Vulkanoklastične stene
Vulkanoklastične stene nastaju od materijala magmatskog (vulkanskog) porekla, međutim, način pojavljivanja, uslovi stvaranja i morfološke karakteristike su iste kao kod klastičnih sedimenata.
Fragmentirani vulkanski materijal je različitih dimenzija, i prema veličini zrna se deli na:
- blokove (uglaste) i bombe (zaobljene), čija je veličina zrna iznad 32 mm;
- lapile, sa veličinom zrna od 32 do 4 mm;
- vulkanski pesak i pepeo, sa dimenzijama manjim od 4 mm;
- vulkansku prašinu, čije su čestice manje od 0,25 mm.
Prema načinu formiranja, učešću lavičnog, vulkanoklastičnog i terigenog materijala, ove stene se dele na:
- lavoklastične,
- piroklastične,
- sedimentno-piroklastične.
Od vulkanskih blokova i nezaobljenog grubozrnog materijala uopšte obrazuju se vulkanske breče. Obično su vezane sitnozrnim materijalom, krupnoće peska i pepela. Ako je ova međumasa (matriks) od vulkanskog pepela, onda se takva stena naziva tufobreča. Međutim, često se vulkanske breče vezuju tako što nagomilani blokovi bivaju zaliveni kasnije izlivenom lavom. Ovako vezane vulkanske breče nazivaju se lavobreče.
Nagomilavanjem vulkanskih bombi nastaje stena koja se naziva vulkanskim aglomeratom. Razlika u odnosu na vulkansku breču je što su kod aglomerata fragmenti zaobljeni.
Sitniji vulkanoklastični materijal obrazuje vulkanske tufove. Tuf je izgrađen od uglastih fragmenata stena, minerala izgrađivača stena i/ili od fragmenata vulkanskog stakla. Ime nosi prema prirodi stene koja je fragmentirana. Na osnovu sadržaja fragmenata stakla, kristalastih stena ili fragmenata minerala, tufovi se dele na:
- vitroklastične,
- litoklastične,
- kristaloklastične,
- mešovite.
Vezivanje tufova se najčešće vrši zbijanjem čestica pod pritiskom viših masa, mada je često da se vezivanje vrši slepljivanjem čestica usled prelivanja tufa novodošlom lavom. Tufovi su veoma podložni izmenama, naročito vitroklastični tufovi. Najčešće promene su silifikacija i pretvaranje u glinovite minerale. Od tufova se na taj način stvaraju naslage glina izgrađenih od monmorionita, tzv. bentoniti.
Ako piroklastični materijal oadne u basen u kome se vrši normalna sedimentacija, tada dolazi do njegovog mešanja sa glinovitom materijom, peskom, šljunkom. Stene obrazovane na ovaj način, koje su izgrađene delimično od vulkanoklastičnog, a delimično od sedimentnog materijala, nazivaju se tufiti.
Literatura
uredi- Đorđević V., Đorđević P., Milovanović D. 1991. Osnovi petrologije. Beograd: Nauka