Vesprem

Vesprem
mađ. *Veszprém*
Vesprem; mađ. Veszprém
	Vesprem - stari grad sa zamkom
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Mađarska
Region	Centralna prekodunavska regija
Županija	Vesprem
Srez	Vesprem
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
—	62.023
— gustina	488,64 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	47° 05′ 34″ S; 17° 54′ 49″ I / 47.092858° S; 17.913627° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina	126,93 km2
	Vesprem Vesprem na karti Mađarske
Poštanski broj	8200
Pozivni broj	88
Veb-sajt
	www.veszprem.hu

Vesprem (mađ. Veszprém) je značajan grad u Mađarskoj, smešten u središnjem delu države. Vesprem je upravno središte istoimene županije Vesprem.

Grad ima 62.286 stanovnika prema podacima iz 2008. godine. Ovde postoji FK Vesprem.

Geografija

Vesprem se nalazi u središnjem delu Mađarske. Od prestonice Budimpešte grad je udaljen oko 110 kilometara zapadno. Sa prestonicom je Vesprem povezan savremenim auto-putem M7. Od jezera Balaton udaljen je oko 15 km severno.

Grad Vesprem se nalazi u središnjem delu Panonske nizije, u središnjem panonskom pobrđu, koje se pruža severnom stranom Balatona. Grad nema reku. Klima u gradu je umereno kontinentalna.

Istorija

Prvi tragovi ljudskog naselja na teritoriji Vesprema vezani su za praistoriju. Posebno je značajno franačko razdoblje u ranom srednjem veku, kada je ovde podignut zamak, koji su zatekli Mađari po doseljavanju u Panoniju.

Vesprem je bio izuzetno značajan u ranoj ugarskoj istoriji, posebno po pitanju razvoja katolicizma. Grad je bilo prvi hrišćansko središte na tlu Ugarske - 1009. godine ovde je osnovana biskupija.

Sredinom 16. veka grad zauzimaju Turci i naselje propada. 1688. g. Leopold I Habzburški oslobađa Vesprem turske vlasti i grad uskoro dobija gradska prava. Sa habzburškom vlašću vraća se i katolička crkva. Grad u 18. veku se razvija i postaje važno kulturno, privredno i upravno središte.

Tokom Revolucije 1848-49. Vesprem nije imao značajnu ulogu, pa nije značajnije stradao. Posle Revolucije grad se brzo podigao i ubrzo dobio železničku vezu sa Budimpeštom. Takođe, u ovo vreme podignute su mnoge nove građevine, a grad se i brojčano povećavao.

Posle Prvog svetskog rata Vesprem se našao u okviru novoosnovane mađarske republike. Tokom druge polovine veka grad je doživeo ponovo razvoj i rast stanovništva. Tokom proteklih godina tranzicije, zbog povoljnog položaja između prestonice i Zapada grad je lakše prošao kroz tranzicionu krizu nego drugi gradovi u državi.

Srbi u Vesprimu

Još u 18. veku ima pomena o pismenim Srbima iz Vesprema. Broj pravoslavnih stanovnika je drastično opao. Bilo ih je 1867. godine samo pet duša.^[1] Vespremska crkvena opština je parohijska filijala koja pripada Stolnom Beogradu. Rajićevu istoriju srpskog i drugih naroda uzeo je 1794. godine kupec Georgije Jovanović. Biografije slavnih ljudi naručio je pretplatom 1807. godine Lazar Ivanović mesni kupec. Trgovac Jovanović (Ivanović) je inače otac čuvene srpske akademski obrazovane slikarke Katarine Ivanović, koja je tu i rođena 1811. godine.

Jedini čitalac pretplatnik Vidakovićeve knjige bio je 1823. godine, kupec vesprimski Georgije Jovanović.^[2] Kupci poznate Vujićeve zemljopisne knjige bili su 1825. godine i Srbi iz Vesprima: Mihail ot Stojanović velikokupac, zatim kupeci - Georgije Jovanović, Mihail Aradij, Stefan Marković, Pavel Milinković i Sava Milutinović "kupečeski kalfa". Zanimljiv naslov knjige privukao je čitaoce iz Vesprima da se pretplate 1829. godine na novu knjigu koju je preveo Teodor Pavlović advokat peštanski. Kupili su svoj primerak sledeći žitelji: Jovan Jovanović zakleti notar, Antonije Živković, Stefan Marković, Pavel Milinković, Grigorije D. Jovanović, Sava Milutinović - sve trgovci, i jedan sa strane gost. Pretplatnik Letopisa srpskog 1832. godine bio je u Vesprimu, Jovanović "ot Đerečke" spahija.^[3] Pavlovićev "Srpski narodni list" kupovao je (1839) jedan pretplatnik iz mesta.^[4]

Godine 1846. stanovnici Vesprema su Josif ot Stojanović penzionisani obrstlajtant i Jovan ot Đuričko penzionisani advokat. To su crkvi odani "revnosni Srbi".^[5]

Stanovništvo

Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 59.919 stanovnika.

Demografija
1949.	1960.	1970.	1980.	1990.	2001.	2011.	2017.
20.682	28.222	40.415	57.249	63.867	61.958	61.721	59.919

Stanovništvo Vesprema mahom čine mahom Mađari. Nekadašnje brojno jevrejsko stanovništvo nestalo je u Drugom svetskom ratu. Pretežna veroispovest je rimokatolička.