Gradina Sokolica

Gradina Sokolica
Gradina Sokolica
Opšte informacije
Mesto	Ostra
Opština	Čačak
Država	Srbija
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo
	www.zavodkraljevo.rs

Gradina Sokolica je arheološki lokalitet koji se nalazi u Ostri. Lokalitet predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.

Opis kulturnog dobra

Očuvani ostaci utvrđenja su zbog svog dominatnog i strateški povoljnog položaja bili kontuirano naseljavani tokom vremenskih epoha tokom praistorije u bronzanom dobu, potom kasne antike (od 4. do 6. veka) i kasnije tokom 10. i 11. veka. Neki nalazi ukazuju da se Sokolica koristila kao stalno ili privremeno boravište i tokom kasnijeg razdoblja u vreme turske vlasti.

Utvrđenje je manjih dimenzija (65x35m) sa dvapojasa bedema, odnosno sa dva zasebno branjena prostora - Gornji grad (prostor zaravljenog platoa) i Podgrađe koje se nalazi na strmijem delu terena. Utvrđuju se severna, severoistočna, zapadna i jugozapadna strana - južna i istočna strana nisu posebno bile utvrđene pošto se na njima nalazila litica. Bedemi su branjeni jednom ili pomoću dve kule čiji su ostaci otkriveni u toku iskopavanja. Širina bedema je iznosila između 1,5 do 2,5m. U toku istraživanja otkrivena su četiri objekta uz zapadni zid Gornjeg grada, spoljno i unutrašnjo lice bedema i manji prostor u Podgrađu. Od drugih elemenata fortifikacije na severoistočnom uglu delimično je otkrivena jedna kula dimenzija 3 m h 3 m. Na severozapadnom uglu Gornjeg grada sa unutrašnje strane uočava se objekat romboidne osnove dimenzija 5,5 m h 4,4 m i zidovima debljine 1,20 m, koji bi takođe mogao predstavljati kulu. Unutar Gornjeg grada otkrivena su i tri objekta dimenzija 5m h 4m sa temeljima zidanim od kamena i blatnog veziva.

Sokolica je naseljavana još od perioda metalnog doba. Najstarije ostatke predstavljaju nalazi grnčarije iz bakarnog doba ukrašene u maniru karakterističnom za Krivodol - Salkuca- Bubanj (2600 – 2000 god. pre n.e.) kulturni kompleks i kulturne grupe Baden - Kocofeni (2300 – 2000 god. pre n.e.). Tragovi života na Sokolici utvrđeni su i tokom bronzanog (Vatinska kultura 1700 – 1200 pre n.e.) i starijeg gvozdenog doba.

Najmlađe ostatke predstavljaju ulomci keramičkih posuda iz perioda X - XI veka kada se utvrđeni položaj na Sokolici ponovo koristi.

Lokacija

Arheološko nalazište Sokolica nalazi se na stenovitom uzvišenju ovalne osnove ispod zapadnih padina planine Ostrice, u severnom delu atara sela Ostra na granici prema Vujetincima. Pozicioniran nadomak prevoja preko grebena planine Ostre, ovaj istaknuti položaj omogućavao je kontrolu trase komunikacije koja je povezivala čačansku kotlinu i prostor južne Šumadije.^[1]

Istraživački rad

Iskopavanja ovog lokaliteta izvedena su u dva navrata 1973.. i 1977. godine u organizaciji Narodnog muzeja u Čačku i Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva. Nakon stavljanja pod zaštitu zakona 1974. godine i konzervacije Sokolica je prezentovana kao spomenik kulture.

