonima su velike, ne samo u pogledu etničkog sastava stanovništva i dominantnog jezika u upotrebi već i po veličini teritorije i broja stanovnika. Tako kanton Bazel-grad ima svega 37 km², a najveći kanton Graubinden 7.105 km². Slična nesrazmera je i u pogledu broja stanovnika. Tako kanton Cirih ima 1.228.000 stanovnika, a polukanton kanton Apencel Ineroden svega 15.000. Bez obzira na to, kantoni su jednaki i svi imaju svoj ustav, zakonodavnu, sudsku i izvršnu vlast. Znamenita specifičnost dva mala kantona u Švajcarskoj (Apencel Ineroden i Glarus) su i Landsgemeinde - skupštine svih punoletnih građana (nalik antičkim polisima) na kojima se donose odluke o kantonalnom zakonodavstvu i o izboru predstavnika za Veće kantona.
Ovlašćenja kantona određena su sa jedne strane negativno prema Ustavu, a s druge strane ograničena su autonomijom konstitutivnih opština kantona. Svaki kanton za sebe određuje stepen samouprave opština. S druge strane, svi poslovi koji nisu izričito dati federalnoj vlasti su u nadležnosti kantona. Ponovimo još jednom da se u Ustavu izuzetno često javlja princip preklapanja i saradnje federalne i kantonalnih vlasti. Od oblasti koje su nominalno potpuno u nadležnosti kantona (mada se i tu javlja mogućnost pomoći federacije) najbitnije su osnovno i srednje obrazovanje, kultura, regulisanje lokalnih crkvenih pitanja, urbanizam, jezik kantona, zaštita kulturnog i istorijskog nasleđa, staranje o određenim socijalnim kategorijama i lokalni porezi.
Kantoni | Glavni grad | Na nemačkom | ||
---|---|---|---|---|
AR | Apencel Auseroden | Herisau | Appenzell Ausserrhoden | Herisau |
AI | Apencel Ineroden | Apencel | Appenzell Innerrhoden | Appenzell |
AG | Argau | Arau | Aargau | Aarau |
BS | Bazel-grad | Bazel | Basel-Stadt | Basel |
BL | Bazel-provincija | Liztal | Basel-Landschaft | Liestal |
BE | Bern | Bern | Bern | Bern |
VS | Vale | Sion | Waalis | Sitten |
VD | Vo | Lozana | Waadt | Lausanne |
GL | Glarus | Glarus | Glarus | Glarus |
GR | Graubinden | Hur | Graubünden | Chur |
GE | Ženeva | Ženeva | Genf | Genf |
SO | Zoloturn | Zoloturn | Solothurn | Solothurn |
JU | Jura | Delemon | Jura | Delsberg |
LU | Lucern | Lucern | Luzern | Luzern |
NE | Nešatel | Nešatel | Neuenburg | Neuenburg |
NW | Nidvalden | Štans | Nidwalden | Stans |
OW | Obvalden | Sarnen | Obwalden | Sarnen |
SG | Sent Galen | Sent Galen | St. Gallen | St. Gallen |
TI | Tičino | Belincona | Tessin | Bellinzona |
TG | Turgau | Frauenfeld | Thurgau | Frauenfeld |
UR | Uri | Altdorf | Uri | Altdorf |
FR | Fribur | Fribur | Freiburg | Freiburg |
ZH | Cirih | Cirih | Zürich | Zürich |
ZG | Cug | Cug | Zug | Zug |
SH | Šafhauzen | Šafhauzen | Schaffhausen | Schaffhausen |
SZ | Švic | Švic | Schwyz | Schwyz |