Voden (Grčka)

Voden
Έδεσσα
Voden; Έδεσσα
	Stari deo Vodena
Administrativni podaci
Država	Grčka
Periferija	Središnja Makedonija
Okrug	Pela
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2021.	17.168
Geografske karakteristike
Koordinate	40° 48′ 00″ S; 22° 03′ 00″ I / 40.800° S; 22.050° I
Vremenska zona	UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST)
Aps. visina	320 m
	Voden Voden na karti Grčke
Poštanski broj	582 00
Pozivni broj	23810
Registarska oznaka	ΕΕ

Voden (grč. Έδεσσα, Edesa) je grad i sedište istoimene opštine i okruga Pela, na severozapadu periferije Središnja Makedonija u Grčkoj.^[1]

Ime

Naziv Edesa je verovatno frigijskog,^[2]^[3], mada pojedini autori tvrde da bi mogao biti ilirskog porekla i znači „Kula u vodi”, dok je slovenski naziv Voden izveden od reči voda.

Položaj

Grad se nalazi u severnom delu Makedonije, u podnožju planina ka Severnoj Makedoniji.

Istorija

Područje grada je naseljeno u antičko doba. Danas su ovde otkriveni ostaci rimskog grada na tada veoma važnom putu Ignjacija. U razdoblju 7. i 8. veka, na ovom području se naseljavaju Sloveni i javlja se naselje pod imenom Voden. Grad je bio i u okviru Dušanovog carstva tokom 14. veka, da bi 1390. godine sa ostatkom Makedonije pao pod vlast Osmanlija.

Po dokumentu francuskog komandanta generala Marmona iz 1807. godine, u kojem se izveštava o situaciji na Balkanu (Turskoj), za Voden se kaže samo: „jezik grčki i srpski”.^[4]

Voden se početkom 20. veka javlja kao važno središte proizvodnje svile i to je ostao i nakon što grad postaje deo savremene Grčke. Posle Grčko-turskog rata, mesno muslimansko stanovništvo je iseljeno u Tursku, a na njihovo mesto su doseljeni Grci iz Male Azije.

Nemci su spalili grad 1944, što ga je znatno unazadilo, zbog čega je izgubio značaj koji više nije povratio.

Srbi u Vodenu

Hristo Sakalerović je bio prvi vlasnik srpske škole u Vodenu.^[5] Sultan je marta 1897. godine odobrio otvaranje srpske škole u tom mestu.^[6] Otvorene su zaista tokom aprila dve škole, sa glavnim nastavnim jezicima, turskim i srpskim - u srpskoj. Srpsku četvrorazrednu osnovnu školu su činile muška i ženska. Bilo je te jeseni upisano 107 đaka, a učiteljski kolektiv su činili upravitelj, jedan učitelj i dve učiteljice.^[7] Avgusta 1899. godine bilo je upisano 68 muških i 30 ženskih učenika. Isti odnos, ali 20 prema 10 bio je i u zabavištu. Pored četiri razreda osnovne bila su i dva viša razreda građanske škole. Upravitelj srpske škole tada je Milorad Đukanović rodom iz Valjeva, pored njega u zabavištu i prvom razredu radila je njegova supruga Vasilija Đukanović (rodom iz Prilepa).

Ženska narodna nošnja u Vodenu 1905. godine

Ostatak učiteljskog tela činili su: Vanđel Ikonomović, Milica Popović (rodom iz Gornjeg Milanovca), Jovan Đorđević (iz Krive Jenidže), Nikola Antonović - Samardžić i „muhamedanac” Zejnel beg Kapetanović (rodom iz Bara u Crnoj Gori). Služba o prazniku Savindanu izvedena je 1899. godine u mitropolijskoj grčkoj crkvi u mestu. Vlasnik škole tada je bio Stojan Marković, najviše je doprineo proslavi.^[8] Sledeće 1900. godine bilo je kadrovskih izmena: novi upravitelj je postao Rafailo Vukadinović (rodom iz Deževa), a novi predavači su bili: Dimitrije Hadži Andonović (iz Vodena, koji je završio Kutlikovu crtačku školu u Beogradu), upraviteljeva supruga Sofija Vukadinović (Beograđanka), zatim Zorka Brkić (rodom iz Bosne).^[9]

Kada je 1902. godine obavljen upis u tu četvororazrednu osnovnu školu, a postoje i zabavište, te niža dvorazredna Građanska škola. Upisano je 98 učenika ukupno, a u svakom razredu radi posebno učitelj. Nastavnički kolektiv u Građanskoj školi činili su tada: Stojan Damjanović predavač i upravitelj škole, zatim stalni učitelji Mihailo Bjelić i F. Đukić, a francuski i turski jezik predavali su Vanđel Ikonomović i Zejnel beg Kapetanović. Za devojčice je organizovana i nastava iz predmeta ženski ručni rad.

