Arapski svet
Arapski svet (arap. العالم العربي al-ʿālam al-ʿarabī, zvanično: arap. الوطن العربي), poznat kao i Arapska nacija (arap. الأمة العربية al-ʾummah al-ʿarabīah), se sastoji iz zemalja u kojima se govori arapski jezik i njihovih stanovnika na Bliskom istoku.[1] Standardna definicija arapskog sveta obuhvata 22 zemlje i teritorije Arapske lige prostirući se od Atlantskog okeana na zapadu do Arabijskog mora na istoku, i od Sredozemnog mora na severu do Roga Afrike i Indijskog okeana na jugoistoku.[1] Čini ga ukupno 422 miliona stanovnika, s tim što više od polovine čine ljudi mlađi od 25 godina.[2]
Osećaj arapskog nacionalizma se pojavio u drugoj polovini 19. veka, zajedno sa drugim nacionalističkim pokretima u okviru Osmanskog carstva. Arapska liga je osnovana 1945. godine da bi predstavljala interese Arapa, kao i da bi sprovela političko ujedinjenje arapskih zemalja, projekat poznat po imenu Panarabizam.[3][4] Arapsko proleće krajem 2010. i početkom 2011. godine je usmereno protiv vlada i političke korupcije, zajedno sa zahtevima za veće ekonomske šanse i prilike za razvoje.
Termin Arapski svet ne prihvataju stanovnici ove oblasti koji se ne smatraju Arapima, to jest, pripadnici nesemitskih naroda kao što su Berberi i Kurdi, jer on podrazumeva da je ceo region po identitetu, populaciji i poreklu arapski, iako je originalna domovina Arapa Arapsko poluostrvo. Ovaj termin takođe odbijaju da koriste i neke semitske manjine kao što su Maroniti, Mizrahimi, Asirci itd. s obzirom da su oni prethodili Arapima u zemljama kao što su Irak, Palestina i Sirija.
Definicija
urediJezička i politička oznaka svojstvena terminu Arapi je generalno dominantnija od genealoških razmatranja. Tako, pojedinci sa slabim ili čak i bez direktnog porekla sa Arabijskog poluostrva se mogu smatrati Arapima, delom zbog svog maternjeg jezika. Međutim, takav identitet je diskutabilan za mnoge ljude. Na primer, Egipćani sebe često neće identifikovati kao Arape.
U Maroku, Alžiru i Tunisu arapski jezik se koristi samo u državnoj upravi, dok narod govori magrebskim dijalektom [en], koga lokalno zovu daridža (arap. الدارجة, translit. ad-Dārija). Dijalekt sadrži većinu reči standardnog arapskog, ali takođe sadrži i veliki broj pozajmljenica iz berberskog jezika,[5] kao i pozajmljenice iz francuskog, kastiljanskog španskog, pa čak i iz italijanskog jezika (prvenstveno u Libiji) – koji su jezici istorijskih kolonijalnih okupatora Magreba. Daridža se govori i razumljiv je u zemljama Magreba, posebno u Maroku, Alžiru i Tunisu, ali je nerazumljiv govornicima drugih dijalekata, uglavnom onima iz Egipta i Bliskog istoka.[6]
Standardna teritorijalna definicija
urediIako ne postoji globalno prihvaćena definicija arapskog sveta,[1] sve zemlje članice Arapske lige se smatraju delom arapskog sveta.[1][7]
Arapska liga je regionalna organizacija koja ima za cilj (između ostaloga) razmatranje poslova i interesa arapskih zemalja, i ona postavlja sledeću definiciju Arapa:
| „ | Arapin je osoba koja priča arapski jezik, koja živi u zemlji u kojoj se govori arapski, i koja se saoseća sa težnjama ljudi koji govore arapski jezik.[8] | ” |
Ova standardna teritorijalna definicija se ponekad smatra neprikladnom[9] ili problematičnom,[10] i može biti zamenjena određenim dodatnim elementima.[11]
Zemlje članice Arapske lige
uredi
|
|
|---|
Pomoćna jezička definicija
urediKao alternativa,[12] ili u kombinaciji sa glavnom definicijom,[1] standardna teritorijalna definicija kaže da se arapski svet može definisati kao svet koji se sastoji od država i ljudi koji su bar na neki način ujedinjeni arapskim jezikom, kulturom i geografskim graničenjem,[13] ili od onih država u kojima većinsko stanovništvo govori arapski jezik, u šta mogu spadati i stanovnici arapskih dijaspora.[1]
Kada se pomoćna lingvistička definicija koristi u kombinaciji sa standardnom teritorijalnom definicijom, mnogi parametri se mogu koristiti za određivanje toga koja se država ili teritorija treba uračunati u ovu alternativnu definiciju arapskog sveta. Ovi parametri se mogu koristiti u[pojasniti] zemljama i teritorijama Arapske lige (koje po standardnoj definiciji i čine arapski svet) kao i u drugim zemljama i teritorijama. Tipični parametri koji se mogu koristiti su: da li je arapski jezik široko rasprostranjen kao govorni jezik; da li je arapski jezik jedan od zvaničnih ili nacionalnih jezika; ili da li se mnogo govori jezikom koji je srodan arapskom jeziku. Dole popisane zemlje dolaze u obzir.
Arapski dijalekti se govore svuda, a književni arapski jezik je zvanični jezik u većini zemalja članica Arapske lige. Nekoliko zemalja su proglasile arapski jezik svojim nacionalnim jezikom, iako se u tim zemljama arapski jezik ne govori u većini. Međutim, kao članice Arapske lige, te zemlje se smatraju delom arapskog sveta po standardnoj teritorijalnoj definiciji.
Somalija ima dva zvanična jezika, arapski i somalski jezik, i oba jezika pripadaju afro-azijskoj jezičkoj porodici. Iako je arapski jezik široko rasprostranjen na severu, Somalski jezik se dosta koristi i sadrži veliki broj arapskih pozajmljenica.[14]
Takođe, Džibuti ima dva zvanična jezika, arapski i francuski jezik. Takođe ima nekoliko zvanično priznatih nacionalnih jezika; pored somalskog, mnogi ljudi govore afarski jezik, koji je takođe afro-azijski jezik. Većinski deo populacije govori somalski i afarski jezik, iako se arapski jezik takođe široko koristi u trgovini i drugim aktivnostima.[15]
Komori ima tri zvanična jezika: arapski, komorski i francuski. Komorski je najrasprostranjeniji jezik, arapski ima religijsku važnost, a francuski je važan zbog edukativnog sistema.
Čad, Eritreja i Izrael priznaju arapski kao svoj zvanični jezik, mada nisu zemlje članice Arapske lige. Iako Eritreja ima status posmatrača u Arapskoj ligi, i ima veliki broj govornika arapskog jezika, ni Čad ni Eritreja se uglavnom ne smatraju delom arapskog sveta.
Izrael je jevrejska država i stoga ne može biti deo arapskog sveta. Međutim, po nekim definicijama,[11][16] populacija arapskih stanovnika Izraela se može smatrati delom arapskog sveta.
