Grdelica (selo)
Grdelica je naseljeno mesto grada Leskovca u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2022. bio je 871 stanovnik.
Grdelica | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Jablanički |
| Grad | Leskovac |
| Stanovništvo | |
| — 2022. |  871 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 54′ 06″ S; 22° 04′ 12″ I / 42.9017° S; 22.07° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
.svg)  Grdelica Grdelica na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 016 |
| Registarska oznaka | LE |
Ovde se nalazi Železnička stanica Grdelica.
Istorija
urediGrdelica je oduvek bilo strateški važnom mestu, oko kojeg su se mnoge bitke vodile tokom 19. i 20. veka. Sudarali su se vojni i diplomatski interesi velikih sila. Srbija je na kraju definitivno uspostavila svoju vlast nakon Prvog svetskog rata.
Postojala je u Grdelici od 1898. godine Podružnica Srpskog Poljoprivrednog društva, čije je sedište bilo u Beogradu. Selo se nalazilo nekoliko kilometara od "Srpskog Mančestera" tj. Leskovca. Tu je pored drumskog, bio razvijen i željeznički saobraćaj. Radilo se godinama na jačanju privrede u tom kraju.[1] Početkom 20. veka postojala je tu manufaktura za izradu užadi (gajtana). Nju su 1903. godine pokrenuli udruženi Lekskovčani sa početkim kapitalom od 15.000 dinara. Tu se prvo proizvodilo: gajtan, šijak i sukno. Kada kraj bude definitivno oslobođen od Turaka, doživeće će procvat. U međuratnom periodu od sela postaje lepa varošica sa razvijenom industrijom. Tu je radio pogon za preradu vune, pod nazivom "Fabrika štofa Jovanović, Popović i komp." (pominje se i 1913).[2] Ta impozantna fabrika čiji je kapital narastao na više miliona dinara, je radila danonoćno, unajmivši 700 tekstilnih radnika.[3]
Grdelica vekovima nije imala pravoslavni hram, a akcija gradnje prve bogomolje otegla se preko 60 godina. Najbliža crkva bila je daleko sedam kilometara. Industrijalac Jovanović je svojim imetkom podigao veliku crkvu u vizantijskom stilu, i poklonio Grdelici. Projektant hrama bio je arh. Momir Korunović, a freske je radio akademski slikar Diki. Gradnja je koštala milion dinara a ikonostas od orahovog drveta u duborezu, rad majstora Nestora iz Galičnika - 200.000 dinara. U mestu je 7. jula 1935. godine osvećen temelj pravoslavne zadužbene crkve posvećene Sv. Jovanu, ktitora fabrikanta Jovana L. Jovanovića. Posle tri godine rada završena je ista u leto 1937. godine. U porti je zadužbinar podigao i parohijski dom, u maniru manastirskih konaka. Na zvoniku kompletno opskrbljene crkve su zabrujala tri nova crkvena zvona, tokom osvećenja o Ivandanu.[4]
Pominje se u školskom izveštaju iz 1878. godine muška škola u mestu. Bila je u jednoj maloj sobici u okviru mehane na Dervenu, koju su Turci uništili. Učitelj je bio iz Oraovice (pojao je u leskovačkoj crkvi) a imao je 40 đaka. Školu su izdražavala godišnjim prilogom sva mesta (pet) koja su slala decu.[5] U osnovnoj školi su 1898. godine radile dve učiteljice. Tzv. Produžna škola u Grdelici je otvorena januara 1910. godine. Predavač Cvetko Ljubenović je pokazao vrlo-dobar uspeh učeći 14 đaka. Pored redovne održavana je nedeljna i praznična škola za decu starijeg uzrasta.[6] Narodna osnovna škola u Grdelici je 1939. godine imala pet odeljenja, a pripadala su joj i isturena odeljenja u okolini: po dva u Palojcu i Seljanici.[7]
Demografija
urediU naselju Grdelica (selo) živi 933 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,2 godina (39,0 kod muškaraca i 43,6 kod žena). U naselju ima 369 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,18.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 1 | 2 | ||
| 80+ | 4 | 20 | ||
| 75—79 | 14 | 19 | ||
| 70—74 | 37 | 37 | ||
| 65—69 | 42 | 51 | ||
| 60—64 | 41 | 36 | ||
| 55—59 | 23 | 30 | ||
| 50—54 | 35 | 39 | ||
| 45—49 | 57 | 42 | ||
| 40—44 | 45 | 46 | ||
| 35—39 | 47 | 35 | ||
| 30—34 | 37 | 41 | ||
| 25—29 | 35 | 34 | ||
| 20—24 | 39 | 21 | ||
| 15—19 | 38 | 32 | ||
| 10—14 | 46 | 34 | ||
| 5—9 | 37 | 24 | ||
| 0—4 | 30 | 21 | ||
| Prosek : | 39,0 | 43,6 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 495 | 141 | 316 | 30 | 7 | 1 |
| Ženski | 485 | 69 | 322 | 79 | 15 | 0 |
| UKUPNO | 980 | 210 | 638 | 109 | 22 | 1 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 191 | 8 | 0 | 0 | 76 |
| Ženski | 118 | 3 | 0 | 0 | 51 |
| UKUPNO | 309 | 11 | 0 | 0 | 127 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 4 | 28 | 10 | 9 | 4 |
| Ženski | 1 | 8 | 12 | 3 | 1 |
| UKUPNO | 5 | 36 | 22 | 12 | 5 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 4 | 8 | 11 | 5 |
| Ženski | 0 | 1 | 1 | 15 | 10 |
| UKUPNO | 0 | 5 | 9 | 26 | 15 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 0 | 0 | 23 | |
| Ženski | 1 | 0 | 0 | 11 | |
| UKUPNO | 2 | 0 | 0 | 34 | |
Reference
uredi- ^ "Trgovinsko-zanatlijski šematizam Kraljevine Srbije", Beograd 1905. godine
- ^ "Službeni vojni list"; Beograd 1925. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1936. godine
- ^ "Pravda", Beograd 1937. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1880. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1910. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1939. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
