Demografska istorija Subotice
| Godina | Stanovnika |
|---|---|
| 1702. | 1.969 |
| 1720. | 2.200 |
| 1765. | 9.556 |
| 1766. | 9.730 |
| 1770. | 9.840 |
| 1771. | 10.252 |
| 1772. | 10.364 |
| 1778. | 21.471 |
| 1785. | 23.000 |
| 1786. | 24.000 |
| 1836. | 32.984 |
| 1850. | 48.126 |
| 1868. | 63.000 |
| 1869. | 57.556 |
| 1880. | 62.556 |
| 1890. | 74.250 |
| 1900. | 82.835 |
| 1910. | 93.232 |
| 1919. | 101.286 |
| 1921. | 90.961 |
| 1931. | 100.058 |
| 1941. | 102.726 |
| 1948. | 63.079 |
| 1953. | 66.091 |
| 1961. | 75.036 |
| 1971. | 88.813 |
| 1981. | 100.516 |
| 1991. | 100.386 |
| 2002. | 99.981 |
| 2011. | 105.681 |
Demografska istorija Subotice
Pregled demografske istorije
uredi
Pre otomanskih osvajanja u 16. veku, u gradu su živeli uglavnom Mađari,[1] dok su tokom Otomanske vladavine (16-17. vek) živeli uglavnom Muslimani i Srbi.[2] Od kraja 17. veka do druge polovine 19. veka, u Subotici su živeli uglavnom Bunjevci,[3][4] a do polovine 18. veka u gradu je u znatnom broju živelo i srpsko stanovništvo,[5][6] koje se tada delimično iseljava, a u Suboticu počinju da se naseljavaju Mađari, Slovaci, Nemci, itd.[7][3]
Na kraju 19. i početkom 20. veka, rezultati popisa pokazuju da su govornici mađarskog jezika bili brojniji nego govornici bunjevačkog govora.[8] Ipak, ne može se sa sigurnošću tvrditi da li su Mađari ili Bunjevci bili najbrojniji narod u Subotici u to vreme. Po tvrdnji nekih istoričara (na primer britanskog istoričara Alena Džona Persivala Tejlora), popisi stanovništva održani u Kraljevini Ugarskoj tokom ovog vremena se smatraju delimično netačnim, jer nisu vršene po etničkom sastavu ili striktno po maternjem jeziku, nego takođe po „jeziku koji je obično u upotrebi“.[9] Stoga rezultati popisa preteruju u broju stanovnika koji govore mađarski, pošto je ovo bio zvanični jezik u to doba, i mnogi građani kojima mađarski nije bio maternji (Bunjevci, Jevreji, itd) su na popisu izjavili da se služe ovim jezikom. Politika mađarizacije (hungarizacije) Mađarske vlade je takođe imala veliki uticaj, zbog toga što je veliki broj Bunjevaca bio mađarizovan,[10] odnosno, njihov maternji (južnoslovenski) jezik je bio zamenjen mađarskim jezikom. Kod dela Bunjevačkog stanovništva bio je izražen bilingvalizam (dvojezičnost), s kojim se upravo može objasniti razlika u rezultatima ugarskih popisa pre 1918. godine i jugoslovenskih popisa posle 1918. godine (na kojima je većina stanovništva Subotice izjavila da govori srpski ili hrvatski jezik), odnosno, ovde se očigledno radi o istoj (dvojezičnoj) populaciji, koja je za vreme ugarske uprave na popisima pisala mađarski jezik, a za vreme jugoslovenske uprave srpski ili hrvatski jezik.
