Žitkovac

Žitkovac
Žitkovac;
	Crkva svetog Arhanđela Gavrila
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Nišavski
Opština	Aleksinac
Stanovništvo
— 2022.	2.258
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 30′ 20″ S; 21° 41′ 23″ I / 43.5055° S; 21.689666° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	160 m
	Žitkovac Žitkovac na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	18210
Pozivni broj	018
Registarska oznaka	AL

Žitkovac je varošica u Srbiji u opštini Aleksinac u Nišavskom okrugu. Prema popisu iz 2011. Žitkovac ima 2569 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 2.680 stanovnika, dok je prema onom iz 1991. bilo je 2.735). Zajedno sa susednim naseljima Moravcem i Prćilovicom čini jednu celinu kreirajući jedno od najvećih naselja na teritoriji opštine od oko 6.650 stanovnika.

Naselje se nalazi na 160 metara nadmorske visine sa zapadne strane Južne Morave udaljeno od Aleksinca 3 kilometra. Žitkovac nosi ime po žitnim poljima.

Istorija

Žitkovac se prvi put u pisanom izvoru spominje 1516. godine u popisu koga Turci sprovode na teritoriji porobljene Srbije. Zapisano je da je selo nosilo dva imena, Stojanovce ili Žitkovce i imalo je 48 srpskih hrišćanskih i 6 muslimanskih kuća. Nakon oslobođenja od Turaka 1833. godine, Žitkovac je imao 34 kuća. Granica sa Turskom se u to vreme nalazila kod sela Supovca, nekih 20 tak kilometara južno od Žitkovca.

Tu je jula 1933. godine osnovana Savezna Streljačka družina, na inicijativu učitelja Stanoja Jovanovića. U nju je pristupilo odmah oko 50 članova. Učitelj Jovanović je izabran i za predsdnika, Budimir Jovanović je potpredsednik i tu je u upravi još Miroslav Tirnanić, inače mlinar. Društvo je radila po društvenim potvrđenim pravilima.^[1]

Do 1965. ovo naselje je bilo sedište opštine Žitkovac koju su činila naseljena mesta: Bankovac, Belja, Česta, Čukurovac, Dašnica, Donja Peščanica, Donje Suhotno, Donji Adrovac, Donji Ljubeš, Golešnica, Gornja Peščanica, Gornje Suhotno, Gornji Adrovac, Gornji Ljubeš, Gredetin, Grejač, Jakovlje, Kamenica, Koprivnica, Korman, Krušje, Kulina, Loćika, Loznac, Lužane, Ljupten, Mali Drenovac, Moravac, Moravski Bujmir, Nozrina, Porodin, Prćilovica, Radevce, Srezovac, Stublina, Šurić, Tešica, Trnjane, Veliki Drenovac, Vitkovac, Vrćenovica, Vukanja, Žitkovac (sada u opštini Aleksinac), Sečanica i Supovac (pripojeni tadašnjoj opštini Niš, danas u niškoj gradskoj opštini Crveni Krst)

Infrastruktura i saobraćaj

Auto-put E75 kod Aleksinca
Železnička stanica
Stari vodotoranj
Autobuska stanica

Prvi voz kroz Žitkovac prugom Beograd - Niš prošao je 1884. godine. Železnička stanica u Žitkovcu potiče upravo iz tog vremena kada je sagrađen i vodotoranj za potrebe železnice. Železnička stanica u Žitkovcu je zvanična stanica grada Aleksinca.

Žitkovac se nalazi na dvadesetak kilometara severno od Niša i isto toliko jugoistočno od Kruševca. Naselje je povezano auto-putem Beograd - Niš E-75 kao i regionalnim putem Kruševac - Niš. Glavni autobuski prevoz, gradski, međugradski i seoski je Niš ekspres. Takođe saobraća i Sokoprevoz direktnom linijom Žitkovac - Sokobanja, koja je udaljena nekih tridesetak kilometara od varošice.

Osnovni problem Žitkovca je nedovršena kanalizacija.

Privreda

Žitkovački pčelinjak

Trgovina

Žitkovac je raskrsnica puteva koji spaja grad Aleksinac sa svim naseljima aleksinačke opštine koja se nalaze sa leve strane toka Južne Morave. Zahvaljujući povoljnom geografskom položaju, Žitkovac se razvio u značajan trgovinski centar opštine Aleksinac

Poljoprivreda

Aleksinački kraj je jedan od najpoznatijih pčelarskih krajeva Srbije. Doktor Rodoljub Živadinović iz Žitkovca je predsednik Društva Pčelara Aleksinac kao i Saveza pčelarskih organizacija Srbije.

