Vučjanka
Reka Vučjanka je desna pritoka Veternice, u koju utiče kod mesta Žabljane.[2] Dugačka je 18 km, sa proticajem od oko 1 metar kubni u sekundi.
| Vučjanka | |
|---|---|
 Kanjon reke Vučjanke | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 18 km |
| Basen | 49[1] km2 |
| Pr. protok | 1 m3⁄s |
| Sliv | Crnomorski |
| Plovnost | ne |
| Vodotok | |
| Ušće | Veternica |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija |
| Naselja | Vučje, Žabljane |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Izvor
urediVučjanka izvire na planini Kukavici, na oko 1.100 metara nadmorske visine, ali se smatra da pravi tok Vučjanke počinje spajanjem Goleme i Male reke kod Jasičkog ravništa,[3] na erozivnom proširenju gde se nalazi hotel „Vlaina” (686 m nadmorske visine).[1] Vučjanka teče uskom dolinom, njeno korito je duboko, a u srednjem delu toka, ispod sela Zbežišta i poteza Sokolica, prelazi u kanjon dubine do 300 metara sa okomitim stranama visokim preko 100 m.[4][5]
Kanjon
urediReka u kanjonu na dužini od 2 km ima pad od 300 metara, pa je korito puno virova, vodopada i slapova. Posebnu pažnju ljudi u ovom kanjonu izazivaju brojni kameni lonci ili kazani. Oni su fluvijalni erozivni oblici koji nastaju na mestima gde se javlja snažna evorsija, vrtložasto kretanje vodene mase i rečnog materijala kojeg ona nosi. Vremenom se na tim mestima formiraju bunarasta udubljenja u stenovitom rečnom koritu. Lonci iznad hidrocentrale nose naziv Đokini virovi. Oni su udubljeni u kristalaste škriljce a poređani su stepenasto, jedni ispod drugih, od najvećeg do najmanjeg. Predstavljaju turistički atrakciju ne samo Vučja nego i cele Leskovačke opštine.[4]
Pored ovih kamenih lonaca, postoji još jedan, nizvodno od hidrocentrale i kanjona, poznat kao Devkazan. Za njega su u narodu vezane mnoge legende. To je najveći kameni lonac po površini u koritu Vučjanke.[4]
Reka ima maksimalnu količinu vode s proleća, kada su česta izlivanja, a minimalnu u toku leta, kada je vodostaj izuzetno nizak. Ovo je posledica kišovitog proleća i otapanja snega, kao i izrazito sušnog i toplog leta. U proleće, kada nastupi kišni period i kada se otopi sneg, Vučjanka nabuja i korito može postati tesno, pa se dešava da se izlije iz svog korita.[6] Sliv Vučjanke, uzvodno od Vučja, gotovo u celini je pošumljen. Međutim, i pored izvanredne pošumljenosti, zbog velikih nagiba topografske površine i geološkog sastava terena, Vučjanka nosi mnogo materijala, a u vreme povodnja valja i krupne stenovite blokove.[5]
Industrija i turizam
urediVučjanka pogoduje razvoju kupališnog turizma, jer pripada I klasi vode u gornjem toku, a II klasi vode u donjem toku. Međutim, zbog toka u planinskom predelu, kupališna sezona ne traje dugo, te je pogodna za kupališne aktivnosti od sredine jula do početka septembra.[1]
U donjem delu kanjona podignuta je 1903. godine hidroelektrana Vučje, koja radi i danas.[7][8] Za izgradnju hidroelektrane bio je zaslužan profesor Đorđe Stanojević, rodonačelnik elektrifikacije u Kraljevini Srbiji,[9] koji je 1901. godine uočio potencijal Vučjanke i dve godine kasnije, nakon što su skupljena sredstva, otvorena je hidroelektrana, druga u Srbiji.[8]
Vučjanka je, zbog mekoće svoje vode, krajem 19. i početkom 20. veka izabrana kao mesto za jednu od prvih fabrika tekstilne industrije u Srbiji, kada su braća Teokarevići iz Vučja 1884. godine izgradili prvu fabriku u Strojkovcu, a potom i jednu 1934. godine, smeštenu upravo na obali Vučjanke, u samom centru Vučja.[10] Mekoća vode doprinela je izradi štofa visokog kvaliteta.[9]
Porodica Teokarević je tridesetih godina prošlog veka na obroncima Kukavice, na obali Vučjanke, podigla svoju zadužbinu — crvku Rođenja Svetog Jovana Krstitelja.[9] Crkva je završena i osveštana 7. jula 1938. godine, na dan slave Vučja.[11]
Galerija
uredi-
Golema reka, sastavnica Vučjanke. -
Korito Vučjanke kod crkve Rođenja Svetog Jovana Krstitelja -
Vučjanka na ulazu u Vučje. -
Vučjanka -
Pogled na kanjon Vučjanke -
Hidrocentrala na reci -
Vodopad na Vučjanki kod hidroelektrane -
Kupalište kod hidroelektrane -
Kupalište kod hidroelektrane pre uređenja (2013) -
Kupalište ispod hidroelektrane -
Vučjanka u centru Vučja -
Kupalište kod hidroelektrane nakon uređenja (2020) -
Kupalište kod hidroelektrane nakon uređenja (2020)
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b v Milenković, Jelena (2018). „Geoekološko vrednovanje Vučjanke metodom indeksa rekreacijskog potencijala i bonitacije”. Zbornik radova mladih istraživača. Trebinje: Lokalna samouprava u planiranju i uređenju prostora i naselja.
- ^ Gavrilović, Lj.; Dukić, D. (2002). Reke Srbije. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
- ^ Pavićević, M. (1964). „Narodno predanje o imenu planine Kukavice”. Leskovački zbornik. 4: 100-106.
- ^ a b v Bogojević, Ana (2004). „PRIRODNO-GEOGRAFSKE I ANTROPOGENE ODLIKE VUČJA”. LESKOVAČKI ZBORNIK. Leskovac: Narodni muzej - LESKOVAC: 344. ISSN 0459-1070.
- ^ a b Rakićević, T. (1983). „Planina kukavica”. Zbornik radova Geografskog instituta. XXIX i XXX: 27-44.
- ^ Savić, O. (1969). „Komuna Leskovac”. Zbornik radova Geografskog instituta Jovan Cvijić. 22: 303-452.
- ^ Mijalković, Aleksandar. „Reka od vukova, planina od ptica”. Politika Online (na jeziku: srpski). Pristupljeno 4. 8. 2019.
- ^ a b Momčilović, M. „Drugi vek HE Vučje”. Politika Online. Pristupljeno 4. 8. 2019.
- ^ a b v „Planina Kukavica”. panacomp.net (na jeziku: engleski). 15. 3. 2016. Pristupljeno 4. 8. 2019.
- ^ Radosavljević, Srbobran (2010). „Znameniti Paraćinci - O porodici Teokarević - vlasnicima i osnivačima fabrike štofa u Paraćinu”. Paraćinac. Udruženje Paraćinaca i prijatelja Paraćina. 13.
- ^ „Dimitrije Mita Teokarević”. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 12. 04. 2014.
Literatura
uredi- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
Spoljašnje veze
uredi
Mediji vezani za članak Vučjanka na Vikimedijinoj ostavi