Iran ima oko 2 miliona govornika arapskog jezika.[17] Iranski Arapi se uglavnom nalaze u Ahvazu, jugozapadnom delu pokrajine Huzestan; drugi naseljavaju Bušehr i Hormozgan provincije kao i grad Kom.[18] Mali i Senegal priznaju hasaniju, arapski dijalekat morske etničke manjine kao svoj nacionalni jezik.[19] Kipar je takođe priznao kiparski maronitski arapski po Regionalnoj povelji o regionalnim i manjinskim jezicima, a zvanični jezik Malte je srodan arapskom magrepskom jeziku, iako Malta nije deo arapskog sveta.
Populacija
uredi| Položaj | Zemlja | Populacija | Rang (u svetu) |
|---|---|---|---|
| 1 |  Egipat |
83.425.854 | 16 |
| 2 |  Alžir |
37.100.000 | 34 |
| 3 |  Sudan |
34.848.000 | 35 |
| 4 |  Irak |
33.425.000 | 39 |
| 5 |  Maroko |
32.666.179 | 40 |
| 6 |  Saudijska Arabija |
28.660.000 | 45 |
| 7 |  Jemen |
25.502.000 | 49 |
| 8 |  Sirija |
21.740.340 | 55 |
| 9 |  Tunis |
10.673.800 | 77 |
| 10 |  Somalija |
9.656.000 | 85 |
| 11 |  Ujedinjeni Arapski Emirati |
8.089.000 | 93 |
| 12 |  Libija |
6.449.000 | 103 |
| 13 |  Jordan |
6.345.023 | 106 |
| 14 |  Palestina |
4.293.313 | 125 |
| 15 |  Liban |
4.268.000 | 126 |
| 16 |  Mauritanija |
3.378.254 | 134 |
| 17 |  Kuvajt |
2.889.000 | 138 |
| 18 |  Oman |
2.883.000 | 139 |
| 19 |  Katar |
1.921.000 | 149 |
| 20 |  Bahrein |
1.341.000 | 155 |
| 21 |  Džibuti |
923.000 | 158 |
| 22 |  Komori |
767.000 | 163 |
Oblast
uredi| Rang | Zemlja | Oblast (km)[beleška 1] | Oblast (milje) | ukupno % | Beleške |
| 1 | Alžir |
2.381.741 | 919.595 | 18,1% | Najveća zemlja u Africi i Arapskoj ligi |
| 2 | Saudijska Arabija |
2.149.690 | 830.000 | 16,3% | Najveća zemlja na Bliskom istoku |
| 3 | Sudan |
1.886.068 | 728.215 | 14,3% | |
| 4 | Libija |
1.759.540 | 679.360 | 13,3% | |
| 5 | Mauritanija |
1.030.700 | 398.000 | 7,8% | |
| 6 | Egipat |
1.022.600 | 394.800 | 7,8% | Bez Halaib trougla (20.580 km²/7.950 sq mi) |
| 7 | Somalija |
637.657 | 246.201 | 4,8% | |
| 8 | Jemen |
527.968 | 203.850 | 4,0% | |
| 9 | Maroko |
446.550 | 172.410 | 7,8% | Bez Zapadne Sahare (266.000 km²/103.000 sq mi) |
| 10 | Irak |
435.244 | 168.049 | 3,3% | |
| 11 | Oman |
309.500 | 119.500 | 2,3% | |
| 12 | Sirija |
185.180 | 71.500 | 1,4% | Zajedno sa Golanskom visoravni (1.200 km²) koja je trenutno pod administracijm Izraela |
| 13 | Tunis |
163.610 | 63.170 | 1,2% | |
| 14 | Jordan |
89.342 | 34.495 | 0,7% | |
| 15 | UAE |
83.600 | 32.300 | 0,6% | |
| 16 | Džibuti |
23.200 | 9.000 | 0,18% | |
| 17 | Kuvajt |
17.818 | 6.880 | 0,14% | |
| 18 | Katar |
11.586 | 4.473 | 0,09% | |
| 19 | Liban |
10.452 | 4.036 | 0,08% | |
| 20 | Palestina |
6.020 | 2.320 | 0,05% | Okupirana Gaza i Zapadna Obala. Zajedno sa Istočnim Jerusalimom |
| 21 | Komori |
2.235 | 863 | 0,017% | |
| 22 | Bahrein |
758 | 293 | 0,006% |
Gustina naseljenosti
uredi| Rang | Zemlja | Populacija | Gustina |
|---|---|---|---|
| 1 | Egipat |
83.550.000 | 92 |
| 2 | Alžir |
37.100.000 | 16 |
| 3 | Maroko |
32.064.173 | 76 |
| 4 | Irak |
31.234.000 | 71 |
| 5 | Sudan |
30.894.000 | 16 |
| 6 | Saudijska Arabija |
28.146.658 | 12 |
| 7 | Jemen |
23.580.000 | 45 |
| 8 | Sirija |
21.906.000 | 118 |
| 9 | Tunis |
10.673.800 | 65 |
| 10 | Somalija |
9.133.000 | 14 |
| 11 | UAE |
8.264.070 | 99 |
| 12 | Libija |
6.733.620 | 3,8 |
| 13 | Jordan |
6.316.000 | 71 |
| 14 | Liban |
4.224.000 | 404 |
| 15 | Palestina |
4.136.540 | 687 |
| 16 | Kuvajt |
3.566.437 | 200 |
| 17 | Mauritanija |
3.291.000 | 3,2 |
| 18 | Oman |
2.845.000 | 9,2 |
| 19 | Katar |
1.699.435 | 154 |
| 20 | Bahrein |
1.234.596 | 1.646 |
| 21 | Džibuti |
864.000 | 37 |
| 22 | Komori |
691.000 | 309 |
| Ukupno |  Arapska liga |
313.147.329 | 30,4 |
Demografija
urediArapski jezik je ujedinjujuća odlika arapskog sveta. Iako različite oblasti koriste različite oblike arapskog jezika, sve one koriste standardni moderni arapski jezik, koji je nastao iz književnog arapskog jezika. To se sukobi sa situacijom u širem islamskom svetu, gde Iran, Avganistan i Pakistan koriste persijsko pismo, slično arapskom, i zadržava svoj kulturološki prestiž kao jezik religije i teologije tamo gde se arapski ne koristi kao kolokvijalni jezik.
Većina stanovnika arapskog sveta su muslimani, a religija ima zvanični status u većini zemalja arapskog sveta. Šerijat postoji delimično u pravnom sistemu nekih zemalja, posebno na Arabijskom poluostrvu, dok su druge zemlje sekularne. Većina arapskih zemalja pripadaju sunitskom islamu. Irak i Bahrein, međutim, pripadaju šiitskom islamu, dok Liban, Jemen, i Kuvajt imaju veliki broj šiitskih manjina. U Saudijskoj Arabiji istočna provincija Al-Hasa regiona ima veliki broj šiitskih manjina, a severna provincija u gradu Nadžran ima veliki broj ismailitskih šiita. Ibaditski islam se praktikuje u Omanu, gde Ibaditi čine 75% stanovništva.
