Veliki Šiljegovac

Veliki Šiljegovac
Veliki Šiljegovac;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Rasinski
Grad	Kruševac
Stanovništvo
— 2022.	1993
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 31′ 01″ S; 21° 31′ 29″ I / 43.516833° S; 21.524666° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	303 m
	Veliki Šiljegovac Veliki Šiljegovac na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	37204
Pozivni broj	037
Registarska oznaka	KŠ

Veliki Šiljegovac je naseljeno mesto grada Kruševca u Rasinskom okrugu, u podnožju planine Jastrebac, u središtu Doline Ribarske reke, na nadmorskoj visini 304 m. Prema popisu iz 2022. ima 1993 stanovnika (prema popisu iz 2011. bilo je 2382 stanovnika).^[1]

Opština Veliki Šiljegovac

Do 1965. ovo naselje je bilo sedište opštine Veliki Šiljegovac koju su činila naseljena mesta: Belasica, Bojince, Boljevac, Crkvina, Dvorane, Đunis, Grevci, Jošje, Kaonik, Lovci, Mala Reka, Malo Krušince, Petina, Poljaci, Pozlata, Ribare (zajedeno sa Ribarskom Banjom koja u to vreme nije imala status samostalnog naseljenog mesta), Rlica, Rosica, Srndalje, Sušica, Veliki Šiljegovac, Veliko Krušince, Zdravinje, Zebica i Zubovac. Posle ukidanja opštine područje bivše opštine je u celini ušlo u sastav opštine Kruševac.

Istorija

Prvi pisani podaci o Šiljegovcu potiču iz 1371. godine u Povelji Kneza Lazara. Ime potiče od reči „šilježe“, koja se koristi kao naziv za jagnjad, s obzirom da je zbog specifičnog reljefa i geografskog položaja ovaj prostor bio idealan za bavljenje stočarstvom. U kasnijim vekovima, pored nomada, ovde su se naseljavali i stanovnici iz drugih krajeva Srbije.

Stari prota Avram Jovanović paroh iz mesta, je ubijen od strane Bugara u Prvom svetskom ratu. Ubijen je zverskim načinom na mostu na Moravi i zatim bačen u reku, da mu se leš ne nađe.^[2]

U 19. veku se u naselju pravi barutana, koja je kasnije premeštena u Kruševac i danas posluje u okviru Trajal korporacije (nekadašlji nazivi: Miloje Zakić, Obilićevo). Zbog blizine Jastrepca (koji je najšumovitija planina u Srbiji), u Šiljegovcu je napravljena strugara za obradu drveta, koje je posebnom prugom uskog koloseka dopremljano sa Jastrepca. Naslednik tog pogona je današnje preduzeće Savremeni dom. Tada je ukinuta i opština koja je do tada postojala u Šiljegovcu i svi administrativni poslovi prešli su u Kruševac. Osnovna škola u Šiljegovcu počela je sa radom 27. novembra 1866. i postoji i danas.

Ovde se 1876. odigrala Bitka kod Velikog Šiljegovca.

Ukazom Kralja od 19. marta 1926. godine naselje je dobilo status varošice.

Današnjost

Kao i u prošlosti, i danas je glavno zanimanje stočarstvo, samo što više nema nomadskog niti ekstenzivnog, već se, najčešće, goveda i svinje čuvaju u objektima koji su napravljeni u poslednjih dvadesetak godina. Danas se tu čuva više hiljada grla. Takođe je izražena proizvodnja četinara i drugog ukrasnog bilja.

Demografija

U naselju Veliki Šiljegovac živi 2197 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,8 godina (40,6 kod muškaraca i 44,8 kod žena). U naselju ima 649 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,13.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[3]
Godina	Stanovnika
1948.	2.968
1953.	3.110
1961.	3.123
1971.	3.140
1981.	3.125
1991.	2.983	2.900
2002.	2.682	2.780
2011.	2.382
2022.	1.993

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[4]

Srbi	2.632	98,13%
Romi	24	0,89%
Crnogorci	5	0,18%
Muslimani	3	0,11%
Makedonci	3	0,11%
Jugosloveni	1	0,03%
nepoznato	14	0,52%