Prema popisima stanovništva Kraljevine Jugoslavije koji su održani između dva svetska rata, u Subotici su najbrojniji bili govornici srpskog ili hrvatskog jezika katoličke vere, odnosno Bunjevci. Neki mađarski istoričari tvrde da je popis održan 1931. godine tačniji nego popisi održani odmah nakon formiranja Jugoslavije (1919, 1921),[traži se izvor] budući da prethodna dva pokazuju izuzetno niske brojke za Mađare, jer, prema njima, nova jugoslovenska vlast je imala političke razloge da umanji iskazanu brojnost mađarske populacije.[traži se izvor]
Mađarski popis stanovništva Subotice iz 1941. godine (za koji su neki istoričari rekli da je tendenciozan i da nije za javnu upotrebu[11]), pokazuje da 59,9% stanovništva govori mađarskim jezikom,[8] tj. da je broj stanovnika koji govori mađarski porastao za oko 20.000 u odnosu na prethodni popis (od 41.401 (ili 41,38%) u 1931. na 61.581 (ili 59,9%) u 1941). Istovremeno, smanjen je broj govornika srpskog ili hrvatskog jezika sa 53.484 (ili 53,45%) u 1931. na 38.428 (ili 37,41%) u 1941.
Naredni popisi sprovedeni u SFRJ iskazuju etnički sastav stanovništva, i prema popisu iz 1948. godine (sprovedenom na istom gradskom području kao i prethodni popisi) u Subotici je bilo 46,10% Mađara, 40,65% Hrvata i 10,35% Srba. Na popisima u SFRJ, Bunjevcima nije bilo dozvoljeno da izraze svoje nacionalno opredeljenje, tako da su svi koji su se izjašnjavali kao Bunjevci bili svrstani u Hrvate,[12] sve do popisa iz 1991. godine koji Bunjevce i Hrvate iskazuje posebno.
Podatke o smanjenju broja stanovnika Subotice sa 100.058 u 1931. godini (ili 102.726 u 1941. godini) na 63.079 u 1948. godini treba uzeti sa rezervom, jer je gradsko područje Subotice ranije bilo prostranije i obuhvatalo je i teritorije 16 okolnih pustara, na kojima su se nalazili salaši, ali su te grupe salaša tek posle Drugog svetskog rata postale samostalna naselja,[7] tako da njihovo stanovništvo više nije računato u broj stanovnika samog grada. Time se može objasniti i razlika u etno-lingvističkom sastavu stanovništva Subotice na predratnim i posleratnim popisima, odnosno, popisi sprovedeni pre Drugog svetskog rata obavljeni su na tadašnjem prostranijem gradskom području na kojem je preovlađivalo bunjevačko (i srpsko) stanovništvo, dok su posleratni popisi obavljeni na teritorijalno umanjenom gradskom području na kojem je tada preovlađivalo mađarsko stanovništvo. 1953. godine Mađara ima 32.194 ili 50,6%.[8] Sledeći popisi takođe iskazuju Mađare kao najbrojniju etničku grupu u gradu, s tim da je njihovo procentualno učešće u opadanju: 50,02% u 1961, 48,49% u 1971, 43,84% u 1981, 39,6% u 1991 i 34,99% u 2002.
Interesantno je napomenuti da je prema popisu iz 1850. godine Subotica imala 48.126 stanovnika. Pre Prvog svetskog rata ovaj broj je skoro dostigao cifru od 100.000 ljudi. Kada je Subotica postala deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u 1918, bila je treći po veličini grad novoformirane države, odmah iza Beograda i Zagreba.[traži se izvor] Kasnije su je pretekli mnogi drugi gradovi regiona.
Posle popisa u Rumuniji i Srbiji iz 2002. godine, Subotica je postala najveći grad van Mađarske u kom su Mađari najbrojnija etnička grupa (Do tada je to bio grad Targu Mureš u Rumuniji, ali Mađari više nisu najbrojnija etnička grupa u ovom gradu). U drugoj polovini 20. veka, a naročito tokom devedesetih godina, u gradu se povećala brojnost srpskog stanovništva, koje je po popisu iz 2002. godine činilo drugu po brojnosti etničku grupu u Subotici.