Postoji veliki broj Hrišćana koji žive uglavnom u Egiptu, Siriji, Libanu, Iraku, Jordanu, Izraelu i Palestini. Pre toga, postojala je određena manjina Jevreja u arapskom svetu. Međutim, podelom Palestine i uspostavljanjem izraelske države došlo je do emigracije i isterivanja Jevreja u roku od nekoliko decenija. Danas postoje male jevrejske zajednice, koje se kreću od oko desetak u Bahreinu, do više od 1.000 u Tunisu i 7.000 u Maroku. Ukupno, Arapi čine oko jedne četvrtine muslimana u svetu, kojih ima oko 1,5 milijardi, i pripadaju zajednici koja se naziva islamski svet.
Prema UNESCO-u, prosečna pismenost kod odraslih (stariji od 15 godina) u ovoj oblasti iznosi 76,9%. U Mauritaniji i Jemenu, pismenost je ispod proseka, i iznosi jedva 50%. S druge strane, Sirija, Liban, Palestina i Jordan pokazuju visoku stopu pismenosti kod odraslih, koja iznosi preko 90%. Prosek pismenosti kod odraslih se stalno popravlja, a apsolutni broj pismenih odraslih osoba je u periodu između 1990-ih godina i 2000—2004. je pao sa 64 miliona na oko 58 miliona. Ukupno, nejednakost polova u pismenosti je visoka u ovom regionu. Što se stope pismenosti tiče, samo dve trećine žena je pismeno u odnosu na muškarce, sa samo 69 pismenih žena na 100 pismenih muškaraca. Prosečni indeks rodne jednakosti što se pismenosti kod odraslih tiče iznosi 0.72, a nejednakost polova se može videti u Egiptu, Maroku i Jemenu. Iznad svega, indeks rodne jednakosti u Jemenu iznosi 0.46 u oblasti koja ima 53% odraslih pismenih ljudi.[20] Prema anketi Ujedinjenih nacija, U arapskom svetu prosečna osoba čita četiri strane godišnje, a jedno delo se objavljuje godišnje na svakih 12.000 ljudi.[21] Fondacija arapske misli kaže da samo nešto malo preko 8% Arapa imaju želju za obrazovanjem.[21]
Pismenost je veća među mladima nego među starijima. Pismenost kod mladih (15–24 godine) u arapskim zemljama se povećao sa 63.9 na 76,3% od 1990. godine 2002. godine. Prosek za zemlje Persijskog zaliva je iznosio 94%, za zemlje Magreba 83,2% a zemlje Mašrika 73,6%. Međutim, više od jedne trećine omladine u slabo razvijenim arapskim zemljama ostaje nepismeno (Egipat, Mauritanija, Somalija i Jemen).[22] 2004. godine, regionalni prosek pismenosti kod omladine je iznosio 89,9% za muškarce i 80,1% za žene.[traži se izvor]
Ujedinjene nacije su objavile izveštaje o ljudskom razvoju u arapskim zemljama 2002, 2003. i 2004. godine. Ovi izveštaji, koje su pisali istraživači iz arapskog sveta, odnose se na neke veoma osetljive probleme koji se tiču razvoja u arapskim zemljama: osnaživanje žena, dostupnosti obrazovanja i informacija, između ostalog.
Žene u arapskom svetu još uvek nemaju jednake mogućnosti, iako je njihovo razvlašćivanje veoma važan faktor koji je doveo do obogaćivanja pokušaja arapskih zemalja da se vrate na prva mesta globalne trgovine, obrazovanja i kulture, prema novom izveštaju Ujedinjenih nacija iz 2008. godine.[23]
U najjednostavnijoj definiciji arapskog sveta postoje određenje nacije koje ne pripadaju Arapima ni po etničkom ni po jezičkom određenju, i koje često sebe ne smatraju Arapima. Ipak, najviše su autohtone u svojim oblastima (u koje spadaju i grupe jevrejske dijaspore, Samarićani, Druzi, Asirci i drugi), i u većini slučajeva su na toj teritoriji još pre nego što su je naselili Arapi Arabijskog poluostrva, kada je došlo do širenja islama. Određene populacije su pokazale neprijateljstvo prema arapskom svetu, i "veruju su da njihova nacionalna i politička prava nepravedno gurnuta u stranu fokusiranjem modernih vlasti na Panarabizam i promovisanje arapskog identiteta".
Istorija
urediRana istorija
uredi
Arapi vode poreklo iz centralne semitske grupe sa Arabijskog poluostrva.
Njihova ekspanzija van Arabije i Sirijske pustinje je proizvod muslimanskih osvajanja u periodu od 7. do 8. veka. Irak je osvojen 633. godine, a Palestina između 636. i 640. godine.
Egipat je osvojen 639. godine, te je postepeno arabizovan tokom srednjovekovnog perioda. Egipatski arapski jezik se pojavio u 16. veku.
Magreb je osvojen u 7. veku, pa je postepeno arabizovan za vreme Fatimida.
Islam je u Sudan stigao iz Egipta u periodu između 8. i 11. veka.
Kultura Sudana se danas zasniva na plemenima, neka imaju čistu nubijsku, bedža, ili arapsku kulturu, a neka imaju mešavinu arapskih i nubijskih elemenata.[25]
Islam je doveden u oblast Roga Afrike veoma rano sa teritorija Persijskog zaliva, ubrzo nakon hidžre. Krajem 800-ih godina, Al Jakubi je napisao da su muslimani živeli duž severne somalske morske obale.[26] Takođe je pomenuo i da je adalsko kraljevstvo imalo svoj glavni grad,[26][27] time naglašavajući da je Adalski sultanat sa Zeilom kao svojim centrom postojao čak i u 9. ili 10. veku.[27]
Osmansko carstvo i kolonijalne sile
urediArapski Abasidski halifat je pao u ruke Mongola u 13. veku. Egipat je pao pod tursku vlast.
Tursko Osmansko carstvo je do 1570. godine kontrolisalo većinu arapskog sveta, mada je Maroko ostao pod vlašću berberskih dinastija, koje su kasnije nasledile saadske dinastije u 16. i 17. veku.
Osećaj arapskog nacionalizma se uzdigao tokom druge polovine 19. veka, zajedno sa jačanjem nacionalizma u okviru Osmanskog carstva, tada već u stanju raspadanja.
Kada je Osmansko carstvo palo kao rezultat Prvog svetskog rata, veliki deo arapskog sveta je bio pod kontrolom evropskih kolonijalnih sila: britanski mandat u Palestini, francuska vladavina u Maroku, britanski mandat u Mesopotamiji, britanski protektorat u Egiptu, francuski protektorat u Maroku, italijanska Libija, francuska okupacija Tunisa, francuska kolonizacija Alžira, francuski mandat u Siriji i Libanu, i takozvane zemlje u miru, britanski protektorat oformljen od strane šeikada bivše „obale gusara“.
Ove arapske države su postale nezavisne nakon Drugog svetskog rata: Liban 1943. godine, Sirija i Jordan 1946. godine, Libija 1951. godine, Egipat 1952. godine, Maroko i Tunis 1956. godine, Irak 1958. godine, Alžir 1962. godine, Ujedinjeni Arapski Emirati 1971. godine.
