Bitka za Kijev (1941)

Bitka za Kijev je bila velika bitka za opkoljavanje u Ukrajini tokom Drugog svetskog rata; danas se o njoj priča kao o najvećoj bici za opkoljavanje u istoriji. Trajala je od sredine avgusta do 26. septembra, 1941, kao deo operacije Barbarosa. U sovjetskoj vojnoj istoriji se ova bitka naziva Kijevskom defanzivnom operacijom (Киевская оборонительная операция), sa datumima 7. jul – 26. septembar 1941.

Bitka za Kijev
Deo deo Drugog svetskog rata
Istočni front u vreme bitke za Kijev.
Vreme avgust − 26. septembar 1941. Mesto istočno i južno od Kijeva, Sovjetski Savez Ishod nemačka pobeda
Sukobljene strane
Nacistička Nemačka	Sovjetski Savez
Komandanti i vođe
Gerd fon Rundštet	Semjon Buđoni Mihail Kirponos
Jačina
500.000	627.000 (55 divizija)
Žrtve i gubici
150.000 poginulih ili ranjenih	163.600 poginulih ili ranjenih 452.700 zarobljenih

Gotovo celokupni Sovjetski jugozapadni front Crvene armije je opkoljen, i Nemci su tvrdili da je broj zarobljenih iznosio 665.000. Nemačko opkoljavanje Kijeva nije bilo neprobojno, i male grupe snaga Crvene armije su uspele da izbegnu propast kada se nemačka zamka zatvorila. Među njima su bili maršal Semjon Buđoni, maršal Semjon Timošenko i politički komesar Nikita Hruščov. Međutim, kijevski debakl je predstavljao poraz bez presedana za Crvenu armiju, prevazišavši čak i tragediju kod Minska u junu i julu 1941. 1. septembra, Jugozapadni front je brojao 752-760.000 ljudi (850.000 uključujući rezerve i pozadinske organe), 3.923 artiljerijskih oruđa, 114 tenkova i 167 borbenih aviona. U obruču se našlo 452.700 ljudi, 2.642 artiljerijskih oruđa i 64 tenka, od kojih je jedva 15.000 uspelo da pobegne iz okruženja do 2. oktobra. Sve ukupno, Jugozapadni front je pretrpeo gubitke u ljudstvu koji su iznosili 700.544, uključujući 616.304 poginulih, zarobljenih ili nestalih tokom mesec dana duge bitke za Kijev. Usled ovoga su sovjetska 5, 37, 26, i 21. armija, sastavljene od 43 divizije praktično prestale da postoje. Kao i Zapadni front, i Jugozapadni je morao biti napravljen potpuno ispočetka.

Nakon brzih početnih uspeha Vermahta, posebno u severnom i centralnom sektoru Istočnog fronta, preostala je ogromna izbočina na jugu, gde su se nalazile značajne sovjetske snage, koje su se sastojale od gotovo kompletnog Sovjetskog jugozapadnog fronta. U Umanskoj bici su Nemci izvojevali značajnu pobedu, ali se velika količina sovjetskih snaga pod komandom Semjona Buđonija još uvek nalazila koncentrisana u i oko Kijeva. Iako im je nedostajala mobilnost i oklopno naoružanje, jer su većinu oklopnih snaga izgubile kod Umana, ove trupe su ipak predstavljale značajnu pretnju nemačkom napredovanju, i činile su najveću pojedinačnu skupinu sovjetskih snaga na Istočnom frontu u to vreme.

Krajem avgusta, nemačka Vrhovna komanda suvozemne vojske (OKH) je imala izbor da ili nastavi prodor ka Moskvi, ili da uništi sovjetske snage na jugu. Kako je nemačkoj grupi armija Jug nedostajala snaga da opkoli i uništi trupe Crvene armije, bila je potrebna značajna pomoć iz grupe armija Centar, kako bi se ovaj zadatak izvršio. Nakon rasprave u Nemačkoj visokoj komandi (vidi Lecen odluka) veliki deo Pancergrupe 2 i 2. armije je odvojen od grupe armija Centar, i poslat na jug da opkoli sovjetske snage, i susretne se sa napredujućom grupom armija Jug istočno od Kijeva.

Oklopne armije su napredovale brzo kako bi sprovele opkoljavanje, i ovaj pokret je iznenadio Buđonija. Stoga ga je Staljin razrešio dužnosti naređenjem od 13. septembra. Nije imenovan naslednik, što je ostavilo trupe pod komandom pojedinačnih komandira korpusa i divizija. Oklopne armije grupa Jug i Centar su se susrele kod Lokvice 16. septembra. Nakon toga je sudbina opkoljenih armija bila zapečaćena. Bez mobilnih snaga i vrhovnog komandanta, nije postojala mogućnost da se probije obruč. Nemačka 17. armija i 6. armija grupe armija Jug, kao i 2. armija grupe armija Centar su potom smanjile džep, uz pomoć oklopna armija. Kijev je pao 19. septembra. Bitka za opkoljavanje je nastavljena do 26. septembra, kada su se poslednji ostaci trupa istočno od Kijeva predali.

Literatura

• Read, Anthony (2005). The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle. W W Norton & Co. ISBN 978-0-393-32697-0. 
• Erickson, John (1975). The Road to Stalingrad, Stalin's War with Germany. New York: Harper & Row. ISBN 978-0-06-011141-0. 
• Glantz, David (2001). The Soviet-German War 1941-1945: Myths and Realities: A Survey Essay. Arhivirano iz originala (pdf) 22. 7. 2017. g. Pristupljeno 19. 9. 2016. 
• Clark, Alan (1965). Barbarossa: The Russian-German Conflict, 1941-45. London: William Morrow and Company. 
• Glantz, David (2011). Barbarossa Derailed: The battle for Smolensk, Volume 2. Birmingham: Helion & Company. ISBN 978-1-906033-72-9. 
• Glantz, David (1995). When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler. Lawrence: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-0899-7. 
• Guderian, Heinz (1952). Panzer Leader. New York: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-81101-2. 
• Erickson, John (1975). The Road to Stalingrad. Harper & Row. 
• Krivosheev, Grigori F. (1997). Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century. London: Greenhill Books. ISBN 978-1-85367-280-4.