Stanovništvo prema polu i starosti^[5]


	m	ž
?	2	4
80+	19	50
75—79	49	92
70—74	68	112
65—69	74	84
60—64	80	83
55—59	79	70
50—54	125	147
45—49	100	95
40—44	82	60
35—39	83	80
30—34	87	89
25—29	94	79
20—24	76	79
15—19	84	52
10—14	80	82
5—9	63	58
0—4	61	60
Prosek :	40,6	44,8

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	578	625	667	693	692	668	649

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	74	111	95	77	99	103	56	27	3	4	4,13

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.102	238	781	69	13	1
Ženski	1.176	128	795	225	23	5
UKUPNO	2.278	366	1.576	294	36	6

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	672	407	0	1	94
Ženski	549	430	0	0	24
UKUPNO	1.221	837	0	1	118
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	13	23	50	9	12
Ženski	0	0	24	9	1
UKUPNO	13	23	74	18	13
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	1	6	7	23	14
Ženski	5	1	1	22	29
UKUPNO	6	7	8	45	43
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	11	0	0	1
Ženski	2	0	0	1
UKUPNO	13	0	0	2

Spomenici kulture

Hram Svetog Arhangela Gavrila - podignuta je 1884. godine, u vreme beogradskog mitropolita Petra Jovanovića. Osvećena je 25. marta 1846. godine od strane arhijerejskog namesnika Josifa Popovića. Antimis je osvtio episkopa žičkog Vasilije. Pored Crkve podignuta je zvonara 1975. godine. Crkvena sala podignuta je 1980. godine, sagrađena zbog potreba vernog naroda, a na mestu stare parohijske kuće podignuta nova, koja je završena 2014 godine. ^[6]
Hram pokrova presvete Bogorodice - podignuta je 1934. godine. Osvećena je 1980. godine od strane episkopa niškog Irineja, kada je u potpunosti renovirana. Trenutno u fazi freskopisanja. Pored hrama se nalazi parohijska sala podignuta 1975. godine i zvonara koja je podignuta iste godine.^[6]
Hram Svete Petke - Crkva je sagrađena 2010. godine, kada je i osvećena od strane arhijerejskog namesnika ćićevačkog, protojereja - stavrofora Slobodana Krstića. Antimis je osvećen 2010. godine od strane episkopa niškog Irineja. Pored Hrama nalazi se parohijska sala građena u periodu od 2000. do 2010. godine. Osvećena je od strane arhijerejskog namesnika ćićevačkog protojereja- stavrofora Slobodana Krstića.Zvonik je podignut 2008. godine.^[6]
Hram Svetih apostola Petra i Pavla - prvobitna Crkva podignuta je 1946. godine. Na tim temeljima 1985. godine podinuta nova Crkva. Crkva nije osvećena. Pored Crkve se nalazi parohijska sala koja je iz 2004. godine i zvonara podignuta 2011. godine.^[6]
Spomenik palim borcima u Prvom svetskom ratu - u samom centru sela, na centralnom kružnom trgu, nalazi se posmenik posvećen borcima u Prvom svetsskom ratu. Na samom spomeniku nalazi se i mermerna ploča sa imenima i prezimenima boraca koje su živote dali u borbi 1912 - 1918. godine. Deo kompozijice spomenika sačinjen je od topovskih đuladi koji se nalaze sa leve i desne strane samog spomenika. Spomenik se redovno održava, takođe je u novijoj rekonstruciji popločan.
Spomenik Narodnooslobodilačkoj borbi u Drugom svetskom ratu - malo dalje u centru sela smešten je i spomen park borcimia koji su živote dali u periodu od 1941 - 1945 godine. NA samom spomeniku nalaze se mermerne table sa imenima i prezimenima poginulih boraca. Samu kompoziciju spomenika sačinjava i česma. Spomenik se redovno održava.

Galerija

Spomenik poginulim borcima u NOB-u

Reference

^ „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.
^ "Pravda", Beograd 20. maj 1932. godine
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
^ ^a ^b ^v ^g „Velikošiljegovačka parohija”.

Izvori

Veliki Šiljegovac^{[mrtva veza]} (jezik: srpski)
Veliki Šiljegovac - Istorija Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. decembar 2019) (jezik: srpski)

Spoljašnje veze

[1] „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.

[2] "Pravda", Beograd 20. maj 1932. godine

[3] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[4] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[5] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[:0-6] v ^g „Velikošiljegovačka parohija”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]