Suprotno tome, Saudijska Arabija se rasparčala padom Osmanskog carstva, a ujedinjena je pod Ibn Saudom Saudijske Arabije 1932. godine.
Jemen je takođe nastao direktno iz Osmanskog carstva 1918. godine. Oman, osim kratke persijske i portugalske vlasti, je bila samostalna od 8. veka.
Uspon arapskog nacionalizma
urediArapska liga je osnovana 1945. godine da bi predstavljala interes Arapa, posebno da bi uspostavila političko jedinstvo arapskog sveta, i to kroz projekat koji je nazvan Panarabizam.[3][4] Postojali su neki kratkotrajni pokušaji takvih ujedinjenja polovinom dvadesetog veka, a dobar primer je Ujedinjena Arapska republika, koja je postojala od 1958. do 1961. godine.
Glavni cilj Arapske lige jeste političko jedinstvo arapskog naroda. Njeno stalno sedište se nalazi u Kairu. Međutim, privremeno je premeštena u Tunis tokom 1980-ih godina, nakon što je Egipat izbačen zbog potpisivanja sporazuma iz Kamp Davida 1978. godine.
Panarabizam je uglavnom napušten kao ideologija od 1980-ih godina, te je zamenjen Panislamizmom sa jedne strane, a nacionalizmom sa druge.
Moderni konflikti
urediArapsko-izraelski konflikt
urediUspostavljanje države Izrael 1948. godine dovelo je do arapsko-izraelskog konflikta, što je jedan od najvažnijih nerešenih geopolitičkih konflikata današnjice.
Arapske zemlje u različitim alijansama su učestvovale u ratovima protiv Izraela i njegovim zapadnim saveznicima između 1948. i 1973. godine, među kojima su arapsko-izraelski rat 1948. godine, Suecka kriza 1956. godine, šestodnevni rat 1967. godine, i Jom Kipur rat 1973. godine.
Egipatsko-izraelski sporazum o miru je potpisan 1979. godine.
Iračko-iranski rat
urediIračko-iranski rat (poznat i kao Prvi rat Persijskog zaliva, kao i po mnogim drugim imenima) je bio oružani sukob između Iraka i Irana, koji je trajao od septembra 1980. do avgusta 1988. godine, čineći ga drugim najdužim konvencionalnim ratom 20. veka.
Rat je počeo iračkom invazijom Irana, pokrenuvši istovremeno i vazdušnu i kopnenu invaziju Irana 22. septembra 1980. godine, nakon dugogodišnjih pograničnih sukoba, i strahovima od pobune šiitskih muslimana među iračkim dugo ugnjetavanim većinskim šiitskim muslimanima, koja bi bila inspirisana iranskom revolucijom. Irak je takođe želeo da zameni Iran na listi dominantnih zemalja Persijskog zaliva. Iako se Irak nadao da će iskoristiti haos nakon revolucije u Iranu i tako napasti bez upozorenja, ograničeno su ušli na iransku teritoriju u ubrzo su odgurnuti od strane Irana, koji je povratio vlast nad svojim teritorijama do juna 1982. godine. Narednih šest godina, Iran je bio u ofanzivi.
Libanski građanski rat
urediGrađanski rat u Libanu je bio višestruki građanski rat u Libanu, koji je trajao od 1975. do 1990. godine i koji je rezultovao u oko 120.000 žrtava. Još milion ljudi (što čini četvrtinu stanovništva) je povređeno, a danas oko 76.000 je raseljeno u Libanu. Takođe je izvršen i masovni progon skoro milion ljudi iz Libana.
Konflikt u Zapadnoj Sahari
urediRat u Zapadnoj Sahari je bio oružani sukob između policije Zapadne Sahare i Maroka koji je trajao od 1975. godine do 1991. godine, i predstavlja najbitniju fazu konflikta u Zapadnoj Sahari. Konflikt je izbio nakon povlačenja Španije iz španskog dela Sahare po dogovoru sa Madridom, pri čemu je vlast preneta na Mauritaniju i Maroko, ali ne i suverenitet. 1975. godine, Marokanska vlada je organizovala Zeleni marš oko 350.000 marokanskih stanovnika, praćenim sa oko 20.000 vojnika, koji su zajedno ušli u Zapadnu Saharu, pokušavši da uspostave marokansku vlast. Iako su se u početku suočili sa vrlo malim otporom policije, Maroko se kasnije našao u procesu dugačkog gerila ratovanja sa nacionalistima Sahare. Krajem 1970-ih godina, policijski front, želeći da uspostavi nezavisnost na ovoj teritoriji, veoma uspešno je ratovao i protiv Mauritanije i protiv Maroka. 1979. godine se Mauritanija povukla iz sukoba nakon potpisivanja mirovnog ugovora sa policijom. Rat je nastavljen u blažem obliku i tokom 1980-ih godina, iako je Maroko nekoliko puta pokušao da uspostavi vlast tokom 1989—1991. godine. Sporazum o prekidu paljbe je uspostavljen između zaraćenih strana u septembru 1991. godine.
Građanski rat na severu Jemena
urediGrađanski rat na severu Jemena je vođen između rojalista i frakcija Jemenske arapske republike u periodu od 1962. do 1970. godine. Rat je započeo pučom koji je sproveo vođa republikanaca, Abdulah al-Salal, koji je svrgnuo sa vlasti Imama al-Badra i proglasio Jemen republikom pod njegovom vlašću. Imam je prebegao u Saudijsku Arabiju gde je okupio narodnu podršku.
Somalski građanski rat
urediGrađanski rat u Somaliji je građanski rat koji se trenutno odvija u Somaliji. Počeo je 1991. godine, kada je koalicija zasnovana na klanovima oružanim opozicionim sukobima svrgla dugogodišnju nacionalnu vojnu vladu.
Razne frakcije su počele da se takmiče za uticaj na vakuum snage koji je kasnije usledio, što je ubrzalo odbijanje pokušaja uspostavljanja mira od strane Ujedinjenih nacija sredinom 1990-ih godina. Usledio je period decentralizacije, okarakterizovan povratkom na religijsko pravo u mnogim oblastima, kao i uspostavljanjem autonomnih regionalnih vlada u severnim delovima zemlje. Početak 2000-ih godina je osvedočio stvaranjem povoja privremene feudalne administracije, što je kulminiralo uspostavljanjem Tranzicione federalne uprave (TFG) 2004. godine. 2006. godine je ova uprava, zajedno sa etiopskim trupama, preuzela vlast nad većinom zona u kojem su vladali konflikti na severu zemlje, preuzevši je od novooformljenog Saveza islamskih sudova (ICU), koja se postepeno podelila na nekoliko radikalnih grupa, među kojima je najznačajnija Al-Šabab militantna grupa, koja se od tada suprotstavlja somalskoj vladi i njenim saveznicima u ovom regionu, pokušavajući da preuzme vlast. 2011. godine započeta je koordinisana vojna operacija između somalske vojske i multinacionalnih snaga, za koje se smatra da predstavljaju krajnje faze islamističkih pobuna tokom ovog rata.[28]
Nafta
urediDok je arapski svet bio ograničenog interesa za evropske kolonijalne sile, te se Britanska imperija interesovala uglavnom za Suecki kanal i put ka britanskoj Indiji, ekonomska i geopolitička situacija se promenila nakon što su otkrivene velike zalihe nafte 1930-ih godina, praćene velikim povećanjem potražnje za naftom na zapadu kao rezultat druge industrijske revolucije.
