Gusinje
Gusinje je grad i sjedište istoimene opštine u Crnoj Gori. Prema popisu iz 2011. bilo je 1.673 stanovnika.
Gusinje | |
---|---|
Administrativni podaci | |
Država | Crna Gora |
Opština | Gusinje |
Stanovništvo | |
— 2011. | 1.673 |
Geografske karakteristike | |
Koordinate | 42° 33′ 49″ S; 19° 49′ 59″ I / 42.56361° S; 19.83296° I |
Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
Aps. visina | 1014 m |
Ostali podaci | |
Pozivni broj | 051 |
Registarska oznaka | GS |
Veb-sajt | opstinagusinje |
Geografija
urediGusinje se nalazi u neposrednoj blizini granice sa Albanijom, na ušću Vruje u reku Grnčar. Nalazi se u jugozapadnom delu Plavsko-Gusinjskog basena na oko 900 m nadmorske visine, ispod strmih padina Prokletija sa juga i Visitora sa sjevera. Nema bitan saobraćajno-geografski položaj tako da je područje izrazite migracije stanovništva. Okruženo je visokim planinama i ima oštru klimu.
Istorija
urediO Gusinju se malo zna iz ranijih vijekova. Po mišljenju Račkoga Dukljaninova "župa Guisenio" biće da je Gusinje i njegov kraj. U 14. vijeku je u Plavskoj župi postojalo selo Gusino, bez sumnje današnje Gusinje.[1]
Pod Turcima tu je vladala osiona porodica Redžepagići, od koje su poznati po zlu Đulbeg i Alibeg. Oni su vladali sa gotovo neograničenim pravima u celoj Vasojevićkoj nahiji. Nakon Berlinskog kongresa 1878. godine Gusinje je pripalo Crnoj Gori ali se tome suprotstavio Alibeg Redžepagić. On je ubio sultanovog izaslanika Madžar-pašu, koji je došao da preda Crnogorcima, Gusinje i Plav. Usledile su borbe Alibegove vojske sa regularnom crnogorskom; sledeće 1879. godine doživeli su Crnogorci poraz na Novšiću. Sutradan nakon te bitke, osvanulo je na gradskim zidinama Gusinja 230 odsečenih crnogorskih glava. Marko Miljanov, crnogorski komandant, sačuvao je svega oko 30 vojnika živih.[2] Status Gusinja je rešen 1880. godine, kada je ono ostavljeno Turskoj, a Crnoj Gori je u zamenu dat Ulcinj.
Starije stanovništvo Gusinja su rano izagnali Klimente i zagospodarili onim krajem. Njih su od prije oko početka 18. vijeka napala i izagnala okolna plemena. Od tada su Gusinje naselili plavski muslimani i dr., i ono je postalo sjedište vlasti onog kraja. Gusinjski muslimani su ranije bili pravoslavni Srbi, a za vreme Turaka dugo su bili (do 1737) "prividni muslimani". To potvrđuje pismo srpskog patrijarha Arsenija IV Šakabente, u kojem 27. novembra 1737. godine pominje muslimane iz Gusinja, koji su hteli "primiti hrišćansku veru".[3] Francuz Ami Boue (Ami Boué, 1794-1881) je 1836. računao da Gusinje ima 300 domova srpskih i arnautskih, a Jurišić u polovini 19 vijeka nalazi, da je Gusinje imalo 400 domova, od kojih su četvrtina bili srpski.
U tursko doba Gusinje je vodilo trgovinu sa Skadrom, Peći i Mitrovicom. Čuveno je po oktobarskom vašaru. Kroz Gusinje i Plav je vodio stari put od Kotora i Skadra za Peć.
U kazi Gusinje 1895. godine je bilo 4.518 Turaka, 712 Jevreja, 20 protestanata što je ukupno 5.250 stanovnika. Srba po tom izvoru nije ni bilo u kazi (srezu)?.[4]
Gusinje je 7. oktobra 1912. godine osvojila crnogorska vojska.[5] Do 1912. godine Gusinje sa udolinom Vrmoš je bila u sastavu Turskog carstva. Ali i pored toga Vrmoš je bio svojina crnogorskog plemena Kuča, kojima su po sporazumu Turske i Crne Gore, Arbanasi morali plaćati redovni godišnji danak.[6] Tokom Prvog svetskog rata austrougarske trupe su zauzele 20. oktobra 1916. godine Gusinje.[7] Prilikom određivanja granice sa Albanijom Vrmoš je "privremeno" pripao Albaniji, čime je presečen najkraći put ka Podgorici.[8]
U mestu je između 1868—1876. godine radila srpska narodna škola. Ponovo je otvorena 1892. godine.[9] Nova škola je počela da se gradi 1934. godine za vreme upravitelja škole Zogovića i predsednika opštine Gusinje Solja Ankačevića. Nova velika moderna škola je bila otvorena u septembru 1937. godine.