Industrija, mala privreda, zanatstvo i ugostiteljstvo

Godine 1885 zbog velikih poljoprivrednih potencijala ovdašnjeg kraja u Žitkovcu i Moravcu osnovan je Monopol za preradu i otkup duvana. U kraju se proizvodio duvan tipa prilep, poznat još i kao „žitkovački“. Fabrika je bila samostalna sve do devedesetih godina kada ulazi u sastav „Duvanske Industrije Niš“, kako bi nakon privatizacije postala deo Filip Morisa.

Žitkovac, zajedno sa Moravcem poseduje nekoliko privatnih konfekcijskih radnji od kojih je najveća „Novitet“. Devedesetih godina počinje sa radom lokalna Pivara Junior koja zbog jake konkurencije nije opstala na tržištu i menja delatnost u ugostiteljstvo. Mlekara Žitkovac je takođe imala sličnu sudbinu.

Kao lokalni centar, Žitkovac poseduje veliki broj kafića i dva velika podrumska prostora koje koriste diskoteke.

Mlekara
restoran Junior
Bazeni Akvarijus
Benzinska pumpa

Sport

FK Morava je fudbalski klub iz Žitkovca, Moravca i Prćilovice koji se takmiči u niškoj fudbalskoj zoni. Osnovan je 1930. godine kao matični klub tadašnjeg sela Žitkovca. Uskoro se ujedinio sa FK Mladost, matičnim klubom sela Moravca i tako je nastao novi klub fk Morava. Današnji stadion koji se nalazi u varošici Žitkovac klub je dobio 1938. godine.

Demografija

U naselju Žitkovac živi 2.161 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,0 godina (39,4 kod muškaraca i 40,5 kod žena). U naselju ima 854 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,14.

Ovo naselje je drugo po veličini u opštini i najveće na zapadnoj strani Južne Morave, a stanovništvo u njemu čine skoro u potpunosti Srbi (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	1.124
1953.	1.237
1961.	1.754
1971.	2.255
1981.	2.464
1991.	2.735	2.671
2002.	2.680	2.796
2011.	2.569

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	2.527	94,29%
Romi	94	3,50%
Makedonci	9	0,33%
Hrvati	5	0,18%
Albanci	4	0,14%
Jugosloveni	4	0,14%
Bugari	2	0,07%
Česi	1	0,03%
Crnogorci	1	0,03%
Slovenci	1	0,03%
Rusi	1	0,03%
Muslimani	1	0,03%
nepoznato	17	0,63%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	12	11
80+	20	25
75—79	39	50
70—74	56	67
65—69	74	97
60—64	67	94
55—59	69	59
50—54	109	123
45—49	113	100
40—44	85	92
35—39	78	82
30—34	92	88
25—29	85	91
20—24	104	106
15—19	82	93
10—14	77	88
5—9	68	68
0—4	55	61
Prosek :	39,4	40,5

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	332	351	531	692	777	823	854

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	165	181	143	186	111	57	9	0	0	2	3,14

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.085	298	710	55	20	2
Ženski	1.178	223	720	185	50	0
UKUPNO	2.263	521	1.430	240	70	2

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	501	33	0	3	132
Ženski	244	24	0	0	53
UKUPNO	745	57	0	3	185
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	6	112	47	13	43
Ženski	2	5	46	8	8
UKUPNO	8	117	93	21	51
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	1	7	24	14	10
Ženski	2	4	10	26	32
UKUPNO	3	11	34	40	42
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	21	0	0	35
Ženski	8	1	0	15
UKUPNO	29	1	0	50

Poznate ličnosti

U Žitkovcu je 1926. godine rođena poznata srpska glumica Branka Mitić.

Spomenici kulture

Crkva Svetog Arhangela Gavrila - Izgradnja crkve posvećene Svetom arhangelu Gavrilu je započeta 1993. godine, u vreme službovanja prote Dušana Stojkovića. Hram je osveštao patrijarh srpski Irinej 5. juna 2011. godine.
Spomenik NOB - od samog centra Žitkovca, na magistralnom putu za Niš, nalazi se spomen park poginulim borcima u Narodnooslobodilačkoj borbi u Drugom svetskom ratu (1941 - 1945). Na samom spomeniku, nalaze se mermerne ploče sa imenima i prezimenima osoba koje su svoj život dale takom ovih borbi. Na samom spomeniku, u centralnom delu, karakterističan je natpis koji stoji: " Poštujte mladosti onih koji padoše da srećni i slobodni budemo mi".

Spomenik palim borcima u NOB-u

Reference

^ "Pravda", Beograd 1933. godine
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] "Pravda", Beograd 1933. godine

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]