Ivan Gorjanski
Ivan VII Gorjanski (umro 6. januara 1430.) je bio ugarski ban Usore (1412-1417)[1] i tamiški župan (1402—1417)[2].
| Ivan | |
|---|---|
 Banovina Usora u sastavu Ugarske 1412. godine | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Ivan Gorjanski |
| Datum smrti | 6. januar 1430. |
| Porodica | |
| Supružnik | Hedviga Pjast |
| Potomstvo | Doroteja Jovanova Gorjanska |
| Roditelji | Nikola I Gorjanski nepoznato |
| Dinastija | Gorjanski |
| Tamiški župan | |
| Period | 1402-1417 |
| ban Usore (sa Solijem) | |
| Period | 1412-1417 |
| Prethodnik | Ivan Morovićki |
| Naslednik | Vukmir Zlatonosović |
Detinjstvo i mladost
urediIvan je bio sin Nikole I Gorjanskog, mačvanskog bana (1359-1375) i jednog od najmoćnijih barona Lajoša I Anžujskog (1342-1482) i njegove ćerke Marije. Pripadao je velikaškoj porodici Gorjanskih. Ivan je, zajedno sa bratom, Nikolom Gorjanskim Mlađim, učestvovao u bici kod Gorjana (1386). Brat mu se uspeo spasiti, a Ivan je pao u zarobljeništvo, ali je oslobođen zbog svoje mladosti[3]. Prilikom izmirenja sa ugarskim kraljem Žigmundom (1402), Nikola Gorjanski je kao taoce predao svoga brata, Ivana VII, i sina Ivana VIII Gorjanskog. Od 1402. do 1417. godine Ivan je nosio titulu tamiškog župana. Nakon sklapanja mira između Žigmunda i bosanskog kralja Ostoje (1411), Ivan Gorjanski postavljen je za bana Usore. Žigmund je početkom 15. veka obnovio banovinu Usoru i Soli. Ona je formirana sredinom 13. veka od strane kralja Bele IV. Prvi ban bio je Rostislav Mihailović[4]. Međutim, od 1284. godine banovina je pod upravom sremskog kralja Dragutina, a potom pod vlašću bosanskih banova i kraljeva[5]. Prvi ban Usore u 15. veku bio je Ivan Morovićki koji je dužnost obavljao od 1405. do 1412. godine. Nije poznato zbog čega je Morovićki smenjen, ali je zajedno sa Ivanom učestvovao u ratu protiv Hrvoja Vukčića Hrvatinića 1415. godine[6].
Sukob sa Hrvojem Vukčićem
uredi
Kratkotrajan mir u Bosni okončan je izbijanjem sukoba između bosanske vlastele i ugarskog kralja sa jedne i vojvode Donjih Kraja, vicekralja Hrvoja Vukčića Hrvatinića sa druge strane. Hrvoje je bio najmoćnija ličnost svoga vremena u Bosni. Iskoristio je učešće Sandalja Hranića u ratu protiv Osmanlija na istoku (zajedno sa despotom Stefanom Lazarevićem) da zauzme trg Drijeva. Bio je to povod da ga Žigmund Luksemburški proglasi izdajnikom (1413). Žigmund Luksemburški se tada nalazio na saboru u Konstanci te su Ivan Gorjanski i Pavle Čupor delovali preko kraljice Barbare Celjske[7]. U pismu Dubrovniku od 17. juna Hrvoje je otpužen za saradnju sa Turcima[8]. To su iskoristili slavonski ban Pavle Čupor i Ivan Gorjanski da zauzmu Hrvojeva imanja u Slavoniji avgusta iste godine[7][8]. Ugarski baroni su najpre prisvojili slavonske posede: Požešku župu i grad Segest, a zatim su se pripremali za pohod preko Save.
Nakon bezuspešne intervencije kod Barbare Celjske, Hrvoju je preostalo da se za pomoć obrati turskom sultanu. Na čelu poslanstva na turskom dvoru nalazio se njegov protovestijar, Mihailo Kabužić. Sultan je odlučio da pomogne vojvodi Donjih Kraja te je poslao vojsku na čelu sa Zekom Melekom[9]. Melek je sa svojim odredima u Bosni ostao čitava tri meseca. Potom se 16. juna povukao sa svojim snagama. Ivan Gorjanski se tada nalazio pod Dobojem na Usori odakle je sa velikom vojskom krenuo ka jugu, u zemlju Bosnu. Gorjanski je izbegao sukob sa prethodnom osmanskom vojskom, ali se očekivalo da Turcima stignu pojačanja predvođena skopskim krajišnikom Ishak-begom[10][3].
Sudar ugarske i osmanske vojske, poznatiji kao bitka kod Doboja, odigrao se 2. jula 1415. godine, na praznik Bogorodice. Osmanlije su odnele svoju prvu veliku pobedu na prostorima Bosne. Tom prilikom zarobljena je nekolicina najvećih ugarskih barona među kojima su bili i Ivan Gorjanski, Pavle Čupor, Ivan Morovićki, Martin Derž od Serdahelja, Petar "Herlinković" i Ladislav Titušević. Za njihovo oslobađanje određena je visoka otkupnina od 65.000 zlatnih forinti. Ivan Gorjanski je oslobođen, zajedno sa ostalima, 1416. godine, a u zarobljeništvu je ostao jedino Ivan Morovićki (do 1419). Prema rečima Konstantina Filozofa, u prikupljanju otkupa učestvovao je i Stefan Lazarević[9][11].
Ivan Gorjanski se poslednji put pominje u povelji iz 1424. godine. Njegova kasnija delatnost ostaje nepoznata[3].
Potomstvo
uredi
Ivan je bio oženjen Hedvigom, ćerkom mazovskog vladara Siemovita IV i litvanske princeze Aleksandre. Imali su ćerku Doroteju Jovanovu Gorjansku koja je bila bosanska kraljica (1428—1438) kao supruga Tvrtka II Tvrtkovića.
Porodično stablo
uredi| Stjepan Gorjanski | ||||||||||||||||
| Andrija Gorjanski | ||||||||||||||||
| Nikola I Gorjanski | ||||||||||||||||
| Ivan Gorjanski | ||||||||||||||||
Reference
uredi- ^ Mrgić 2008, str. 104–112
- ^ Magyar életrajzi lexikon
- ^ a b v Hrvatski biografski leksikon
- ^ ISN 1999, str. 149.
- ^ Mrgić 2008, str. 60.
- ^ Mrgić 2008, str. 104.
- ^ a b Mrgić 2008, str. 92
- ^ a b Mrgić 2002, str. 106
- ^ a b Mrgić 2008, str. 93
- ^ Mrgić 2002, str. 108.
- ^ Mrgić (2002). str. 108.-9
Literatura
uredi- Mrgić, Jelena (2002). Donji Kraji: Krajina srednjovekovne Bosne. Beograd: Filozofski fakultet.
- Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut.
- Hrvatski biografski leksikon, pdf
- Istorija srpskog naroda 1, grupa autora, SKZ, Beograd (1999)