U antičkoj zbirci Arheološkog odeljenja Muzeja u Čačku posebno se izdvaja jedna fibula Inventarski broj A II/57 (Narodni muzej u Čačku).^[2] sa posuvraćenom stopom i pseudonavojima, koja potiče sa ovog lokaliteta. Ona je za sada jedini primerak ove vrste fibule sa područja Čačka i okoline. Fibula je pronađena u sloju šuta, sa spoljne strane jedne prostorije, uz njen severoistočni ugao. Fibula je napravljena od bronze, sa jednim manjim gvozdenim delom. Izrađena je tehnikom livenja sa prolamanjem, u dvostranom kalupu. Ukras je izveden urezivanjem (T. III/1). Dužina ove fibule je 4,2 cm. Ova fibula nema mehanizam za zakopčavanje, jer nedostaju osovina, opruga i igla. Na glavi fibule nalazi se izjedna liveni završetak koji je bio u vidu poliedra, ali je prilikom konzervacije promenio svoj oblik jer ovaj deo fibule uglačan. U preseku glave vidi se kružni ostatak osovine koja je bila od gvožđa. Luk je polukružnog preseka. Iznad spoja stope sa lukom nalazi se jedno ojačanje i osam pseudonavoja u vidu ureza. Stopa fibule je posuvraćena, u obliku latiničnog slova U. Sa donje strane stope nalazi se trougaono proširenje sa žljebom za iglu koja nedostaje (T. III/2,3).^[3]

Značaj

Odluka o utvrđivanju arheološkog lokaliteta pod nazivom Grad(ina) Sokolica u Ostri, Rešenje Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture u Kraljevu broj 44 od 26.11.1974. godine^[4]

Teritorijalno nadležan zavod za arheološki lokalitet Grad(ina) Sokolica u Ostri je Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo. Broj u centralnom registru je SK 509 od 28.6.1983. godine a SK 121 u rigistru nadležnog Zavoda je 13.6.1983. godine.

Vidi još

Spisak spomenika kulture u Moravičkom okrugu

Literatura

Grujović Brković, Katarina; Aleksić Čevrljaković, Marija (2016). Pogled kroz nasleđe. Kraljevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture. ISBN 978-86-84867-05-8. |access-date= zahteva |url= (pomoć)
Milorad Stojić, Praistorijska keramika sa lokaliteta Sokolica u Ostri, Zbornik radova Narodnog muzeja XXX, Čačak, 2002, 15–20.
Katarina Dmitrović, Marija Ljuština, Keramika iz bronzanog doba na lokalitetu Sokolica u Ostri kod Čačka, ZRNM XXXVII, Čačak, 2007, 11–34.
Tatjana Cvjetićanin, Kasnoantička i ranovizantijska keramika sa gradina iz okoline Čačka, ZRNM XVIII, Čačak, 1988, 126.
Mihailo Milinković, Die Gradina auf dem Jelica – Gebirge und die Frühbyzantinischen Befestigungen in der Umgebung von Čačak, Westserbien, Antiquité tardive 3, 1995, 247–248.
Dejan Radičević, Arheološka nalazišta X–XI veka u Čačku i okolini, Glasnik Srpskog arheološkog društva 11, Beograd, 2003, 233–236
Slobodan Đorđević, Delatnost Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu od 1976. do 1980. godine: Utvrđenje Sokolica u Ostri, Raška baština 2, Kraljevo, 1980, 298.
Delfina Rajić, Miloš Timotijević, Kulturna riznica Čačka: od praistorije do savremenog doba - CULTURAL TREASURY OF CACAK: FROM PREHISTORY TO THE PRESENT TIME
Milica Veseličić, Jedna fibula sa lokaliteta Sokolica u Ostri kod Čačka (u okviru priloga proučavanja fibula sa posuvraćenom stopom i pseudonavojima na lokalitetima u Srbiji), Zbornik radova Narodnog muzeja XXXIX, Čačak, 2009, 33–56.

Izvori

Spoljašnje veze

[1] ttps://www.cacakmuzej.org.rs/ostra_sokolica.html

[2] ttps://www.cacakmuzej.org.rs/odeljenja_arheologija.html

[3] ttps://www.academia.edu/1364517/Jedna_fibula_sa_lokaliteta_Sokolica_u_Ostri_kod_%C4%8Ca%C4%8Dka_u_okviru_priloga_proucavanja_fibula_sa_posuvracenom_stopom_i_pseudonavojima_na_lokalitetima_u_Srbiji_

[4] ttps://nasledje.gov.rs/media/odluka_o_utvrdjivanju/Re%C5%A1enje%20o%20za%C5%A1titi%20Grada%20Sokolica,%20ZZSK%20Kraljevo%20br.%2044%20od%2026.11.1974.pdf

[1]

[2]

[3]

[4]