Eland antilopa
Eland antilopa (lat. Taurotragus oryx) je vrsta afričke antilope, koja naseljava savane i ravnice istočne i južne Afrike.
| Eland antilopa | |
|---|---|
| |
| Taurotragus oryx | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Potporodica: | |
| Pleme: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | T. oryx
|
| Binomno ime | |
| Taurotragus oryx (Pallas, 1766)
| |
| Podvrste | |
| |
| |
| Areal eland antilope | |
| Sinonimi | |
|
Spisak[2]
| |
Opis
uredi Kod vrste je prisutan polni dimorfizam, pri čemu su ženke sitnije od mužjaka.[3] Ženke dostižu težinu od 300–600 kg, dužinu od 200–280 cm od njuške do korena repa i visinu u ramenima od 125–153 cm. Mužjaci dostižu težinu od 400–942 kg,[4] dužinu od 240–345 cm od njuške do korena repa i visinu u ramenima od 150–183 cm. Rep je dug 50–90 cm.[5] Zabeleženo je da mužjaci mogu da dostignu težinu i do 1.000 kg.[6]
Krzno eland antilope iz severnih delova areala ima karakteristične oznake (pruge na torzu, obeležja na nogama, i dr.) koje nisu prisutne kod eland antilope sa juga.[7] Krzna mužjaka su tamnija od krzna ženki. Mužjaci na krznu mogu imati i niz vertikalnih belih pruga sa strane (najčešće se javlja u delovima oblasti Karu u Južnoj Africi). Kako mužjaci stare tako njihovo krzno postaje sivlje. Mužjaci imaju gusto krzno na čelu i veliki podbradak.[5]
Rogovi oba pola su po ivicama spiralni. Tek rođeni mladunci imaju vidljive roščiće, koji brzo rastu u prvih sedam meseci života.[8] Rogovi mužjaka su deblji i kraći od rogova ženki (rogovi mužjaka su dugi 43–66 cm, a rogovi ženki 51–69 cm) i imaju izraženiju spiralu. Mužjaci koriste svoje rogove u borbama sa drugim mužjacima, dok ženke svoje rogove koriste da bi zaštitile maladunce od grabljivaca.[5]
Eland antilopa je najsporija vrsta antilope, maksimalna brzina koju može da dostigne je 40 km na čas i pri ovoj brzini se brzo zamara. Međutim, kada trči brzinom od 22 km na čas može veoma dugo da trči. Eland antilopa kada se uplaši može da skoči iz mesta do 2,5 m[7] (mladunci mogu da skoče i do 3 m).[5] Očekivani životni vek eland antilope se kreće između 15 i 20 godina, a u zatočeništvu dostiže starost i do 25 godina.[5]
Taksonomija
uredi
Eland antilopu je 1766. prvi opisao nemački zoolog i botaničar Peter Simon Palas. Ona pripada potporodici Bovinae porodice Bovidae iz reda papkara (Artiodactyla).[9] Eland antilopa se nekada svrstava u rod Tragelaphus na osnovu molekularne filogenije, ali se obično svrstava u rod Taurotragus, sa džinovskom eland antilopom (T. derbianus).[5]
Podvrste
urediPriznate su tri podvrste eland antilope, mada je njihova validnost osporena.[1][3][5][8][10]
- T. o. livingstonii (Sclater, 1864). Livingstonov eland naseljava šume oko srednjeg toka Zambezija. Livingstonov eland ima smeđe krzno sa do 12 pruga.
- T. o. oryx (Pallas, 1766). Kejpski eland naseljava Južnu i Jugozapadnu Afriku. Kejpski eland ima mrko-žuto krzno, a odrasle jedinke nemaju pruge.
- T. o. pattersonianus (Lydekker, 1906). Istočnoafrički eland naseljava Istočnu Afriku. Istočnoafrički eland na krznu ima do 12 pruga.
Ponašanje
uredi.jpg)
Eland antilope su migratorne životinje, koje su aktivne uglavnom u zoru i sumrak. Hrane se ujutru i uveče, odmaraju u hladu kada je velika vrućina, a kada je hladno borave na osunčanim mestima. Žive u krdima do 500 jedinki, u kojima ostaju od nekoliko sati do više meseci. Ženke i mladunci se obično okupljaju u većim krdima, dok mužjaci žive u manjim krdima ili kao samotnjaci. U vreme sezone parenja, krda se češće okupljaju.[5] U Južnoj Africi eland antilope se često mešaju sa krdima zebri, konjskih antilopa i oriksa.[11]
Stanište i rasprostranjenost
urediEland antilope žive na otvorenim ravnicama Južne Afrike. Od Etiopije i Južnog Sudana na severu, do Angole i Namibije na zapadu i Južnoafričke Republike na jugu.