Persijski zaliv je posebno bogat ovim strateškim materijalom: četiri zemlje Persijskog zaliva, Saudijska Arabija, Ujedinjeni Arapski Emirati, Kuvajt i Katar su među deset najvećih proizvođača nafte na svetu. Takođe, Alžir, Libija, Irak, Bahrein, Egipat, Tunis, i Sudan imaju male ali veoma važne rezerve nafte. Gde god prisutna, ima veliki uticaj na regionalnu politiku, često omogućujući zakupljivanje zemlje, što vodi ka ekonomskoj različitosti između naftonosnih i zemalja koje nemaju naftu i, posebno u slabo naseljenim državama Persijskog zaliva i u Libiji, izaziva veliku potrebu za radnom emigracijom. Veruje se da arapski svet drži oko 46% svetskih postojećih naftnih zaliha, i četvrtinu svetskih zaliha prirodnog gasa.[29]
Islamizam i Panislamizam su bili u usponu tokom 1980-ih godina. Hezbolah, militantna islamistička stranka u Libanu, osnovana je 1982. godine.
Islamistički terorizam je postao problem arapskog sveta tokom 1970-ih i 1980-ih. Dok su Muslimanska braća bila aktivna u Egiptu od 1928. godine, njihove militantne akcije su bile ograničene na pokušaje atentata na političke vođe.
Moderna istorija
urediDanas, arapske države su okarakterisane njihovim autokratskim vladarima i nedostatkom demokratske kontrole. Demokratski indeks iz 2010. godine klasifikuje Liban, Irak i Palestinu kao hibridne režime, a sve ostale arapske države kao autoritativne režime. Na sličan način, izveštaj Kuće slobode iz 2011. godine klasifikuje Komori i Mauritaniju kao elektoralne demokratske države.",[30] a Liban i Kuvajt kao delimično slobodne, dok sve ostale države nisu slobodne.
Invazija Kuvajta od strane iračkih snaga vodila je ka Zalivskom ratu 1990–91. godine. Egipat, Sirija i Saudijska Arabija su se pridružile multinacionalnoj koaliciji koja je stala protiv Iraka. Prikazi podrške Iraku od strane Jordana i Palestine rezultovale su zategnutim odnosima između mnogih arapskih zemalja. Nakon rata, takozvana „Damaška deklaracija“ je formalizovala pakt za buduće zajedničke arapske defanzivne akcije između Egipta, Sirije i zemalja Persijskog zaliva.[31]
Lanac događaja koji su vodili ka destabilizaciji autoritativnih režima uspostavljenih 1950-ih godina u arapskom svetu je postao veoma jasan početkom 21. veka. Invazija Iraka 2003. godine je vodila ka padu baatističkog režima, a zatim i ka smaknuću Sadama Huseina.
Rastuća klasa mladih, obrazovanih, sekularnih građana koji imaju pristup modernim medijima kao što su Al Džazira (osnovana 1996. godine) i koji komuniciraju internetom je počela da stvara treću snagu pored klasičnih panarabističkih i panislamističkih snaga koje su dominirale drugom polovinom 20. veka..
Godine 2003. je Egipatski pokret Promene, poznat pod imenom Kefaya (ar:كفاية ) pokrenut kao sredstvo borbe protiv režima Mubaraka i način uspostavljanja demokratskih reformi i većih građanskih sloboda u Egiptu.
U Siriji, Damaško proleće koje je trajalo u periodu od 2000. do 2001. godine najavilo je mogućnost demokratskih promena, mada je baatistički režim uspeo da uguši ovaj pokret.
Arapsko proleće
urediArapsko proleće koje je počelo krajem 2010. godine i traje do danas je usmereno protiv ovih autoritarnih vlada i političke korupcije, zajedno sa zahtevima za većim demokratskim pravima.
Države i teritorije
urediVrste vlade
urediRazličite vrste vlade postoje u arapskom svetu. Neke zemlje su monarhije: Bahrein, Jordan, Kuvajt, Maroko, Oman, Katar, Saudijska Arabija i Ujedinjeni Arapski Emirati. Sve ostale arapske zemlje su republike. Osim u Palestini, Libanu, i od skora Mauritaniji, demokratski izbori u arapskom svetu su viđeni kao kompromisni zbog potpunog nameštanja glasova, zastrašivanja opozicionih stranaka, i teškog ograničavanja građanskih sloboda i političkih disidenata.
Nakon Drugog svetskog rata, Panarabizam je želeo da ujedini sve zemlje arapskog govornog područja u jednu političku celinu. Jedino su Sirija, Irak, Egipat, Sudan, Tunis, Libija i Severni Jemen uzele u obzir ovu kratkotrajnu ideju Ujedinjene Arapske republike. Istorijske podele, takmičeći se sa lokalnim nacionalizmom, i geografsko širenje su glavni razlozi za neuspeh Panarabizma. Arapski nacionalizam je još jedna jaka snaga u regionu koja se pojavila polovinom 20. veka i koja je bila prihvaćena od strane mnogih vođa u Egiptu, Alžiru, Libiji, Siriji i Iraku. Arapske nacionalističke vođe ovog perioda su Gamal Abdel Naser u Egiptu, Ahmed ben Bela u Alžiru, Mišel Aflak, Salah al-Din al-Bitar, Zeki al Arsuzi, Konstantin Zureik i Šukri al-Kuvatli u Siriji, Ahmed Hasan al-Bakr u Iraku, Habib Burgiba u Tunisu, Mehdi ben Barka u Maroku, i Šakib Arslan u Libanu.
Kasnije vođe koji su bili nacionalisti jesu Muamer el Gadafi u Libiji, Hafiz el Asad i Bašar el Asad u Siriji i Sadam Husein u Iraku. Različite arapske države su uglavnom održavale jake veze, ali i jasne nacionalne identitete koji su se razvili i ojačali zajedno sa socijalnim, političkim i istorijskim stvarnostima poslednjih 60 godina. Ovo je ideju o Panarabizmu učinilo sve manje mogućom. Takođe, porast snage političkog islama je od tada vodio ka većem naglasku na panislamizmu nego na panarabizmu među arapskim muslimanima. Arapski nacionalisti koji su se nekada suprotstavljali islamisličkim pokretima videvši ih kao pretnje svojim režimima se sada sa njima drugačije nose, iz veoma jasne političke realnosti.[32]
Moderne granice
urediMnoge moderne granice arapskog sveta su postavljene od strane evropskih imperijalnih snaga tokom 19. i početkom 20. veka. Međutim, neke veće zemlje (posebno Egipat i Sirija) su istorijski zadržale geografski definisane granice, na kojima su kasnije bile zasnovane granice modernih zemalja. Egipatski istoričar iz 14. veka, Al-Makrizi je, na primer, definisao da se egipatske granice prostiru od Mediterana na severu do donjeg dela Nubije na jugu; i između Crvenog mora na istoku i oaza Libijske pustinje. Moderne granice Egipta, dakle, nisu kreacija evropskih sila, i bar su delom zasnovane na istorijskim činjenicama koje su, s druge strane, zasnovane na određenim kulturalnim i etničkim identifikacijama.