Podaci iz 1720. godine
urediPrema popisu iz 1720. godine, Subotica je imala 264 doma sa više od 2.200 žitelja. Stanovništvo su uglavnom činili Bunjevci i Srbi, a u popisu je zabeležen podatak da u gradu žive samo 2 Mađara, od kojih je jedan bio graničar, a drugi kovač.[13]
Podaci iz 1743. godine
urediStanovništvo Subotice 1743. godine:[5]
- 2/3 Dalmatinci (Bunjevci)
- 1/3 Raci (Srbi)
Podaci iz 1748. godine
urediU Subotici je 1748. godine bilo 562 domaćinstva, od kojih većina bunjevačkih. Stanovnici pravoslavne vere (Srbi) živeli su u 58 domova, a Mađari u 48 domova.[14]
Podaci iz 1778. godine
uredi1778. godine, broj stanovnika Subotice iznosio je 21.471, od kojih su 17.043 (79,38%) bili Bunjevci i Srbi.[14]
Podaci iz 1786. godine
urediSubotica je 1786. godine imala preko 24.000 stanovnika, od kojih, pored većinskih Bunjevaca, 1/4 Srba i 1/8 Mađara.[15]
Podaci iz 1868. godine
urediPrema Bunjevačkom kalendaru za 1868. godinu, Subotica je imala 63.000 stanovnika, a etnički sastav grada izgledao je ovako:[4]
Podaci iz 1880. godine
uredi1880. godine, u Subotici je bilo 62.556 stanovnika, od kojih je 31.592 (ili 50,5%) govorilo mađarski jezik.[8]
Podaci iz 1890. godine
urediJezički popis Subotice prema podacima iz 1890. godine: Subotica je imala 72.737 stanovnika, koji su govorili sledeće jezike:
- Mađarski jezik = 38.327 (52,69%)
- Jezik Raca = 31.843 (43,78%), uključujući srpski, bunjevački i šokački govor
- Nemački jezik = 1.898 (2,61%)
- Slovački jezik = 476
- Slovenački jezik = 64
- Hrvatski jezik = 19
- Vlaški jezik (Rumunski jezik) = 16
- Rusinski jezik = 2
Podaci iz 1910. godine
urediPrema popisu iz 1910. godine, jezički sastav je izgledao ovako: 94.610 stanovnika je podeljeno po najčešće govorenom jeziku:[16][8]
- Mađarski = 55.587 (58,75%)
- Bunjevački = 33.247 (35,14%)
- Srpski = 3.514 (3,71%)
- Nemački = 1.913 (2,02%)
- Slovački = 100
- Vlaški (Rumunski) = 60
- Hrvatski = 39
- Rusinski = 7
- ostali jezici
Podaci iz 1919. godine
urediEtnički sastav Subotice prema popisu iz 1919. godine - od ukupno 101.286 stanovnika, bilo je pripadnika sledećih etničkih grupa:
Podaci iz 1929. godine
urediJezički sastav stanovništva Subotice prema popisu iz 1929. godine - od ukupno 90.961 stanovnika, bilo je govornika sledećih jezika:[17]
Po veri, bilo je:
- 78.490 (86,29%) katolika
- 6.570 (7,22%) pravoslavnih
Podaci iz 1931. godine
urediJezički sastav stanovništva Subotice prema popisu iz 1931. godine - od ukupno 100.058 stanovnika, bilo je govornika sledećih jezika:[traži se izvor][8]
Među govornicima srpskog ili hrvatskog jezika bilo je 43.933 katolika, 9.079 pravoslavnih i 255 Jevreja, dok je među govornicima mađarskog jezika bilo 37.608 katolika i 2.443 Jevreja.
Podaci iz 1941. godine
uredi1941. godine, u Subotici je bilo 102.726 stanovnika, od kojih je:[8]
- 61.581 (ili 59,95%) govorilo mađarski jezik
- 38.428 (ili 37,41%) govorilo srpskohrvatski jezik
- 1.787 (ili 1,74%) govorilo nemački jezik
Podaci iz 1948. godine
urediPo popisu iz 1948. godine, Grad Subotica je imao 112.194 stanovnika, od kojih:[18]
Napomena: Popisni rezultati se odnose na šire područje grada. Kada se izuzme broj stanovnika okolnih naseljenih mesta koja su u ovom periodu dobila status samostalnih naselja, Subotica je 1948. godine imala 63.079 stanovnika.