U međuratnom periodu, 1934. godine, se kaže za Gusinje da je to "varošica u kotlini, zabačena i bez komunikacija - bori se sadašnjom krizom". Tada je u mestu oko 5.000 ljudi, sa malim kućama turskim udžericama - "krovinjarama" od dasaka. Od mesnih institucija najvažnije su uspešna Kreditna zadruga i Sokolsko društvo (sa 300 članova).[10] Tri godine kasnije 1937. Gusinje je dobilo novu zgradu carinarnice sa dvema carinskim karaulama.[11] U 1938. je planirana gradnja vodovoda i električne centrale.[12] Početkom te godine u požaru je stradalo 13 dućana i dve pekare.[13]
Znamenitosti
urediOd kulturno istorijskih spomenika u Gusinju značajniji su pravoslavna crkva Svetog Đorđa, Vezirova džamija i katolička crkva Svetog Antona u Dolji kod Gusinja. Crkva Svetog Đorđa u Gusinju podignuta je na mestu starijeg objekta, 1926. godine. Podignuta je na predlog pop Đorđa Šekularca prilozima ovdašnjeg pravoslavnog stanovništva ali i opštine Gusinje. Popa je putovao po Jugoslaviji i skupljao priloge za crkvu. Crkva je jednobrodne osnove, zidana od neobrađenog pritesanog kamena. Pod je od kamenih ploča, a krovni pokrivač od sidra. Otvori imaju kamene okvire sa lučnim završecima. Ikonostas je rad Petra Čolanovića iz 1926. godine. Ikone su rađene u tehnici ulje na platnu. U crkvi je pedesetak štampanih ruskih knjiga, od kojih sedam iz 18. vijeka.
Vezirova džamija je najstariji sačuvana džamija u Gusinju, sagradio ju je skadarski vezir Kara Mahmud Bušatlija 1765. godine
Katolička crkva Svetog Antonija (Antuna) u Dolji, kod Gusinja građena je 1933—1934. godine. Sva je od tesanog kamena, u nju može da stane 200 vernika, a koštala je gradnja 250.000 dinara. Nju je podiglo 30 katoličkih domova u Gusinju, a sa realizacijom se krenulo još 1924. godine. Crkva je osvećena 8. novembra 1934. godine, od strane najzaslužnijeg, skopskog biskupa Ivana Gundavaca. Za vreme Turaka tu je bilo mnogo katolika, koji su izbegli da se ne bi pomuslimanili. Vratili su se u Gusinje nakon 1918. godine.[14]
Demografija
urediU naselju Gusinje živi 1189 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 35,6 godina (34,3 kod muškaraca i 36,8 kod žena). U naselju ima 483 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,53.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2003. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
|
m | ž |
|||
? | 2 | 1 | ||
80+ | 13 | 17 | ||
75—79 | 17 | 27 | ||
70—74 | 35 | 48 | ||
65—69 | 44 | 57 | ||
60—64 | 33 | 42 | ||
55—59 | 37 | 35 | ||
50—54 | 37 | 42 | ||
45—49 | 63 | 45 | ||
40—44 | 57 | 69 | ||
35—39 | 50 | 60 | ||
30—34 | 33 | 68 | ||
25—29 | 39 | 57 | ||
20—24 | 55 | 53 | ||
15—19 | 86 | 75 | ||
10—14 | 67 | 77 | ||
5—9 | 70 | 69 | ||
0—4 | 73 | 51 | ||
Prosek : | 68 | 20 |
| ||||||||||||||||||||||||
|
Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
---|---|---|---|---|---|---|
Muški | 601 | 215 | 355 | 16 | 7 | 8 |
Ženski | 696 | 200 | 347 | 120 | 15 | 14 |
UKUPNO | 1.297 | 415 | 702 | 136 | 22 | 22 |
Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
---|---|---|---|---|---|
Muški | 185 | 15 | 0 | 0 | 29 |
Ženski | 79 | 4 | 0 | 0 | 5 |
UKUPNO | 264 | 19 | 0 | 0 | 34 |
Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
Muški | 7 | 1 | 25 | 19 | 9 |
Ženski | 0 | 0 | 9 | 7 | 2 |
UKUPNO | 7 | 1 | 34 | 26 | 11 |
Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
Muški | 0 | 0 | 19 | 16 | 11 |
Ženski | 0 | 1 | 6 | 17 | 16 |
UKUPNO | 0 | 1 | 25 | 33 | 27 |
Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
Muški | 15 | 0 | 0 | 19 | |
Ženski | 2 | 0 | 0 | 10 | |
UKUPNO | 17 | 0 | 0 | 29 |
Reference
uredi- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1899. godine
- ^ "Pravda", Beograd 25. oktobar 1934. godine
- ^ "Vreme", Beograd 13. januar 1941. godine
- ^ "Delo", Beograd 1896. godine
- ^ "Balkanski rat slici i reči", Beograd 1913. godine
- ^ "Politika", Beograd 1924. godine
- ^ "Beogradske novine", Beograd 1916. godine
- ^ "Vreme", 14. avgust 1938. godine - u članku se umesto "Vrmoš" kaže "Veruša"
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1904. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1934. godine
- ^ "Pravda", Beograd 26. avgust 1937. godine
- ^ "Vreme", 14. avgust 1938. godine
- ^ "Politika", 15. januar 1938. godine
- ^ "Pravda", Beograd 12. novembra 1934. godine
- ^ Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176.
- ^ Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. 09. 2004. ISBN 978-86-84433-00-0.
- ^ Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488.
Literatura
uredi- „Gusinje”. Narodna enciklopedija. Zagreb: Bibliografski zavod. 1927.