Dungani
Dungani (dunganski: Huэйzў, rus. Дунгане, kaz. Дүңгендер, kirg. Дунгандар) su narod kineskog porekla[6] koji pretežno nastanjuje srednju Aziju, naročito Kirgistan i Kazahstan. Oni su potomci Kineza muslimana koji su nastanili srednju Aziju u 18. veku. Govornici turkijskih jezika u Sinkjangu, u severozapadnoj Kini, za njih takođe koriste naziv Dungani, dok sami Dungani sebe nazivaju imenom Hui. I dan danas su većinom islamske veroispovesti, a govore dunganskim jezikom koji spada u kinesku grupu sino-tibetanske porodice jezika.
| Хуэйзў | |
|---|---|
 Dunganke u tradicionalnoj nošnji | |
| Ukupna populacija | |
| 116.450 | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
 Kirgistan | 64.565[1] |
 Kazahstan | 36.900[2] |
 Rusija | 1.651[3][4] |
 Tadžikistan | 6.000[3] |
 Mongolija | 5.300 |
 Uzbekistan | 1.900[3] |
 Ukrajina | 133[5] |
| Jezici | |
| Dunganski jezik, ruski jezik, kazaški jezik i kirgiski jezik | |
| Religija | |
| islam | |
| Srodne etničke grupe | |
| Hui Kinezi, Han Kinezi | |
Ukupno ih ima oko 116.450, od toga 64.565 u Kirgistanu, 36.900 u Kazahstanu, 6.000 u Tadžikistanu i 5.300 u Mongoliji.[1][2][4]
Istorija
urediPrvi Dungani u srednjoj Aziji potiču iz zapadnog i severnog Sinkjanga, odakle su odvedeni nakon što su ih zarobili lovci na robove. Nakon što su Rusi osvojili srednju Aziju u poznom 19. veku i ukinuli ropstvo, većina žena robinja je ostala tamo gde su i držane u ropstvu. Ruski etnograf Vladimir Petrovič Naljikin i njegova supruga su napomenuli to da „su skoro sve robinje ostale tamo gde su se nalazile, zato što su bile supruge radnika i sluga svojih bivših vlasnika, ili su bile premlade za samostalan život”.[7] Dunganske robinje u Buhari su bile niskog statusa i nisu bile na visokoj ceni.[8]
Muslimanski lovci na robove iz Kokanda nisu pravili razliku između Hui Kineza i Han Kineza, zarobljavali su Hui Kineze u suprotnosti sa islamom.[9][10] Tadžici su kupili dva kineska roba iz Šensija, koji su držani u zarobljeništvu godinu dana, pre nego što ih je tadžički beg Kubute pustio na slobodu. Zabeleženo je da su svi zarobljenici postali robovi. Broj ovih robova u srednjoj Aziji je sve više rastao.[11][12] Pletenice su bile odsecane sa glava Hui kineskih zatvorenika, pa su onda bile prodavane ili poklanjane. Neki od njih su pobegli u Rusiju odakle su bili vraćeni u Kinu. Rusi su zabeležili incident u kome su spasili kineske muslimanske trgovce koji su pobegli, nakon što su prodati od strane Džahangirove armije u srednjoj Aziji i vraćeni nazad u Kinu.
Sledeći talas imigracije usledio je početkom 1880-ih. U skladu sa uslovima Sankt-Peterburškog sporazuma (1881), koji je zahtevao povlačenje ruskih trupa iz gornjeg basena reke Ili (područje Jining), Dunganima i Ujgurima bilo je dozvoljeno da se odluče za prelazak na rusku stranu granice. Mnogi su izabrali tu opciju; prema ruskoj statistici, 4.682 Dungana se preselilo u Rusko carstvo prema ugovoru. Oni su migrirali u mnogim malim grupama između 1881. i 1883. godine, nastanjujući selo Sokuluk, nekih 30 kilometara zapadno od Biškeka, kao i na brojnim lokacijama između kineske granice i Sokuluka, u jugoistočnom Kazahstanu i severnom Kirgistanu.
Ime
urediU Ruskoj Imperiji i Sovjetskom Savezu, Dungani nastavljaju da smatraju sebe pripadnicima naroda Hui (kin: 回族, Huízú; na ćiriličnom spelovanju: xuэйzў).
Poreklo imena ovog naroda nije jasno utvrđeno. Veoma je poznata teorija koja potiče od turkijske reči döñän (onaj koji se okrene), koja se može uporediti sa kineskom (回), koja je sličnog značenja. Sledeća teorija potiče od kineske reči 东甘, što znači istočni Gansu, regija odakle Dungani vode svoje poreklo.