Podaci iz 1953. godine
urediPo popisu iz 1953. godine, Grad Subotica je imao 115.342 stanovnika, od kojih:[19]
- Mađari = 54.237 (47,02%)
- Hrvati = 39.668 (34,39%)
- Srbi = 12.189 (10,57%)
- Jugosloveni (neopredeljeni) = 6.433 (5,58%)
Podaci iz 1961. godine
urediPo popisu iz 1961. godine, Grad Subotica je imao 111.030 stanovnika, od kojih:[20]
Podaci iz 1971. godine
urediPo popisu iz 1971. godine, Grad Subotica je imao 146.773 stanovnika, od kojih:[21]
- Mađari = 72.572 (49,45%)
- Hrvati = 46.331 (31,57%)
- Srbi = 19.038 (12,97%)
- Jugosloveni = 4.927 (3,36%)
Podaci iz 1981. godine
urediPo popisu iz 1981. godine, Grad Subotica je imao 154.611 stanovnika, od kojih:[22]
- Mađari = 71.064 (45,96%)
- Hrvati = 32.589 (21,08%)
- Srbi = 20.674 (13,37%)
- Jugosloveni = 17.130 (11,08%)
gradsko naselje Subotica je imalo 100.516 stanovnika, od kojih:
- Mađari = 44.065 (43,84%)
- Hrvati = 19.838 (19,74%)
- Srbi = 13.959 (13,89%)
- Jugosloveni = 13.772 (13,7%)
- Crnogorci = 1.119 (1,11%)
Podaci iz 1991. godine
urediPo popisu iz 1991. godine, Subotica je imala 100.386 stanovnika, od kojih:[traži se izvor]
Podaci iz 2002. godine
urediPo popisu iz 2002. godine, Subotica je imala 105.681 stanovnika, od kojih:[23]
Podaci iz 2011. godine
uredi
Po popisu iz 2011. godine, Subotica je imala 99.981 stanovnika, od kojih:[24]
Reference
uredi- ^ Peter Ric, Isečci iz istorijata Subotice i okoline (Objavljeno na sajtu Subotičke lokalne samouprave 1998. godine).
- ^ Dr Dušan J. Popović, Srbi u Vojvodini, knjiga 1, Novi Sad, (1990). str. 212–259.
- ^ a b Etnolingvistička i istorijska istraživanja o Bunjevcima (Zbornik radova), Matica srpska, Novi Sad, (2008). str. 19.
- ^ a b „Bunjevački kalendar za pristupnu 1868. godinu koja ima 366 dana” (PDF) (I izd.). tiskano kod Kalora Bittermana. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 07. 2011. g. Pristupljeno 3. 12. 2009.
- ^ a b Seoske crkve i groblja u Vojvodini, Novi Sad, (2000). str. 6.
- ^ Lemajić, Jelena (21. 5. 2023). „BRANILI OGNjIŠTA NA VOJNOJ GRANICI: Srbi u Subotici pominju se u Turskim dokumentima iz 16. veka, a brojnost se menjala vremenom”. Večernje novosti. Pristupljeno 22. 5. 2023.
- ^ a b Ćurčić 2007, str. 256
- ^ a b v g d đ e „Change in the number and percentage of ethnic Hungarians in selected cities and towns of Vojvodina (Serbia) (1880-1991)”. Arhivirano iz originala 11. 01. 2010. g. Pristupljeno 3. 12. 2009.
- ^ Alen Džon Persival Tejlor, Habzburška monarhija 1809—1918, Beograd, (2001). str. 299.
- ^ „The Croatian Bunjevci”. Pristupljeno 1. 4. 2013.
- ^ Zvonimir Golubović, Racija u Južnoj Bačkoj 1942. godine, Novi Sad, (1992). str. 15.
- ^ Etnolingvistička i istorijska istraživanja o Bunjevcima, Zbornik radova sa naučnog skupa održanog 25. oktobra 2008. godine u Subotici, Matica srpska, Novi Sad, (2008). str. 105.
