Arhitektura renesanse
Prvi u nizu stilskih pravaca kojim počinje epoha Novog doba zove se renesansa.
Glavne karakteristike
urediZnačenje ove arhitekture može se tumačiti na više načina, ali najjednostavnije se može definisati kao značajan istorijski period u arhitekturi tokom kojeg su prihvaćene i primenjene jedinstvene forme potekle iz prošlosti, a koje su se smatrale konstantom u arhitektonskom stvaralaštvu tog doba.
Za ovu pojavu bila su se stekla dva preduslova i delovala su kombinovano:
1. Izbor klasičnog (antičkog) repertoara arhitektonskog elementa, delova i celina. 2. Istorijski okvir arhitekture, odnosno novi kulturni sistem u kojem je ona razvijena.
Većina istraživača slaže se da se renesansa kao stilski oblik formirala u Firenci, središnjem gradu Toskane na Apeninskom poluostrvu. U tom gradu se krajem XIV i početkom XV veka stekao niz povoljnih okolnosti koje su omogućile razumevanje za nove arhitektonske ideje kao i za nov arhitektonski rečnik. Firenca, grad-država, imala je upravu koju su činili predstavnici moćnih trgovačkih porodica kao što su Mediči, Piti, Ručelaj, Stroci i drugi, koji su pre svih drugih u Italiji shvatili značaj novina u raznim oblastima života. Nije, međutim, bogatstvo i društveni okvir bilo jedino što je omogućavalo rađanje renesanse, u Evropi je tada postojao još čitav niz bogatijih gradova, sa dominantnim građanskim staležom, kao što su bili gradovi u Flandriji ili Londonu u Engleskoj. Ali u njima je početkom XV veka još uvek vladala cvetna gotika.
Toskana ja sa svojom tradicijom, nacionalnim karakteristikama, etrurskim nasleđem i trgovačkim duhom stanovnika, koje je bilo okrenuto svetovnim idealima (novcu), bila pogodan teren za uklanjanje svega što je bilo transcedetalno i mistično u srednjem veku.
Rimska prošlost, elementi umetnosti i fragmenti literarnih dela nisu nikad bili zaboravljeni na ovom tlu, ali njihov kult je počeo izrazito da se neguje tek tokom XIV veka. U Toskani se bila uobličila nova koncepcija umetnika i poštovanja prema njima. Time je obeležen novi period u istoriji arhitekture što se tiče društvenog statusa autora. Jedna od bitnih karakteristika renesanse postala je univerzalnost ličniosti koje stvaraju arhitekturu. Kozimo Mediči je bio prvi koji je pismeno, u tekstu, nazvao jednog slikara božanskim, misleći pritom na njegov um. To je bio atribut koji se danas pripisuje Mikelanđelu, ali je tada i on sam bio pomalo ubeđen u ono što mu se pripisuje. Mikelanđelo je, kao što je poznato, bio skulptor, slikar, arhitekta, pisac, muzičar, uopšte „univerzalni čovek“, kako su se nazivale ličnosti širokog obrazovanja i raskošnog talenta. Većina umetnika toga doba težila je da zasluži takvo priznanje.
Izabrani predstavnici
uredi- Leon Batista Alberti (Leon Battista Alberti)
- Mikelanđelo Buonaroti (Michelangelo Buonarroti)
- Donato Bramante (Donato Bramante)
- Filipo Bruneleski (Filippo Brunelleschi)
- Filiber Delorm (Philibert Delorme)
- Pjer Lesko (Pierre Lescot)
- Pjetro Lombardo (Pietro Lombardo)
- Andrea Paladio (Andrea Palladio)
- Đulijano da Sangalo (Giuliano da Sangallo)
- Rafael Santi (Rafael Santi)
- Leonardo da Vinči (Leonardo da Vinci)
Vidi još
urediLiteratura
uredi- Dejiny umenia, Michael V, Altpatov, Martin 1976
- Enciklopedija likovnih umjetnosti, L.Z. FNRJ, Zagreb 1959.
- Mala prosvetina enciklopedija, Beograd, 1959.
- Svetové dejiny umenia, B.F. Groslier, Larusse, Praha 1996.
- Dejiny estetiky, Wladislaw Tatarkiewitz, Bratislava 1985.
- Dejiny umenia, Martyn Janek, Karel Thiry, Bratislava 1990.
- Kratak pregled istorije umetnosti, Milan Ružić, Sarajevo 1970.