Eland antilope najviše vole polupustinjske oblasti sa žbunastom vegetacijom. Često naseljavaju travnate predele, šumarke, polupustinje, žbunjake i planinske vrhove na nadmorskoj visini od oko 4.600 m.[12] Elandi izbegavaju šume, močvare i pustinje. U oblastima koje naseljavaju eland antilope obično se mogu naći vrste drveća i grmlja iz rodova Acacia, Combretum, Commiphora, Diospyros, Grewia, Rhus i Ziziphus.
Eland antilopa se može naći u mnogim nacionalnim parkovima i rezervatima.
Ishrana
uredi
Elandi su biljojedi, koji se hrane lišćem grmova i drveća tokom suvljih zimskih meseci, a tokom kišne sezone, kada je ima u izobilju, pretežno se hrane travom.[5] U ishrani su im potrebni sočni listovi biljaka cvetnica bogati proteinima, ali se hrane i biljnom hranom manje hranljive vrednosti, kao što su trave itd.[5][6][12][13] Eland antilopa je u stanju da očuva vlagu povećanjem svoje telesne temperature.[6] Elandi se hrane tokom noći u toku velikih vrućina, a tokom dana veliki deo vremena provode spavajući.
Veći deo vlage koja im je potrebna dobijaju iz hrane, ali piju vodu ako je nađu.[5] Svoje rogove koriste da bi odlomili visoke grane koje su im van domašaja.[14]
Razmnožavanje
uredi
Ženke dostižu polnu zrelost sa 15–36 meseci, a mužjaci sa 4–5 godina. Do parenja može doći u bilo kom trenutku nakon dostizanja polne zrelosti, ali se najčešće dešava u vreme kišne sezone. U Zambiji, mladi se rađaju u julu i avgustu, u vreme kada u drugim krajevima traje sezona parenja.[12] Parenje počinje kada se krda elanda okupe da bi se hranili mladom zelenom travom. Dominantni mužjak se može pariti sa većim brojem ženki.[12] Period gestacije traje 9 meseci, nakon čega ženka rađa samo jedno mladunče.[15]
Mužjaci, ženke i mladi stvaraju posebne društvene grupe. Krda mužjaka su najmanja. Elandi ostaju na okupu i zajedno traže izvore hrane i vode. Krda ženki su mnogo veća i pokrivaju veću površinu.[12]
Ugroženost
urediEland antilopa trenutno nije ugrožena vrsta. Prema podacima Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN) do kojih se došlo prebrojavanjem sa zemlje i iz vazduha, gustina populacije eland antilope se kreće od 0,05 do 1 na km², a ukupna populacija je procenjena na 136.000.[16] Smatra se da je populacija stabilna ili da se povećava u Namibiji, Bocvani, Zimbabveu, Južnoafričkoj Republici, Malaviju i moguće u Tanzaniji.
Populacija se ipak postepeno smanjuje kao posledica gubitka staništa, zbog širenja ljudskih naselja i krivolova.[17] Zbog činjenice da su neaktivne veći deo vremena, eland antilope lako mogu biti ubijene.[18] Vrsta je izumrla u Svazilendu[10] i Zimbabveu,[13] ali je tamo ponovo naseljena.
Prema podacima IUCN-a oko polovina ukupne procenjene populacije elanda živi u zaštićenim oblastima, a 30% na privatnoj zemlji. Većina ovih populacija su stabilne. Relativno veliki broj eland antilopa danas živi na privatnim posedima, naročito u Namibiji, Zimbabveu i Južnoafričkoj republici (kao trofejne životinje imaju veliku vrednost).
Veliki broj elanda je pripitomljen u Zimbabveu, Južnoafričkoj republici i Keniji, ali i u Rusiji, Ukrajini i Engleskoj.[19][20]
Izvori
uredi- ^ a b IUCN SSC Antelope Specialist Group (2016). „Taurotragus oryx”. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2023.1. International Union for Conservation of Nature. Pristupljeno 8. 3. 2024.Taurotragus oryx Baza podataka uključuje i dokaze o riziku ugroženosti. (jezik: engleski)
- ^ Grubb, P. (2005). "Order Artiodactyla". In "Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference" (3rd ed.).
