Grad Užice

Grad Užice
Grad Užice;
	Zgrada skupštine grada Užica
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Zlatiborski
Sedište	Užice
Stanovništvo
— 2022.	69.997
Geografske karakteristike
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina	666,7 km2
Veb-sajt	Grad Užice

Grad Užice je jedinica lokalne samouprave u Zlatiborskom okrugu na zapadu Srbije. Prostire se na površini od 667 km².

Položaj grada Užica u Zlatiborskom okrugu

Sedište grada kao i okruga je gradsko naselje Užice. Grad Užice se sastoji od 41 naselja: 2 gradska (Sevojno i Užice) i 39 seoska naselja. Užice je od Beograda udaljeno 195 km.

Prema podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine na teritoriji grada je živelo 69.997 stanovnika^[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 78.040 stanovnika).^[2]

Istorija

Drevni vek

Prvi stanovnici ovog kraja Srbije bili su Iliri (posebno plemena Partini i Autarijati). Groblja ovih plemena nalaze se širom regiona. Kasnije je region ušao u Rimsko carstvo, postajući deo provincije Dalmacije.^[3]

Srednji vek i Osmansko carstvo

Srednji vek obeležio je dolazak slovenskih plemena, a kasnije i Srba iz Bele Srbije. Veliki Za vreme vladavine srpskog velikog župana Stefana Nemanje (1166-1196), užičkim krajem i okolnim oblastima na severu velikožupanske Srbije upravljao je Nemanjin brat župan Stracimir. Kralj Dragutin se odrekao vlasti u korist svog brata Milutina, koji je, osvojivši Mačvansku oblast od ugarskog kralja, stvorio Sremsku kraljevinu i stao joj na čelo.Posle Dragutinove smrti, osvojene zemlje ulaze u sastav Srbije. Posle smrti cara Stefana Dušana, Užica je došla pod kontrolu Vojislava Vojnoviča, kojeg je ubrzo zbacio Nikola Altomanović. Srpski knez Lazar i bosanski kralj Tvrtko I pobedili su Nikolu Altomanovića i podelili ove zemlje među sobom. Tako je Užice bilo pod kontrolom kneza Lazara.

Užice je palo pod Osmansko carstvo 1463. godine i ulazilo u sastav Beogradskog pašaluka do 1807. godine, kada ga je oslobodila srpska vojska tokom Prvog srpskog ustanka. Užice je postalo centar regiona sa mnogo trgovaca i zanatlija. Tek od kraja 19. veka grad se počeo industrijski razvijati.

Prve male fabrike za proizvodnju vunenih ćebadi i stvari od filca počele su da se otvaraju u Užicu 1868. godine, a 1880. godine otvorena je fabrika kožne galanterije. Užice je prvi grad u Srbiji koji je izgradio hidroelektranu po zakonima Nikole Tesle. Izgrađena je 1900. godine na reci Đetinja.^[3]

Užička republika

Godine 1941. Užice su zauzeli partizani komunisti, koji su ga izabrali za prestonicu Užičke republike. Ova „republika“ postojala je tokom jeseni 1941. godine u zapadnom delu okupirane Srbije.Užička republika je zauzela skoro ceo zapadni deo Srbije, sa ukupnom populacijom od preko 300 hiljada ljudi. Nalazio se između reka Skrapež na severu, Drine na zapadu, Zapadne Morave na istoku i Uvca na jugu.Tada su sve fabrike koje su radile u Užicu pretvorene za vojne potrebe; putevi i železnica su i dalje funkcionisali, štampale su se knjige i novine, dok su dejstva okupatorskih snaga bila koncentrisana u drugim pravcima.Novembra 1941. godine nemačka vojska je ponovo okupirala ovu teritoriju, a većina partizana je pobegla u Bosnu, Sandžak i Crnu Goru.^[3]

Jugoslovensko doba

U socijalističkoj Jugoslaviji Užice je preimenovano u Titovo-Užice. To je jedan od 8 gradova preimenovanih u Titove gradove. Godine 1992. vraćeno je staro ime.^[3]

1990-te godine

Tokom 1990-ih, privreda Užica je bila u padu zbog političke nestabilnosti i rata.Godine 1999. grad je nekoliko puta granatiran od strane NATO aviona. Najveća razaranja nastala su 6. maja 1999. godine, kada je bombardovan veliki broj puteva i autoputeva, aerodroma, civilnih objekata i državnih zgrada. Posle dugog bombardovanja, hiljade stanovnika Užica izašlo je na glavni trg, protestujući protiv bombardovanja, razaranja grada i ubijanja civila^[3]

Grad Užice danas

Danas je Užice centar ekonomskog razvoja regiona. Industrije koje se najviše razvijaju su obojena metalurgija i tekstilna industrija. Užice sa opštinom obezbeđuje 30% ukupne proizvodnje u celom regionu, a najveći deo proizvodnje se izvozi.Pored industrije, u Užicu se razvijaju i industrije kao što su izgradnja kuća i civilnih ustanova, saobraćaj, trgovina, poljoprivreda, bankarstvo, medicinska nega itd.^[3]

Grad Užice

Administrativna podela

U administrativnom smislu, grad Užice je podeljen na dve gradske opštine: Sevojno i Užice.

Demografija

Prema popisu stanovništva iz 2011. godine grad Užice ima 78.040. Grad Užice ima najniži prirodni priraštaj u Zlatiborskom okrugu. Razlika između nataliteta i mortaliteta je -160 te je prirodni priraštaj u ovoj opštini -1,9 ‰ na godišnjem nivou (2004. god.).

Etnička struktura:

Srbi 81.375 (98,02%)
Crnogorci 278 (0,33%)
Jugosloveni 149 (0,18%)
ostali 363 (0,37%)
nije se izjasnilo 555 (0,67%)
nepoznato 302 (0,36%)

Kultura

Užice je grad sa bogatom istorijom. Na glavnom trgu se nalaze biblioteka i pozorište. U centru su i redakcije novina, televizijskih i radio stanica, kao i nekoliko izdavačkih kuća. Narodni muzej otvara vrata kulturnom i istorijskom blagu grada, a izložba ovog blaga prikazuje vekove bogate istorije Užica. Nalazi se na istočnoj strani glavne gradske ulice.

U gradu postoji mnogo statua i spomenika posvećenih užičkim herojima, posebno u istočnom delu grada, pod nazivom Dovare. Užička gimnazija je jedna od najstarijih visokoškolskih ustanova u Srbiji. U blizini gimnazije nalazi se nekoliko osnovnih i srednjih obrazovnih ustanova. Milutin Uskoković, užički pisac, priznat je kao autor prvog modernističkog romana u Srbiji.^[3]