U druga vremena, kraljevi, prinčevi ili šeikovi su postavljani kao poluautonomski vladari novih nacionalnih država, uglavnom izabrani od strane istih imperijalnih snaga koje su te granice i definisale, u službi koja je potrebna evropskim silama kao što je Britanska imperija, na primer, sa Šerifom Huseinom ibn Alijem. Mnoge afričke zemlje nisu dobile nezavisnost od Francuske sve do 1960-ih godina nakon krvavih borbi za svoju slobodu. Te borbe su postavljenje od strane imperijalnih snaga koje su dozvolile oblik nezavisnosti koji je ovde dat, te su zbog toga i dan danas većina tih granica ostale iste. Neke od ovih granica su postavljene bez konsultacija sa tim ličnostima koje su radile u službi kolonijalnih interesa Britanije ili Francuske. Jedan takav dogovor između Britanije i Francuske (bez Šerifa Huseina ibn Alija), potpisan u tajnosti i čuvan sve dok ga Vladimir Lenjin nije objavio u celini, bio je Sajks-Pikotov sporazum. Drugi veoma važan dokument pisan bez konsenzusa lokalne populacije bila je Balforova deklaracija.
Kao što je rekao bivši direktor izraelske obaveštajne agencije Mosad, Efraim Halevi, sada direktor Hebrejskog univerziteta:
| „ | Granice, koje kada pogledate na karti Bliskog istoka izgledaju kao veoma prave linije, postavili su britanski i francuski tehničari koji su nacrtali linije granica lenjirom. Ako je lenjir ili neko drugi iz nekog razloga pomerio kartu, ako se nekome tresu ruke, onda se i granica pomerala (zajedno sa rukom). | ” |
Onda je dao primer,
| „ | Postoji poznata priča o britanskom konzulu, gospođi po imenu Gertruda Bel koja je crtala mapu Iraka i Jordana koristeći providan papir. Okrenula se da priča sa nekim, i kako se okrenula papir se takođe pomerio, kao i lenjir, što je dodalo deo teritorije (novim) Jordancima.[33] | ” |
}}
Istoričar Džim Krou sa Univerziteta u Njukaslu je rekao:
| „ | Bez imperijalnih rezova, Irak ne bi bio u današnjem obliku... Gertruda Bel je bila jedna od dvoje ili troje Britanaca koji su bili instrumenti stvaranja arapskih država na Bliskom istoku koje su bile po volji Britanije. | ” |
Moderna ekonomija
urediOd 2006. godine, arapski svet drži dve trećine svih domaćih proizvoda i tri petine trgovine šireg muslimanskog sveta.
Arapske države su u većini slučajeva, mada ne isključivo, ekonomski u razvoju, te svoje izvozne prihode dobijaju iz nafte i gasa, ili prodajom njihovih materijala. Poslednjih godina je primećen određeni ekonomski rast u arapskom svetu, kao proizvod povećanja cena nafte i gasa, koji se utrostručio u periodu između 2001. i 2006. godine, ali takođe i kao proizvod pokušaja nekih zemalja da naprave zalihu u svojim ekonomskim bazama. Industrijska produkcija je porasla; na primer, količina čelika proizvedenog u periodu između 2004. i 2005. godine je porasla sa 8.4 na 19 miliona tona. (Izvor: Uvodni govor Mahmuda Kudrija, ministra industrije Alžira, na 37. generalnoj skupštini gvožga i čelina Arapske unije, Alžir, maj 2006). Međutim, čak i 19 miliona tona predstavlja samo 1,7% globalne proizvodnje čelika, i ostaje inferiorna proizvodnji u zemljama kao što je Brazil.[34]
Glavne ekonomske organizacije u arapskom svetu su Savet za zalivsku saradnju (GCC), koji čini zajednicu zemalja Persijskog zaliva, i Savez arapskog Magriba (UMA), koji čine severnoafričke zemlje. GCC je postigao neki uspeh u finansijskom i monetarnom smislu, uključujući planiranje uspostavljanja zajedničke valute u oblasti Persijskog zaliva. Od njegovog osnivanja 1989. godine, najveće dostignuće UMA-e jeste uspostavljanje 7000 km autoputa koji seče severnu Afriku od Mauritanije do libijske granice sa Egiptom. Centralni opseg autoputa jeste Maroko, Alžir i Tunis.
Od avgusta 2009. godine je prijavljeno da je Saudijska Arabija, prema svetskoj banci, ekonomski najsnažnija arapska zemlja.[traži se izvor]
Saudijska Arabija ostaje ekonomski najjača arapska zemlja. To je 11. najveća ekonomija u Aziji, koju prate Egipat i Alžir, koje su takođe i druga i treća najveća ekonomija u Africi (nakon severne Afrike) 2006. godine. Prema BDP-u, Katar je najbogatija zemlja u razvoju na svetu.[35]
Ukupni BDP svih arapskih zemalja 1999. godine je iznosio 531,2 milijardi američkih dolara.[36] Grupisanjem svih skorih BDP brojeva, ukupni BDP arapskih zemalja iznosi bar 2,8 biliona američkih dolara 2011. godine.[37]
Geografija
urediArapski svet se prostire na više od13000000 km² severne Afrike, kao i delom severoistočne Afrike i severozapadne Azije. Azijski deo arapskog sveta se zove Mašrik. Alžir, Maroko, Tunis, Libija, a često i Mauritanija se smatraju delovima Magreba, dok se Egipat i Libija nazivaju dolina Nila, Egipat je transkontinentalna zemlja zahvaljujući Sinajskom poluostrvu, koje se nalazi u Aziji, i ima jače kulturološke veze sa Mašrekom.
.svg)
Termin Arapin se najčešće odnosi na Bliski istok, mada je veći deo (kao i naseljeniji) arapskog sveta u stvari severna Afrika. Njenih osam miliona km² obuhvataju dve najveće zemlje afričkog kontinenta, Alžir (2,4 miliona km²) u sredini regiona i Sudan (1,9 miliona km²) na jugoistoku. Alžir ima površinu tri četvrtine Indije, ili jedan i po puta veću teritoriju od Aljaske, koja je najveća država Sjedinjenih Arapskih Država. Najveća država na arapskom Bliskom istoku je Saudijska Arabija (2 miliona km²).
S druge strane, najmanja autonomna arapska zemlja u severnoj Africi i Bliskom istoku je Liban (10.452 km²), a najmanja arapska ostrvska zemlja je Bahrein (665 km²).