Termin Dungani ("Tongani", "Dongani") su koristili isključivo govornici turkijskih i tadžičkog jezika da se odnose na Kineze muslimanske veroispovesti već nekoliko vekova unazad. Američki istoričar Džozef Flečer navodi to da su turkijski i persijski rukopisi povezani sa propovedanjima iz 17. veka u unutrašnjosti dinastije Ming, obuhvatajući Tibet i Ćinghaj.
Verovatno, ovaj termin je potekao iz turkijskih jezika, odakle je stigao u ruski jezik kao Dungane, i u kineski jezik kao 东干族 (uprošćeni kineski), 東干族 (tradicionalni kineski) i Dōnggānzú (pinjin), odakle i u zapadnoevropske jezike.
Jezik
urediDungani većinom govore dunganskim jezikom koji pripada kineskoj grupi sino-tibetanske porodice jezika, blizak je džungjuenskom dijalektu mandarinskog. Postoji veliki broj reči arapskog, persijskog i turskog porekla koje se mogu naći u njihovom rečniku. Jedini je varijetet kineskog jezika koji se ne piše kineskim pismom; umesto toga koristi se ćirilica.
Dungani svoj jezik nazivaju Huэйzў йүяn (Xuejzw jyjan). Među Dunganima su zastupljeni ruski, koji je slovenski jezik, kao i kazaški i kirgiski, koji su turkijski jezici.
Identitet
urediZa vreme dinastije Ćing, termin Džongjuanren (中原人, osoba iz centralnih ravnica Kine) je bio sinonim za matične Kineze, naročito Han Kineze kao i Kineze muslimanske veroispovesti (Hui) u Sinkjangu i srednjoj Aziji.
Iz verskih razloga, Hui sebe ne smatraju delom naroda Han, već sebe smatraju delom šire kineske rase i za sebe koriste naziv Džongjuanren. Dungani, potomci Kineza muslimana koji su naselili srednju Aziju, za sebe su koristili naziv Džongjuanren, pored uobičajenog imena Huizi.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b Demografičeskiй ežegodnik Kыrgыzskoй Respubliki: 2009-2013.-B: Nacstatkom Kыrg. Resp., 2014:-320s. (PDF). Bishkek: National Committee on Statistics. 2014. ISBN 978-9967-26-837-1. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 03. 2016. g. Pristupljeno 05. 10. 2018.
- ^ a b Aleksandr Nikolaevich Alekseenko (Aleksandr Nikolaevič Alekseenko), "Republic in the Mirror of the Population Census" («Respublika v zerkale perepiseй naseleniя») Sotsiologicheskie Issledovaniia. 2001, No. 12. pp. 58–62.
- ^ a b v Ki 2002
- ^ a b Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2002 goda Arhivirano 2014-10-06 na sajtu Wayback Machine
- ^ „About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian census of the population 2001”. Ukraine Census 2001. State Statistics Committee of Ukraine. Arhivirano iz originala 17. 12. 2011. g. Pristupljeno 17. 1. 2012.
- ^ Trilling, David (20. 4. 2010). „Kyrgyzstan Eats: A Dungan Feast in Naryn”. EURASIANET.org.
- ^ Kamp 2008, str. 25
- ^ Mayaram 2009, str. 209
- ^ W. G. Clarence-Smith (2006). Islam and the abolition of slavery. Oxford University Press US. str. 45. ISBN 978-0-19-522151-0. Pristupljeno 31. 10. 2010.
- ^ W. G. Clarence-Smith (2006). Islam and the abolition of slavery. Oxford University Press US. str. 15. ISBN 978-0-19-522151-0. Pristupljeno 31. 10. 2010.
- ^ Newby, Laura (2005). The Empire and the Khanate: a political history of Qing relations with Khoqand c. 1760-1860. BRILL. str. 97. ISBN 978-90-04-14550-4. Pristupljeno 28. 11. 2010.
- ^ Fairbank, John King (1978). The Cambridge History of China: Late Chʻing, 1800-1911, pt. 1. Cambridge University Press. str. 371. ISBN 9780521214476. Pristupljeno 28. 11. 2010.
Literatura
uredi- Mayaram, Shail (2009). Shail Mayaram, ur. The other global city (illustrated izd.). Taylor & Francis US. str. 209. ISBN 978-0-415-99194-0. Pristupljeno 30. 7. 2010.
- Kamp, Marianne (2008). The New Woman in Uzbekistan: Islam, Modernity, and Unveiling Under Communism (reprint, illustrated izd.). University of Washington Press. str. 25. ISBN 978-0-295-98819-1. Pristupljeno 30. 7. 2010.