Iz Vodena je Nasta Petrović trgovac u Beogradu i prenumerant jedne srpske knjige 1829. godine.

Kao pretplatnik jedne srpske knjige u Beogradu se javlja izvesni Dijamandija Naumović trgovac rodom iz Vodena.

Za vreme Prvog svetskog rata u mestu je boravio izvesno vreme stari srpski kralj Petar I Karađorđević. On je dao 1.000 drahmi da se kupe svešteničke odežde i pokrije pravoslavna crkva Sv. Jovana.^[10]

Stanovništvo

Godine 1903. po objavljenoj statistici u Vodenu je bilo ukupno 11.070 stanovnika, od kojih ima Slovena 7.000, a Turaka 4.000 duša, zatim 30 Aromuna i 40 Roma.^[11] Kod turskog stanovništva je bilo Slovena i Albanaca muslimana.^[12] Godine 1924. tursko i drugo muslimansko stanovništvo je prinudno iseljeno u Tursku a na njihovo mesto je naseljeno 4.801 grčkih izbeglica iz Turske. Na popisu iz 1940. godine Voden je imao 12.377 stanovnika, od toga je oko 8.000 Slovena.^[13]

U poslednja tri popisa zabeleženo je sledeće kretanje stanovništva:

Demografija
1981.	1991.	2001.	2021.
16.642	17.659	18.253	17.168

Galerija

Vodenska čaršija početkom 20. veka
Voden 1930. godine
Saborna crkva u Vodenu
Vodopad reke Vode u Vodenu

Poznate ličnosti

Hrisant I Carigradski, carigradski patrijarh
Nikola Živković srpski arhitekta
Gligorije Hadži Tašković, srpski prosvetni radnik i književnik
Petar Banđejević, srpski prosvetni i nacionalni radnik
Mirka Ginova, grčka i makedonska revolucionarka i pripadnica NOF

Vidi još

Reference

^ Edessa city of waters. Pella — Macedonia — Hellas Greece. Waterfalls, Ancient Edessa, Agios Athanasios, Wetlands, Lake Vegoritis
^ N.G.L. Hammond, "The Literary Tradition for the Migrations", in The Cambridge Ancient History II.2B:710 1975
^ Hammond N.G.L, A history of Macedonia, Historical geography and prehistory, Vol. 1, Oxford 1979
^ "Politika", Beograd 1922. godine
^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
^ "Zastava", Novi Sad 1897. godine
^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1897. godine
^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1899. godine
^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1903. godine
^ Petar I Karađorđević: "Ratni dnevnik 1915-1916. godine", Beograd 1984.
^ "Delo", Beograd 1903. godine
^ Gopčević, Spiridon (1890). Stara Srbija i Makedonija. Beograd. str. 157.
^ Simovski, Todor (1998). Naselenite mesta vo Egejska Makedonija - I del. Skopje. str. 45.

Spoljašnje veze

[1] Edessa city of waters. Pella — Macedonia — Hellas Greece. Waterfalls, Ancient Edessa, Agios Athanasios, Wetlands, Lake Vegoritis

[2] N.G.L. Hammond, "The Literary Tradition for the Migrations", in The Cambridge Ancient History II.2B:710 1975

[3] Hammond N.G.L, A history of Macedonia, Historical geography and prehistory, Vol. 1, Oxford 1979

[4] "Politika", Beograd 1922. godine

[5] "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine

[6] "Zastava", Novi Sad 1897. godine

[7] "Carigradski glasnik", Carigrad 1897. godine

[8] "Carigradski glasnik", Carigrad 1899. godine

[9] "Carigradski glasnik", Carigrad 1903. godine

[10] Petar I Karađorđević: "Ratni dnevnik 1915-1916. godine", Beograd 1984.

[11] "Delo", Beograd 1903. godine

[12] Gopčević, Spiridon (1890). Stara Srbija i Makedonija. Beograd. str. 157.

[13] Simovski, Todor (1998). Naselenite mesta vo Egejska Makedonija - I del. Skopje. str. 45.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]