- ^ Etnolingvistička i istorijska istraživanja o Bunjevcima, Zbornik radova sa naučnog skupa održanog 25. oktobra 2008. godine u Subotici, Matica srpska, Novi Sad, (2008). str. 24–25.
- ^ a b Etnolingvistička i istorijska istraživanja o Bunjevcima, Zbornik radova sa naučnog skupa održanog 25. oktobra 2008. godine u Subotici, Matica srpska, Novi Sad, (2008). str. 31.
- ^ Dr Dušan J. Popović, Srbi u Vojvodini, knjiga 2, Novi Sad, (1990). str. 322.
- ^ www.talmamedia.com
- ^ „Statistički godišnjak 1929 Kraljevina Jugoslavija, Opšta državna statistika”. Arhivirano iz originala 23. 08. 2019. g.
- ^ Novak, Ante (1954). Konačni rezultati popisa stanovništva od 15 marta 1948 godine. Knjiga IX: Stanovništvo po narodnosti (PDF). Beograd: Savezni zavod za statistiku.
- ^ Novak, Ante (1960). Popis stanovništva 1953. Knjiga XI: Starost, pismenost i narodnost. Podaci za opštine prema upravnoj podeli u 1953 godini (PDF). Beograd: Savezni zavod za statistiku.
- ^ Latifić, Ibrahim (1967). Popis stanovništva 1961. Knjiga VI: Vitalna, etnička i migraciona obeležja: rezultati za opštine (PDF). Beograd: Savezni zavod za statistiku.
- ^ Latifić, Ibrahim (1974). Popis stanovništva i stanova 1971. Knjiga VI: Etnička, prosvetna i ekonomska obeležja stanovništva i domaćinstva prema broju članova: rezultati po opštinama (PDF). Beograd: Savezni zavod za statistiku.
- ^ Komel, Franta (1982). Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 1981. godini ; nacionalni sastav stanovništva po opštinama ; konačni rezultati (PDF). Beograd: Savezni zavod za statistiku.
- ^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2002, Stanovništvo, knjiga 1, Nacionalna ili etnička pripadnost - Podaci po naseljima, Republika Srbija - Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003.
- ^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2011, Stanovništvo, knjiga 1, Nacionalna ili etnička pripadnost - Podaci po naseljima, Republika Srbija - Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2011.
Literatura
uredi- Ćurčić, Slobodan (2007). Naselja Bačke - geografske karakteristike. Novi Sad. str. 256.
Izvori i literatura
uredi- Antunović, Ivan (1882). Razprava o podunavskih i potisanskih Bunjevcih i Šokcih u pogledu narodnom, vjerskom, umnom, gradjanskom i gospodarskom (PDF). Beč.
- Ivanić, Ivan (1899). Bunjevci i Šokci u Bačkoj, Baranji i Lici (istorija, etnografija, kultura, društvo, brojno i privredno stanje, etničke osobine) (PDF). Beograd.
- Slobodan Ćurčić, Broj stanovnika Vojvodine, Novi Sad, 1996.
- Slobodan Ćurčić, Naselja Bačke - geografske karakteristike, Novi Sad, 2007.
- Etnolingvistička i istorijska istraživanja o Bunjevcima, Zbornik radova sa naučnog skupa održanog 25. oktobra 2008. godine u Subotici, Matica srpska, Novi Sad, 2008.
- Seoske crkve i groblja u Vojvodini, Novi Sad, 2000.
- Ivan Ivanić, O Bunjevcima, Subotica, 1894.
- Bunjevački kalendar za pristupnu 1868. godinu.
- Dušan J. Popović, Srbi u Vojvodini, knjige 1-3, Novi Sad, 1990.
Vidi još
urediSpoljašnje veze
uredi- Ivan Ivanić, O Bunjevcima, Subotica, 1894.
- Zoran Veljanović: Popis subotičkih Srba u vreme revolucije 1848-9. godine[mrtva veza], Zbornik Matice srpske za istoriju, broj 56, 1997. godine