Vratna (reka)
Vratna je reka u istočnoj Srbiji kod istoimenog sela, nedaleko od Brze Palanke i desna je pritoka Dunava. Najpoznatija je po tri najviša prirodna kamena mosta u Evropi[1][2] tzv. prerastima koji podsećaju na vrata, po čemu je reka i dobila ime. Izvire na Velikom Grebenu i ima dužinu toka od 26 km[2], a tokom letnjeg dela godine, nema stalan tok, već na nekoliko mesta ponire i ponovo izbija na površinu. Na kraju njenog kanjona u gornjem delu toka, nalazi se istoimeni manastir (koji po predanju potiče iz XIV veka), kao i lovište u kome žive mufloni i jeleni lopatari.
| Vratna | |
|---|---|
 Mali slapovi na Vratni | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 26 km |
| Sliv | Crnomorski |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Srbija |
Prerasti Vratne
uredi- Videti: Prerasti Vratne
U klisuri reke Vratne postoje tri prirodna kamena mosta, dva u blizini samog manastira i treći, udaljeniji, u dubini rečne klisure. Do njih se dolazi obeleženom planinarskom stazom, koja je ranije prolazila kroz sam manastir, dok se danas obilazi manastirsko imanje i do reke se stiže kod same Male prerasti.
- Mala prerast je udaljena oko dvesta metara uzvodno od manastira i njena dužina je 15 metara[3]. Širina njenog otvora iznosi 33 metra, visina 34 metra, dok je debljina svoda iznad otvora 10 metara[3].
- Velika prerast je udaljena oko sto metara od Male prerasti i njena dužina je 45 metara[3]. Širina njenog otvora iznosi 23 metra, visina 26 metra, dok je debljina svoda iznad otvora 30 metara[3].
- Suva prerast se nalazi oko dva kilometra uzvodno od Male i Velike prerasti i njena dužina je 34 metara[3]. Širina njenog otvora iznosi 15 metra, visina 20 metra, dok je debljina svoda iznad otvora 10 metara[3]. Svoj naziv je dobila po tome što Vratna, u letnjem delu godine, ponire pedesetak metara uzvodno od nje, da bi se kasnije pojavila i još jednom nestala, pre nego što ponovo izbije iz stene i nastavi dalje da teče površinom zemlje.
Same prerasti su različitog porekla, dok su prve dve ostaci nekadašnje tunelske pećine kroz koju je tekla Vratna i čiji se deo svoda između njih urušio, dotle je treća nastala usled poniranja reke. U njenoj blizini otkriveno je još primera kraškog reljefa, tri neistražene pećine, od kojih je jedna najduža, druga obiluje tunelima i hodnicima, a u trećoj se nalazi jezerce[1].
Biljni i životinjski svet
urediNa obalama reke Vratne živi 24 vrste drvenastih (bukva, orah, mečija leska, jorgovan, gorski javor, jasen i druge) i 170 vrsta zeljastih biljaka[1]. Pored muflona i jelena lopatara koji žive u lovištu, duž Vratne živi 57 vrsta ptica, 10 vrsta slepih miševa, zatim stepski tvorovi, vidre, jazavci, kune i druge životinje[1].
Manastir Vratna
urediManastir Vratna pripada eparhiji timočkoj Srpske pravoslavne crkve. Prema narodnom predanju, podigao ga je arhiepiskop Nikodim (1317—1324) početkom XIV veka za kralja Milutina Nemanjića (1282—1321). Manastir je tokom vekova više puta rušen i obnavljan, a danas je aktivan ženski manastir. Njegova crkva je posvećena Vaznesenju Gospodnjem (Spasovdan), a pored nje se nalaze dva konaka. Sama građevina je jednostavna jednobrodna crkva sa polukružnom apsidom i zvonikom podignutim na ulazu. Njena dužina iznosi 16 metara, širina 7.5, dok su joj zidovi debeli 2.5 metra.
Vidi još
urediReference
urediLiteratura
uredi- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
