Astečki kalendar

Astečki kalendar je kalendarski sistem koji su koristili Asteci kao i drugi pretkolumbijski narodi centralnog Meksika. To je jedan od mezoameričkih kalendara i deli osnovnu strukturu kalendara stare Mezoamerike.

Sunčev kamen, poznat i kao Astečki kalendar, izložen u Nacionalnom muzeju antropologije u Meksiko Siti-ju.

Kalendar se sastojao od kalendarskog ciklusa od 365 dana po imenu xiuhpohualli (broj ili brojanje godina) i ritualnog ciklusa od 260 dana po imenu tonalpohualli (broj dana). Ova dva ciklusa se kombinuju u vek od 52 godine, koji se ponekad naziva "Kalendarski krug". Prvi kalendar se smatra poljoprivrednim kalendarom, jer potiče od Sunčevog kretanja, a drugi se smatra svetim kalendarom.

Kalendarska godina je počinjala prvom pojavom asterizma Plejade na istoku baš pred svetlost zore, (što se zove helijakalni izlazak).

Tonalpohualli

Tonalpouali ("broj dana") je ciklus od 260 dana, svaki dan je jedinstveno označen kombinacijom broja (od 1 do 13) i jednim od dvadeset oznaka (imena) za dane. Svakim novim danom se uvećava broj dana i smenjuje ime: posle 1 Krokodil dolazi 2 Vetar, 3 Kuća, 4 Gušter itd. do 13 Trska. Zatim se ponavlja ciklus brojeva, sledeći dan je 1 Jaguar. Ciklus oznaka se nastavlja do 7 Cvet, a onda se i on restartuje pa je sledeći dan 8 Krokodil. Da bi se ponovo došlo do 1 Krokodil potrebno je 260 (13×20) dana.

Oznake dana

Skup oznaka za dane korišćen u centralnom Meksiku je identičan onom koji su koristili Miksteci i donekle sličan onome iz ostalih mezoameričkih kalendara.

Svakoj oznaci za dan takođe pripisuju i jedan od četiri kardinalna pravca.

Postoje varijacije u načinu na koji su znaci za dane crtani ili urezivani. Ovde dati su uzeti iz Codex Magliabechiano.

Slika Nahuatl ime Izgovor Prevod Pravac Cipactli [siˈpaktɬi] Krokodil Aligator Kajman Krokodilsko Čudovište Istok Ehecatl [eʔˈeːkatɬ] Vetar Sever Calli [ˈkalli] Kuća Zapad Cuetzpalin [kʷetsˈpalin] Gušter Jug Coatl [ˈkoː(w)aːtɬ] Guja Zmija Istok Miquiztli [miˈkistɬi] Smrt Sever Mazatl [ˈmasaːtɬ] Jelen Zapad Tochtli [ˈtoːtʃtɬi] Zec Jug Atl [aːtɬ] Voda Istok Itzcuintli [itsˈkʷintɬi] Pas Sever Ozomatli Ozomahtli [osoˈmaʔtɬi] Majmun Zapad

Slika Nahuatl ime Izgovor Prevod Pravac Malinalli [maliːˈnalli] Trava Jug Acatl [ˈaːkatɬ] Trska Istok Ocelotl [oˈseːloːtɬ] Jaguar Sever Quauhtli Cuauhtli [ˈkʷaːwtɬi] Orao Zapad Cozcaquauhtli Cozcacuauhtli [koːsaˈkʷaːwtɬi] Lešinar Jug Ollin Olin [ˈoliːn] Pokret Potres Zemljotres Istok Tecpatl [ˈtekpatɬ] Kremen Kremeni nož Sever Quiahuitl Quiyahuitl [kiˈ(j)awitɬ] Kiša Zapad Xochitl [ʃoːtʃitɬ] Cvet Jug

Vetar i Kiša su predstavljeni likovima njima pridruženih bogova, Ehekatl odn. Tlalok.

Ostale oznake na kamenu su pokazivale sadašnji svet i svetove pre njega. Svaki svet je nazivan „sunce“ a svako sunce je imalo svoju vrstu stanovnika. Asteci su verovali da se nalaze u petom suncu i da će i ono, kao i sva ranija sunca, nestati zbog svojih nesavršenosti. Obeležavane su svake 52 godine, jer su verovali da je to životni ciklus i da bi bogovi na kraju bilo kog datog životnog ciklusa mogli oduzeti sve što ljudi imaju i uništiti svet.

Trinaestice

Skup od trinaest numerisanih dana je poznat po španskoj reči trecena (trece - trinaest). Svaka od dvadeset tresena u 260-dnevnom ciklusu je bila povezana s nekim božanstvom:

Tresena Božanstvo 1 Krokodili – 13 Trska Ometeotl 1 Jaguar – 13 Smrt Quetzalcoatl 1 Jelen – 13 Kiša Tepeyollotl 1 Cvet – 13 Trava Huehuecoyotl 1 Trska – 13 Zmija Chalchiuhtlicue 1 Smrt – 13 Kremen Tonatiuh 1 Kiša – 13 Majmun Tlaloc 1 Trava – 13 Gušter Mayahuel 1 Zmija – 13 Potres Xiuhtecuhtli 1 Kremen – 13 Pas Mictlantecuhtli

Tresena Božanstvo 1 Majmun – 13 Kuća Patecatl 1 Gušter – 13 Lešinar Itztlacoliuhqui 1 Potres – 13 Voda Tlazolteotl 1 Pas – 13 Vetar Xipe Totec 1 Kuća – 13 Orao Itzpapalotl 1 Lešinar – 13 Zec Xolotl 1 Voda – 13 Krokodil Chalchiuhtotolin 1 Vetar – 13 Jaguar Chantico 1 Orao – 13 Jelen Xochiquetzal 1 Zec – 13 Cvet Xiuhtecuhtli

Vidi još

• Majanski kalendar

Dodatna literatura

• Randall C. Jimenez; Richard Graeber. Aztec Calendar Handbook. ISBN 978-0-9661163-1-1. 

Spoljašnje veze

• Detailed description of the temalactl from Mexico's Museo Nacional de Antropolgía (jezik: španski)
• Daily Aztec Calendar (jezik: engleski)
• Aztec Calendar Animated Shows Actual Working Mechanism of Native Calendar (jezik: engleski)
• Solarni kamen Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. mart 2012) (jezik: srpski)