Svaka arapska zemlja se graniči sa morem ili okeanom, osim arapskog regiona severnog Čada, koji je sa svih strana okružen zemljom. Irak je skoro ceo okružen zemljom, s obzirom da ima jako mali pristup Persijskom zalivu.
Istorijske granice
urediPolitičke granice arapskog sveta su odlutale i ostavile arapsko manjinsko stanovništvo u nearapskim priobalnim zemljama i zemljama Roga Afrike, kao i u bliskoistočnim zemljama kao što su Kipar, Turska i Iran, kao što je ostalo i dosta nearapskih manjina u arapskim zemljama. Međutim, osnovna geografija koju čine more, pustinje i planine sama stvara prirodne granice ovom regionu.
Arapski svet zauzima dva kontinenta, Afriku i Aziju. Uglavnom je orijentisan duž istok-zapad linije.
Arapska Afrika
urediArapska Afrika obuhvata oko dve trećine severnog dela kontinenta. Sa tri strane je okružen vodom (zapad, jug, i istok) i pustinjom sa četvrte (severne) strane.
Na zapadu, ograničena je obalom Atlantskog okeana. Od severoistoka do jugozapada, Maroko, Zapadna Sahara (kao deo Maroka), i Mauritanija čine oko 2.000 km arapske atlantske obale. Jugozapadna obala je neznatna, ali ipak važna, kao na primer, glavni grad Mauritanije koji su ovde nalazi, Nouakšot, (18°N, 16°W), i koji je najzapadnija prestonica arapskog sveta, kao i treća najzapadnije prestonica Afrike. Dalje južno duž obale Mauritanije je Senegal, čija nagla granica zaokružuje gradijent kulture Arapa ka autohtonoj afričkoj kulturi koja istorijski karakteriše ovaj deo zapadne Afrike.
Granice arapske Afrike na severu se dodiruju sa Sredozemnim morem. Ova granica počinje na zapadu sa uskim Gibraltarskim moreuzom, kanalom širokim trinaest kilometara koji povezuje Sredozemno more sa Atlantikom na zapadu, i odvaja Maroko od Španije na severu. Istočno putem obale od Maroka su Alžir, Tunis i Libija, koje prati Egipat, najseveroistočniji ugao regiona. Obala postaje oštrija na jugu kod Tunisa, nežnije se spušta na jugoistok kroz libijsku prestonicu, Tripoli, a onda i ka drugom libijskom gradu, Bengaziju, da bi se slustila ka istoku kroz egipatski drugi grad, Aleksandriju. Tunis predstavlja spojnicu zapadnog i istočnog Mediterana, kao i kulturološku tranziciju: zapadno od Egipta počinje deo arapskog sveta koji je poznat kao Magreb (Libija, Tunis, Alžir, Maroko i Mauritanija).
Istorijski, 4,000 km mediteranske granice se proširio. Veliki centri Evrope su kasnije često pozivali na kontakt i istraživanje arapske zemlje, uglavnom prijateljski, mada ne uvek. Ostrva i poluostrva u blizini arapske obale su promenila svoje vlasnike. Ostrva Sicilija i Malta leže samo stotinu kilometara od tunišanskog grada Kartagina, koji je bio dodirna tačka sa Evropom još od svog osnivanja u prvom veku pre nove ere; i Sicilija i Malta su u određenim trenucima bili delovi arapskog sveta. Odmah preko Gibraltara iz Maroka, određeni regioni Iberijskog poluostrva su u srednjem veku bili delovi arapskog sveta, time proširujući severnu granicu čak i do Pirineja, ostavivši tako svoj trag na lokalnu, pa čak i širu evropsku i zapadnu kulturu.
Severna granica arapske Afrike je takođe bila u jednom trenutku proširena u drugom pravcu, prvo kroz Krstaške ratove, a kasnije kroz imperijalno mešanje Francuske, Britanije, Španije i Italije. Drugi posetilac sa severnih obala, Turska, je kontrolisao istočni deo regiona vekovima, iako nije bila kolonizator. Španija i dan danas drži pod svojom vlašću dve enklave, Seutu i Melilu (španski Maroko), duž marokanske obale. Blizina severne Afrike i Evrope je uvek ohrabrivala mešanje, a to se danas nastavlja u vidu arapskih migracija u Evropu, i evropskog interesa za arapske zemlje danas.
Na istoku, Crveno more čini granicu između Afrike i Azije, kao i granicu između arapske Afrike i Bliskog istoka. Ovo more je dug i uzak vodeni prolaz sa nagibom ka severozapadu, prostire se 2.300 km od egipatskog Sinajskog poluostrva jugoistočno ka Bab el Mandeb moreuzu između Džibutija u Africi i Jemena u Arabiji; širok je oko 150 km. Iako je more plovno celom svojom dužinom, istorijski je najviše kontakata između arapske Afrike i arapskog Bliskog istoka bilo preko zemlje, to jest preko Sinaja, ili preko mora, Mediteranom ili Bab el Mandeb moreuzom. Od severozapada ka jugoistoku, Egipat, Sudan i Eritreja čine arfičku obalu, sa Džibutijem koji predstavlja afričku obalu Bab el Mandeba.
Jugoistočno duž obale pored Džibutija je Somalija, mada somalska obala brzo pravi zaokret ka jugoistoku, oponašajući obalu Jordana sa druge strane obale na severu, i definišući južnu obalu Adenskog zaliva. Somalska obala zatim pravi mali zaokret nazad ka jugozapadu i upotpunjuje Rog Afrike. Šest meseci godišnje monsuni duvaju iz ekvatorijalne Somalije, prelaze preko Arabije i malog jemenskog arhipelaga Sokotra, da bi se u Indiji pretvorili u kišu; zatim menjaju pravac i duvaju nazad. Zato je istočna, a posebno jugoistočna granica arapske Afrike istorijski bila kapija pomorske trgovine i kulturološke razmene sa istočnom Afrikom i potkontinentom. Stalni vetrovi takođe objašnjavaju postojanje komorskih ostrva, arapsko-afričke zemlje, u blizini obale Mozambika, blizu Madagaskara u Indijskom okeanu, koja su najjužniji deo arapskog sveta.
Južna granica arapske severne Afrike predstavlja Sahel, granična zona u Africi između Sahare na severu i plodnije regije Sudan na jugu.
Arapski Bliski istok
urediZapadni azijski arapski region se sastoji iz Arabijskog poluostrva i Levanta (Bilad al-Sham, ar:بلاد الشام) (današnje Sirija, Liban, Izrael, palestinske teritorije, veći deo Jordana, delovi Iraka i Irana).
Napomene
uredi- ^ Izvor. ako nije drugačije određen: „Demografski godišnjak;Tabela 3: Populacija po polu. povećanju populacije. površine i gustine” (pdf). United Nations Statistics Division. 2008. Pristupljeno 24. 09. 2010. Informacije u tabeli daju određene brojeve koji se ne podudaraju sa informacijama koje pruža ovaj izvor napisane su u zagradama u delu određenom za beleške. a razlog korišćenih brojeva je takođe objašnjen u beleškama..