- ^ a b Harris, H. „Husbandry Guidelines For The Common Eland”.
- ^ Kingdon, J (1997). The Kingdon Field Guide to African Mammals.
- ^ a b v g d đ e ž z i j Pappas, LA; Elaine Anderson; Lui Marnelli; Virginia Hayssen (2002). "Taurotragus oryx".
- ^ a b v „"Animal Bytes – Common Eland". Seaworld.org.”. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 11. 03. 2017.
- ^ a b Estes, RD (1999). „Bushbuck Tribe”.
- ^ a b Skinner, JD; Chimimba, CT (2005). „Ruminantia”.
- ^ „Common eland: Taxonomy”. Museumstuff.com.
- ^ a b Grubb 2005, str. 696–697
- ^ Burton, RM (2002). „Eland”. International wildlife encyclopedia.
- ^ a b v g d „Taurotragus Oryx:Information”. University of Michigan Museum of Zoology. Animal Diversity Web.
- ^ a b „The Living Africa: Wildlife – Bovid Family – Common Eland”. Library.thinkquest.org. Arhivirano iz originala 17. 02. 2012. g. Pristupljeno 11. 03. 2017.
- ^ Rafferty, John P. (2010). „Elands, Antelopes”.
- ^ „Taurotragus oryx (Common eland)-Ontogeny and Reproduction”. Ultimateungulate.com. Arhivirano iz originala 09. 01. 2011. g. Pristupljeno 11. 03. 2017.
- ^ „Population of common elands”. Iucnredlist.org. Arhivirano iz originala 29. 06. 2012. g. Pristupljeno 11. 03. 2017.
- ^ East, compiled by R. (1990). „Common Eland (Tragelaphus oryx)”.
- ^ „Ecology and conservation of the eland”. Seaworld.org. Arhivirano iz originala 19. 06. 2012. g. Pristupljeno 11. 03. 2017.
- ^ „Conservation status (least concern)”. Iucnredlist.org. Arhivirano iz originala 29. 06. 2012. g. Pristupljeno 11. 03. 2017.
- ^ East, Rod (1999). „Common Eland (Conservation status)”.
Literatura
uredi- Grubb, P. (2005). „Order Artiodactyla”. Ur.: Wilson, D.E.; Reeder, D.M. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd izd.). Johns Hopkins University Press. str. 696—7. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
- Harris, H. „Husbandry Guidelines For The Common Eland” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 17. 04. 2012. g. Pristupljeno 11. 03. 2017.
- Kingdon, J (1997). The Kingdon Field Guide to African Mammals. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11692-1.
- Pappas, Lindsay A. (2002). „Taurotragus oryx”. Mammalian Species. 689: 1. ISSN 1545-1410. S2CID 198968884. doi:10.1644/1545-1410(2002)689<0001:TO>2.0.CO;2..
- Estes, RD (1999). „Bushbuck Tribe”. The Safari Companion: A Guide to Watching African Mammals, Including Hoofed Mammals, Carnivores, and Primates. Chelsea Green Publishing. str. 154. ISBN 978-0-9583223-3-1.
- Skinner, JD; Chimimba, CT (2005). „Ruminantia”. The Mammals of the Southern African Subregion (3rd izd.). Cambridge: Cambridge University Press. str. 637–9. ISBN 978-0-521-84418-5.
- Burton, RM (2002). „Eland”. International wildlife encyclopedia (3rd izd.). New York: Marshall Cavendish. str. 757–9. ISBN 978-0-7614-7266-7.
- Rafferty, John P., ur. (2010). „Elands, Antelopes”. Grazers (1st izd.). New York, NY: Britannica Educational Pub. str. 77–8. ISBN 978-1-61530-465-3.
- East, compiled by R. (1990). „Common Eland (Tragelaphus oryx)” (PDF). West and Central Africa. Gland: IUCN. str. 131. ISBN 978-2-8317-0016-8.
- East, Rod, ur. (1999). „Common Eland (Conservation status)”. African antelope database 1998. Gland, Switzerland: The IUCN Species Survival Commission. str. 139. ISBN 978-2-8317-0477-7.
Spoljašnje veze
uredi