Reference
uredi- ^ a b v g d đ Frishkopf: 61: „Ne postoji univerzalno prihvaćena definicija arapskog sveta, ali se generalno smatra da se sastoji iz 22 zemlje koje pripadaju Arapskoj ligi i koje zajedno čine oko 280 miliona stanovnika (Seib 2005, 604). U svrhu ovog uvoda, ova teritorijalna definicija se kombinuje sa lingvističkom definicijom (korišćenje arapskog jezika, ili njegovo prihvatanje, što je važno za identitet), te se tako širi na veliki broj dijaspora, posebno onima u Amerikama, Evropi, Jugoistočnoj Aziji, Zapadnoj Africi i Australiji."
- ^ „World Arabic Language Day 2016”. UNESCO.
- ^ a b „Arapska liga šalje delegaciju u Irak”. Encyclopedia.com. 08. 10. 2005. Pristupljeno 13. 02. 2011.
- ^ a b „Arapska liga upozorava na građanski rat u Iraku”. Encyclopedia.com. 08. 10. 2005. Pristupljeno 13. 02. 2011.
- ^ Tilmatine Mohand, Substrat et convergences: Le berbére et l'arabe nord-africain (1999), in Estudios de dialectologia norteaafricana y andalusi 4. pp. 99–119
- ^ „Arabic, Moroccan Spoken”.
- ^ Benjamin Hätinger, The League of Arab States, (GRIN Verlag: 2009). pp. 2.
- ^ Reynolds 2007, str. 1.
- ^ Baumann 2006, str. 8
- ^ Deng, str. 405
- ^ a b Kronholm 1993, str. 14
- ^ Rejwan 1974, str. 52
- ^ Sullivan & Ismael: ix
- ^ Diana Briton Putman, Mohamood Cabdi Noor, The Somalis: their history and culture, (Center for Applied Linguistics: 1993). pp. 15.
- ^ Colin Legum, Africa contemporary record: annual survey and documents, Volume 13, (Africana Pub. Co.: 1985), p.B-116.
- ^ Rinnawi: xvi
- ^ „Arhivirana kopija”. CIA Factbook. Arhivirano iz originala 05. 01. 2016. g. Pristupljeno 24. 10. 2013.
- ^ ?
- ^ „Hasanija - jezik Mauritanije”. Ethnologue.com. Pristupljeno 17. 10. 2011.
- ^ [1]
- ^ a b Novosti, RIA (11. 11. 2008). „Prosečni Arapin čita 4 strane godišnje”. Pristupljeno 16. 08. 2010.
- ^ „CIA Fact book”. cia.gov. Arhivirano iz originala 18. 05. 2020. g. Pristupljeno 04. 07. 2012.
- ^ Gender equality in Arab world critical for progress and prosperity, UN report warns Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. septembar 2015), E-joussour (21 October 2008)
- ^ Kng 2006, str. 248.
- ^ Bechtold, Peter R (1991). "More Turbulence in Sudan" in Sudan: State and Society in Crisis. ed. John Voll (Westview Press (Boulder)). pp. 1.
- ^ a b Encyclopedia Americana, Volume 25. Americana Corporation. 1965. str. 255—.
- ^ a b Lewis 1955, str. 140
- ^ Heinlein, Peter (22. 10. 2011). „E. African Nations Back Kenyan Offensive in Somalia”. Voice of America. Pristupljeno 23. 10. 2011.
- ^ „The haves and the have-nots”. The Economist.
- ^ „Freedom House Country Report”. Freedomhouse.org. 10. 05. 2004. Arhivirano iz originala 12. 07. 2009. g. Pristupljeno 13. 02. 2011.
- ^ Aftandilian 1993, str. 6–8
- ^ „Arab Nationalism: Mistaken Identity by Martin Kramer”. Arhivirano iz originala 10. 11. 2013. g. Pristupljeno 10. 11. 2013.
- ^ [2] Arhivirano 2010-12-06 na sajtu Wayback Machine
- ^ „World Steel Association - Home”. Worldsteel.org. Pristupljeno 17. 10. 2011.
- ^ CIA World Factbook, GDP by country classification
- ^ Lewis 2004, str. 116.
- ^ 0. „Poking at the Beast: How much is the Arab world worth?”. english.alarabiya.net.
Literatura
uredi- Aftandilian, Gregory L. (1993). Egypt's Bid for Arab Leadership: Implications for U.S. Policy. Council on Foreign Relations. str. 6–8. ISBN 978-0-87609-146-3.
- Encyclopedia Americana, Volume 25. Americana Corporation. 1965. str. 255—.
- Lewis, I.M. (1955). Peoples of the Horn of Africa: Somali, Afar and Saho. International African Institute. str. 140—.
- Reynolds, Dwight Fletcher (2007). Arab Folklore: A Handbook. GREENWOOD Publishing Group Incorporated. str. 1. ISBN 978-0-313-33311-8.
- Encyclopedia Americana, Volume 25. Americana Corporation. 1965. str. 255—.
- Baumann, Andrea (2006). Influences of culture on the styles of business behaviour between Western and Arab managers. Norderstedt, Germany: GRIN. ISBN 978-3-638-86642-2. Spoljašnja veza u
|publisher=(pomoć) - Deng, Francis Mading (1995). War of visions: Conflict of identities in the Sudan. Washington, D.C.: The Brookings Institution. ISBN 978-0-8157-1794-2.
- Frishkopf, Michael (2010). „Introduction: Music and media in the Arab world and Music and media in the Arab world as music and media in the Arab world: A metadiscourse”. Ur.: Frishkopf, Michael. Music and media in the Arab world. Cairo: The American University in Cairo Press. ISBN 978-977-416-293-0.
- Hourani, Albert Habib (1991). A History of the Arab Peoples. Cambridge, Mass: Warner Books. ISBN 978-0-674-39565-7..
- Kng, Hans (2006). Tracing the Way: Spiritual Dimensions of the World Religions. Continuum International Publishing Group, Limited. ISBN 978-0-8264-3844-7.
- Kronholm, Tryggve (1993). „Arab culture: Reality or fiction?”. Ur.: Palva, Heikki; Vikør, Knut S. The Middle East: Unity and diversity: Papers from the second Nordic conference on Middle Eastern studies. Nordic proceedings in Asian studies. 5. Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies. ISBN 978-87-87062-24-4.
- Reader, John (1997). Africa: A Biography of the Continent. New York: Vintage. ISBN 978-0-679-40979-3.
- Rejwan, Nissim (1974). Nasserist ideology: its exponents and critics. New York: Halsted Press. ISBN 978-0-470-71628-1.
- Rinnawi, Khalil (2006). Instant nationalism: McArabism, al-Jazeera and transnational media in the Arab world. Lanham, Maryland: University Press of America. ISBN 978-0-7618-3439-7.
- Sullivan, Earl L.; Ismael, Jacqueline S., ur. (1991). „Preface”. The contemporary study of the Arab world. Edmonton, Alberta: The University of Alberta Press. ISBN 978-0-88864-211-0.
- Saint-Prot, Charles (2003). French Policy toward the Arab World. AbuDhabi: Emirates Center for Strategic Studies and Research. ISBN 978-9948-00-336-6.
